کوردستان بەرگەى تێوەگلانێکى دیکە ناگرێت
2/7/2024 2:56:00 PM
عارف قوربانی
قسەیەکى باو هەیە، دەگوترێت 'کورد، خۆى مێژووى خۆى نەنوسیووەتەوە، بۆیە مێژوویەکى شێوێندراوى هەیە.' ئەمە بەشێک لە راستى تێدایە، بەڵام هەموو راستییەکە نییە، چونکە بەشێک لە لاپەڕەکانى مێژووى کورد، بەتایبەتى مێژوویى نوێ و هاوچەرخ، بە قەڵەمى مێژوونووسانى کورد نووسراون، بەڵام هەر مێژوویی ناتەواون. هۆکارەکانیشى هەر نەشارەزایى و دەستڕانەگەیشتن بە بەڵگەو زانیارییەکان نین، بەڵکو بەشێکیان ترسى مێژوونووسانە لە کاردانەوەکانى ئەوەى دەینووسن.
بەدیاریکراوى یەکێک لەو پرس و بابەتە گرنگانەى مێژوو، کە پێویستى بە لەسەروەستان و شەنوکەوی زیاتر هەیە، ئەو تاوان و رووداوانەن، کە ئەنجامەکانیان بە کۆمەڵکوژیى هاووڵاتییانى کوردستان کۆتایى هاتووە، بەڵام بەهۆى ئەوەى ئەمە وا لێکنەدرێتەوە یاخود وانەکەوێتەوە کە لە تاوانى تاوانبار کەمبکاتەوە، ئەوانەى مێژووەکانیان نوسیووەتەوە، دەستیان لەوە پاراستووە دیوێکى دیکەى رووداوەکان بنووسنەوە، کە رێگەخۆشکەر یاخود رەخسێنەرى زەمینەى تاوانەکە بوون.
نەنووسینەوەى ئەم لایەنەى مێژوو و دەستنیشاننەکردنى ئەم بەرپرساریێتییە، هۆکار بووە بۆ ئەوەى کەسایەتى و هێز و رەوتە سیاسییەکانى کورد، هیچ کاتێک سڵ لەوە نەکەنەوە کە دەیکەن یان ئەوەى دەیکەن ئەنجامەکەى چى دەبێت بۆ میللەتەکەیان. ئەگەر خۆیان بخستایەتە بەردەم ئەو پرسیارەوە و، ترسى ئەوەیان هەبووایە کە مێژووی کورد مێژوویەکى (سزادەرە)، بەشێک لەو رووداوانەى رابردوو، روویان نەدەدا یاخود بەجۆرێکى دیکە دەبوون؛ جیاواز لەوەى روویان داوە.
هەرچەندە هیچ شتێک نابێتە پاساوى تاوانى کۆمەڵکوژى و، هیچ شتێکیش ئەنجامدەرى تاوان پاکناکاتەوە لەو تاوانانەى ئەنجامى داون، ئەو ستەمکارییانەى لە قۆناخە جیاجیاکانى مێژوودا دەوڵەتانى سەردەستەى ناوچەکە (فارس، عەرەب و تورک) بەرانبەر بە کورد ئەنجامیان داوە و ئێستاش بەردەوامن لەسەرى، بەهیچ شتێک نە کەم دەبێتەوە و نە دەسڕدرێتەوە، بەڵام لایەنى خراپى نەگوتنى ئەو راستییانەى پاڵنەر بوون بۆ دروستبوونى رووداو یاخود هۆکارى راستەخۆ بوون بۆ ئەنجامدانى تاوانەکە، زەمینە خۆشکەرە بۆ ئەوەى بەردەوام دووبارە ببنەوە. ئەوەى بەردەوامیش لە دووبارەبوونەوەى رووداوەکاندا دەبێتە قوربانى، هەر میللەتەکەیە، نەک ئەو کارەکتەرە سیاسى و هێز و گرووپانەى لایەنێکى دروستکەری رووداوەکە بوون.
ئەگەرچى تازە سەردەمەکە ناگەڕێتەوە تاوەکو بتوانرێت رێگە لە روودانى ئەو رووداوانە بگیرێت، کە ئەنجام و لێکەوتەکانیان وێرانکارى بوون بۆ کوردستان، بەڵام دەبێت لە شوێنێکدا خاڵێک دابنرێت و کۆتایى بەوە بهێنرێت، کە کورد خۆى بە سیاسەتى هەڵە یا بە کار و کاردانەوەى خراپ، یارمەتیدەر و رێگەخۆشکەرى زەمینەى وێرانکارى نیشتمانەکەى بێت. بۆیە، لێرەدا و وەکو زەنگێکى پێشوەختە دەیدەم بەگوێى خەڵکى کوردستان و هێز و دەسەڵاتدارانى سیاسى و حوکمڕانى کوردستان، کە خەریکە کوردستان لە رووداوگەلێکەوە تێوەدەگلێنن، ئەنجامەکەى ماڵوێرانییەکى دیکەیە بۆ میللەتەکەمان.
بەرلەوەى بچمە نێو وردەکارییەکانی ئەم باسەوە، دەمەوێ ئەوە بڵێم؛ ئێمەومانان بە حوکمى پیشەکەمان و بەهۆى ئەوەى ماوەیەکى دوورودرێژ لەنێو میدیا کارمان کردووە، پەیوەندییەکى فراوانترمان هەیە وەک لە کەسانى دیکە کە تازە هاتوونەتە نێو بوارەکەوە، یان ئەوانەى خەریکى پیشەیەکى دیکەن. ئەوەش هۆکارە بۆ ئەوەى هەندێکجار زانیاریی نەبیستراومان پێبگات. وەک پرەنسیپ و باوەڕێکى چەسپاویش بەوەى کە هەموو زانیارییەک هى بڵاوکردنەوە نییە و، هەموو راستییەک بۆ گوتن نییە، بۆیە بە رەچاوکردنى ئەوەى پێویستە بە خوێنەر یان بە دەسەڵاتداران بگات لە شێوەى گوتارى شیکارى، یان دەربڕینى بۆچوونى کەسى، شوێنى هەندێک لەو زانیارییانە بکەینەوە کە گرنگن خوێنەر بیانزانێت، بەڵام ئەوەى ئەمڕۆ لێرەدا دەیخەمەڕوو نە شکاریکردنى رووداو و پێشهاتەکانە، نە بۆچوونى کەسیی خۆمە، بەڵکو زانیارییەکى مەترسیدارە و دەیخەمەڕوو، ئامانجیشم ئەوەیە؛ رێگە لە روودانى بگیرێت، چونکە دڵنیام ئەنجامەکەى چەند مەترسیدارە بۆ داهاتووى میللەتەکەمان.
دڵنیام زۆرینەى خەڵکى کوردستان گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی کە چەند پیلانگێڕیى گەورە لەسەر کورد هەیە وەک نەتەوە لە هەموو بەشەکانى کوردستاندا. لێرەدا باسى هۆکارەکان ناکەم، من و ئێوەش دەیزانین، بەشى زۆرى ئەوەى پێى گەیشتووین ئۆباڵەکەى لە ئەستۆى کورد خۆیدایە. دەکرا بەجۆرێک سیاسەتیان بکردایە کە کورد چارەنووسى نەگەیشتبا بەم رۆژە، تازە گەیشتووین بە ئێستا، گرنگ نەهێڵدرێت خراپتر بێت. بەڵام شاراوە نییە وڵاتە هەرێمایەتییەکان بە سەرکردایەتیى تورکیا و ئێران زۆر رێگەیان گرتووەتەبەر بۆ هەڵوەشاندنەوەى قەوارەى هەرێمى کوردستان و، ئەوەى لە رۆژئاواى کوردستانیش لە بونیاتناندایە.
لەبەرئەوەى دەزانن لە بنەڕەتەوە دروستبوونى ئیدارەى هەرێمى کوردستان و مانەوەى بۆ ئەمڕۆ و، ئەوەى ئێستا لە رۆژئاواى کوردستان هەیە، پەیوەندیی بە سیاسەتى نێودەوڵەتى و پشتیوانیى ئەمریکا و هاوپەیمانەکانەوەیە، بۆیە دەیانەوێت پەیڕەوى سیاسەتێک بکەن، ئەو پەیوەندییە تێکبشکێنێت. بۆ ئەم مەبەستە ئێران سەرقاڵى دروستکردنى گرووپى چەکداریى کوردییە لە باشوورى کوردستان، هاوشێوەى ئەو گرووپانەى لە عێراق، سووریا، لوبنان و یەمەن دروستیکردوون و بەناوى بەرەى مقاوەمەوە بەریداونەتە گیانی نەیارەکانى.
درۆن و مووشەکى زۆر هێنراونەتە نێو هەرێم و ئامادەسازی دەکرێت بۆ دەستپێکردنى چالاکییە سەربازیەکانیان. لە چەند هەفتەى رابردووشدا لە هەندێ پەیج و ماڵپەڕى تۆڕى کۆمەڵایەتییەکان نزیک لە بەرەى ئێرانەوە هەواڵى ئەوەیان بڵاوکردەوە کە بەم نزیکانە "حیزبوڵڵاى کوردستان" دادەمەزرێت و هاوشێوەى حیزبوڵڵاى عێراق و لوبنان دەست بە چالاکى دەکات.
رەنگە، لە داهاتوودا لەجیاتى ئەوەى پێویست بێت لە کرماشانەوە سوپاى پاسداران مووشەک بگرێتە هەولێر، یاخود لەبرى ئەوەى گرووپەکانى سەر بە حەشدى شەعبى درۆنى بۆمبڕێژکراو بنێرنە سەر فڕۆکەخانەى هەریر و هەولێر و بارەگاى هاوپەیمانەکان، هەر لەنێو هەرێمى کوردستانەوە ''بەرەى مقاوەمەى کوردى'' ئەو ئەرکە جێبەجێ بکات.
بیهێننە پێش چاوى خۆتان؛ ئیتر هەواڵەکان بەو جۆرە بڵاوبکرێنەوە "گرووپێکى چەکدارى کوردى بە درۆن هێرشى کردە سەر بارەگاى هاوپەیمانان لە کوردستان''، یاخود بگوترێت ''هێزى چەکدارى کورد، بەرپرسیاریێتى خۆى لە کردنە ئامانجى هێزێکى ئەمریکى راگەیاند."
با لە خۆمان بپرسین "ئەنجامەکانى چى دەبن بۆ پەیوەندیى کورد و هاوپەیمانان؟" کە بۆ ئەمڕۆ تاکە زامنى مانەوەى هەرێمى کوردستان و خۆبەڕێوەبەریى شارەکانى رۆژئاواى کوردستان، بوونى هێزى هاوپەیمانانە لە ناوچەکەدا.
ئامانج و ستراتیژیى ئەو بەرەیە لە تێوەگلانى کورد لەو ململانێ و کێشە هەرێمایەتییانە بۆ ئەوەیە؛ دەستى ئەمریکا و هاوپەیمانان لە پشتى کورد بکەنەوە، بەوەش هەلومەرجێک دێننەپێش کە بە ئاسانى بتوانن قەوارەکە لەنێوبەرن. پێشتر لە هەموو ئەو رووداوانەى لە ناوچەکەدا روویاندەدا پەنجەى تۆمەتیان بۆ کورد درێژ دەکرد، بەوەى بووەتە پەناگەى ئەمریکا و ئیسرائیل، بەڵام ئەگەر سەرنجتان دابێت، چەند رۆژێکە ئاوازی قسەکانیان بۆ تێوەگلانى کورد گۆڕاوە، بەتایبەتى لەدواى بۆردوومانکردنى بنکە و بارەگاى ئەو گرووپە چەکدارانەى لە ئێران نزیکن و لە عێراق و سووریا کاردەکەن، لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانى وەک ئێکس (توویتەری پێشوو)، تیکتۆک، فەیسبووک و هەندێ ماڵپەڕى ئەلیکترۆنى، هەڵمەتێکیان دەستپێکردووە بەوەى گوایە ئەوانەى پەلامارى ئەمریکا دەدەن، لە هەرێمى کوردستان داڵدەدراون. تەماشا بکەن، پێشتر کوردیان بەوە تۆمەتبار دەکرد پەناگەى ئیسرائیلە، ئێستا دەڵێن ''دوژمنەکانى ئەمریکا لە کوردستان شاردراونەتەوە.''
ئەمانە ئاماژەى مەترسیدارن بەوەى ئەجێندایەکى بەهێز دەیەوێ کورد لەو رووداو پێشهاتە چاوەڕوانکراوە مەترسیدارانە تێوەبگلێنێت، کە ئەگەرى روودانیان بووەتە شتێکى حەتمى، بەڵام بۆ کورد، مەترسییەکەى لەوەدایە بەرگەى تێوەگلانێکى دیکە ناگرێت