بۆچی ئەنفالیان كرد؟
4/18/2023 1:04:00 PM
فازڵ میرانی
تاوانبارانی ئەنفال نەیانهێشت هیچ گۆشەیەکی دیکتاتۆری
بە بەتاڵی بمێنێتەوە، بەڵکو رژێم هەموو کات و شوێنێکی لەسەر یەک دانا بۆ ئەوەی هەرچی
تاوان هەیە دیکتاتۆرەکانی پێش خۆیان کردوویانە ئەوانیش بیکەن، وەکو هەوڵدان بۆ بەرهەمهێنانی
خراپترین ئێستا و ئایندە، واتە ئەو میراتەی ئێستا ماوەتەوە و رێک وەک ئەوە وایە، کە
دەگوترێ:” کوڕی باوکی خۆیەتی”.
کە کودەتایەک سەردەکەوێت و دەسەڵات دەکەوێتە دەست
کەسێک، ئەو کەسە هەموو شتێک کۆنتڕۆڵ دەکات بەم پێیە هەر شتێک روویدا لۆژیکی بێت، بێگومان
لە رژێمی دیکتاتۆریدا هیچ پێوانەیەک بۆ تاک و جوتێک ناکرێت، هەر کەسێک و بە هەر
ناوێکی شۆڕشگێڕی سەری قیت کاتەوە سەری پەلدەدرێت بەوپێیەی یەکێکە لە ڕۆڵەکانی ئەو
نەتەوە ژێر دەستەی، کە دەخوازێت لەژێر دەستی رزگاری ببێت.
ئەنجامدەرانی شاڵاوە بەدناوەکەی ئەنفال، ئۆپەراسیۆنەکەیان
بە ناوی هەشتەمین سورەتی قورئان کردبوو و بەکارهێنانی ئایین لە پڕوپاگەندەی دیکتاتۆریەتدا
بابەتێکی مێژووییە. کە لێرەدا دووبارەبوویەوە، کە ئامانج لێی ئاوەژووکردنی ڕاستییەکان
و خۆدزینەوە بوو لە مێژوو، ئەمە لە خۆیدا بڵاوکردنەوەی پێشینەیەکی خراپی مێشکی فەرمانڕەوابوو
تەنانەت بۆ تاک و گرووپە ناکۆکەکانیش.
ئەو ڕژێمانەی، کە بەشدارن لەو جۆرە تاوانانەدا،
رژێمێکن، کە دەستەبەرکردنی زانیاری سنووردار دەکەن و سوود لە کۆنترۆڵکردن و فڵتەرکردنی
میدیا وەردەگرن و داتابەیسەکانیان دوورن لە ڕاستی و ئەرشیفێکیان هەیە، کە زۆرجار
زارەکییە و تایبەتە بە زانینی هەندێک شتی کەم لەبارەیانەوە.
پێشبینیکردن ناتوانرێت بەدەست بهێنرێت بەبێ ئەوەی
فەرمانڕەوا تایبەتمەندی درۆکردنی نەبێت، لەڕووی دروشم و پڕوپاگەندەی بەمەبەست بۆ
دروستکردنی رای گشتی لە ناوخۆ یان دەرەوە و جێبەجێکردنی پڕۆژەکەی بەوپێیەی، کە لە
گەڵ ئەوە بگونجێت بۆ بەرهەمهێنانی خەیاڵێکی سڕکراو.
ئەو کۆمەڵگەیانەی بەدوای پاڵەوان یان دڕندەدا دەگەڕێن
یان حەزدەکەی هەر ناوێکی دیکەی لێ بنێیت (دادپەروەری ستەمکار) یاری بە گوتارەکەیان
دەکەن بۆ دروستکردنی (کاریگەریەکی جادوویی) بۆ چەواشەکردنی هەمیشەیی تاکەکانی کۆمەڵگە،
کە کۆتاییەکەی بە ئەنجامدانی تاوان لە دوای تاوان دێت و یەک رادەستی یەکێکی دیکەی
دەکات، کە لە دوای خۆی دێت.
کێشەکە لێرەدا کۆتایی نایەت، هێزێک پێکدەهێنرێ،
کە تایبەتمەندییەکی ئەمنییان هەیە و ئەرکی پاراستنی کەسی فەرمانڕەوا وەئەستۆ دەگرێت
و بەپێی پێوەرەی ئەو مەترسیانە دەجوڵێتەوە، کە دەکەوێتە سەر رژێمەکەی، ئەگەر بینی،
کە چەکی کیمیایی چارەسەرێکە بۆ ترساندنی خەڵکەکەی، ئەوا لەدژیاندا بەکاریدەهێنێت،
ئەگەر بیەوێت بە شێوەیەکی پێشوەخت و بێدەنگ و گەمژانە بکوژێت، ئەوا پەیوەندییەکانیان
لەگەڵ خەڵکەکانیان توندتر دەکەن بەبێ پێوانەکردن بۆ ژمارەیان.
تاوانباران کردارەکەی خۆیان ڕاناگەیەنن و تەنانەت
پاساویش بۆ تاوانەکانیان دەهێننەوە، ئەگەر لەبەردەم دەسەڵاتێکی دادوەری بێلایەن دەربکەون،
بۆ بەرگریکردن لە خۆیان و راگەیاندنی پاڵنەرەکانیان، کە لە خەیاڵی خۆیاندا دروستیان
کردووە بۆ گونجاندنی کارەکە بە شێوەیەک، کە توخمەکانی تاوانبارکردن تێکبدات و وەک
کەسێک دەرکەون، کە پێویست ناکات خزمەتی وڵات پشتگوێ بخرێت.
ئایا ئەم جۆرە بیر و توانایانە لەو جۆرە
تاوانانە دوور دەکەوتنەوە؟
کوردە فەیلییەکانیان ئەنفال کرد و پاشان بارزانییەکان
و دەیان هەزار کەسی دیکەیان لە ناوچە جیاجیاکانی کوردستان ئەنفال کرد، ئێمە دەزانین
بۆچی ئەوان ئەو شاڵاوە بەدناوەیان کردووە، ئێمە بەگوێرەی سەردەمی خۆمان دەزانین و
هەروەها لە ڕووی مێژووییشەوە دەزانین کێی تر وەکو ئەوان ئەو جۆرە تاوانانەی کردووە
و لەگەڵ ئەوەشدا ترسمان لە ئەگەری دووبارە دەرکەوتنەوەی میکرۆبی ئەو بیرۆکەیە هەیە،
کە لە مانای حوکمدان تێناگات تەنها لە مۆدێلی ئەو تاوانبارانە تێدەگات، کە ئەنفالیان
کردبوو.
* بەرپرسی دەستەی
کارگێڕی مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان