خاکژمێری
11/19/2024 12:05:00 PM
هیوا جەمال
لەماوەی سێ دەیەی رابردوو دا، لانیکەم سێ جار کورد هەلی بۆ هەڵکەوتووە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان بگەڕێنێتەوە، جارێک لە راپەڕینی 1991، جارێکی دیکە لە رووخانی حکومەتی بەعس لە ساڵی 2003 و جاری سێیەم لەدوای هاتنی داعش تاوەکو گشتپرسیی لە ساڵی 2014 - 2017.
لە هەرسێ جارەکە، کورد کۆنترۆڵی ناوچەکانی خۆی کردبوو، پێشمەرگە باڵادەست بوو، تەنانەت هەندێ لە ناوچە عەرەبی و تورکمانییەکان کورد دەیپاراستن و پارێزگاریی لێدەکردن، بەڵام بۆچی ئەو ناوچانە لەدەستی کورد دەرهێنران؟ هاوکێشەی نێوخۆیی رۆڵی چی بوو؟ هاوکێشەی نێوچەیی و نێودەوڵەتی چ رۆڵێکی هەبوو؟
بەستنەوەی هەر سەرژمێرییەک بە چارەنووسی ئەو ناوچانە، هەڵەی ستراتیژی دەبێت بۆ کورد، کورد لە هیچ ناوچەیەک نابێت سەرژمێری بە گەڕانەوەی خاک ببەستێتەوە، چونکە هیچ گەلێک خاکژمێری ناکات، واتە خاکەکەی ناخاتە دەنگدانەوە.
ئەوەی ئێستا ئەنجامدەدرێت، پێویستە کورد بەشێوەی دیکە مامەڵەی لەگەڵدا بکات، نابێت مەرجی هەبێت وابەستەبێت بە ژمارەی نەتەوە، لە سەر خاکی کوردستان هەر نەتەوەیەک بژیت، هەر خاکی کوردستانە، گرنگە ئەمە تۆخبکرێتەوە کە خاکی کوردستانە، نەوەکو خاکی کورد، چونکە لە کوردستان نەتەوەی دیکەی دەژین، کورد نابێت نکۆڵی لەوە بکات، عەرەب لەسەر خاکەکەی بژین، هەروەک چۆن نکۆڵی لە نەتەوەی تورکمان، ئاشووری، کلدان، سریان و ئەرمەن ناکات.
ئەوەی کورد دەبێت رەخنەی لێی هەبێت و بکرێتە مەرج بۆ ئەنجامدانی سەرژمێری، جۆریێتی زانیارییەکانی نێو فۆرمەکەیە، بۆ نموونە، دەبوو نەتەوە لەنێو فۆرمەکە دا هەبێت، هەروەها وردەکاریی زیاتری لەبارەی ژیان و گوزەران تێدابێت، جگە لەوانە دەبوو هەرێمی کوردستان، هەرگیز رازی نەبێت ناوەندی زانیاری (داتا سەنتەر)ـی هاوتا لە هەولێر دانەنرێت، ئەوەی بەغدا کردوویەتییە بیانوو گوایە پارەیان نەماوە، بۆیە سێرڤەری داتا سەنتەریان نەکڕیوە، پاساوێکی لاوازە. هەرێمی کوردستان دەیتوانی 7 ملیار دینار تەرخان بکات بۆ کڕینی پێداویستییەکان، بوونی نوێنەری هەرێمی کوردستان لە ناوەندی زانیاری (داتا سەنتەر)ـی بەغدا هیچ سوودی نییە، ئەگەر (هێڵێک) لایەنێک لە داتاکەیان بۆ جیانەکرابێتەوە و لەیەک کاتدا کۆپییەک نەچێتە هاردی هەرێمی کوردستان، هێشتا ئەوە ئاسانە و دەتوانرێت ئەنجامبدرێت.
لەمڕۆژانە دا لەگەڵ پسپۆڕێکی سەرژمێری، لەبارەی چۆنیێتی ئەنجامدانی سەرژمێرییەکە گفتوگۆم کرد، ئەگەری هەڵە لەم سەرژمێرییە دا زۆر زیاتر لە دۆخی ئاسایی ئەوەی لە زانستی سەرژمێری دیاریکراوە، بۆ نموونە راهێنانی نزیکەی 19 هەزار بژمێر لەماوەی سێ رۆژ و فێرکردنیان بۆ ئەنجامدانی ئەرکەکانیان، کارێکی نازانستی و هەڵەیەکی گەورەیە.
پسپۆڕەکە پێیگوتم؛ بەهیچ جۆرێک لەگەڵ زانست یەکناگرێتەوە 19 هەزار کەس بەیەکەوە بخەیتە سەر کارێک، کە یەکەمجاریان بێت ئەو کارەیان کردووە، ئەگەری رێژەی هەڵە لەو ژمارەیە هەر 19 هەزارەکەیە، سەرەڕای ئەوەی پڕکردنەوەی نزیکەی 141 خانەی پرسیار بە کۆمەڵێک لقی جیاجیاوە، کارێکی ئاسان نییە، هەروەها بەکارهێنانی تابلێت بۆ ئەوانەی تازە دامەزراون، چونکە بەشی زۆرینەیان هیچ ئەزموونێکیان لەوبارەیەوە نییە، ماوەی زۆرە لە خوێندن دابڕاون، چێکی زانیارییەکانیان نەکردووەتەوە.
بەدواداچوونم کردووە؛ هەر لە یەکەم رۆژی دەستکردن بە راهێنانەکان، هەندێک کشانەوە، چونکە زانیویانە ئەو کارەیان پێناکرێت، هەروەها وردتر پرسیارم کردووە، بەشێکی زۆریان لەو راهێنانانە بەباشی تێنەگەیشتوون، ئەمە مەترسییە فۆرمەکان بە هەڵەی زۆرەوە بنێردرێن بۆ بەغدا.
مەترسییەکی دیکە ئەوەیە؛ لەماوەی دیاریکراو سەرژمێرییەکە تەواونەکرێت، بەتایبەت ئەو دوو رۆژە، چونکە ئەگەر بە گریمانەیەکی بیریکاریانە لێکیبدەینەوە، لەماوەی دوو رۆژ دا، بۆ بژمێرێک 100 ماڵ دیارکرابێت و هەر رۆژەی 10 کاژێر کاری بۆ هەژمار بکرێت، هەر کاژێری یەک ماڵ تەواوبکات، ئەوا پێویستی بە 100 کاژێر هەیە (واتە نزیکەی 4 رۆژ بە بەردەوامیی)، ئەگەر بژمێرەکە بەهۆی نەشارەزایی و یەکەمکاری، نەیتوانی ماڵێک بە کاژێرێک کۆتایی پێبێنێت، بوو بە دوو و بە سێ، ئەوا لەو دوو رۆژەدا لە 100 ماڵ، رەنگە کەمتر لە 20 ماڵی بۆ بژمێرێت، بەتایبەت کە تابلێتەکان لە کاژێر 12:00ـی شەوی 21ـی 11 ئیدی دەوەستن.
بەکورتی؛ سەرژمێری بایەخی زۆری هەیە، بەمەرجێک داتاکان دەست هەرێمی کوردستانیش بکەون، بەڵام نابێت ببەسترێتەوە بەخاک، چونکە ئەو مادەی 140ـەی بەردەوام کورد شەڕ لەسەر جێبەجێکردنی دەکات، رەنگە رۆژێک بێت شەڕ لەسەر جێبەجێنەکردنی بکات.