کاتی شۆکێکە
1/29/2024 3:00:00 PM
عارف قوربانی
نزیکەی 13 بۆ 14 ساڵ لەمەوبەر کە ئەوکات من لە دەزگاى خەندان کارم دەکرد، دەزگایەکى باوەڕپێکراو و گرنگى حکومەتى هەرێمی کوردستان کە ئێستاش لەبەر ئامانەتى پیشەکەم ناوى نابەم، بە ئیمەیڵێک فایلێکیان بۆ ناردین دۆسێیەکى نهێنى لێکۆڵینەوە بوو لەوەى گوایە (ژمارەیەک سەرۆک شارەوانى، هەر یەکە و زیاتر لە چەند پارچە زەوییەکیان بەناوى خۆیان یاخود خێزانیانەوە وەرگرتووە). لە کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى بەڕێوەبردنى خەندان ئەم بابەتە خرایەڕوو، بڕیاردرا لە گۆڤارەکەمان گۆڤارى (هەفتانە) بڵاوبکرێتەوە.
دۆسییەکە درایە رۆژنامەنووس (راوێژ کامەران) و ئەو راسپێردرا بۆ ئامادەکردنى راپۆرتێکى بنکۆڵکارى لەو بابەتە. دواى بڵاوبوونەوەى راپۆرتەکە، هەڵایەکى زۆرى لەسەر دروست بوو، بووە پرسى گەرمى میدیا و کەناڵەکانى راگەیاندن و قسەو باسى گەرمى کۆمەڵگەى کوردى، لە هەموو ئەو شار و شارۆچکانەى ناوى سەرۆک شارەوانییەکانیان لە راپۆرتەکەدا هاتبوو، دەنگى ناڕەزایەتى بەرزبووەوە، بە هەزاران کەسوکارى شەهید و ئەنفال و پێشمەرگە هێشتا زەویان پێنەدرابوو، چۆن قبووڵ دەکرێت کەسانێکیش چەند پارچە زەوییەکیان وەرگرتبێت.
لە گەرمیانەوە بۆ کوێستان، وابزانم 17 سکاڵاى یاسایى لەسەر گۆڤارى هەفتانە و خەندان تۆمارکران، بە درێژایى ئەو چەند ساڵەى رابردوو، راوێژ کامەران وەک ئامادەکارى راپۆرتەکە و خالید سلێمانیش وەک سەرنووسەرى گۆڤارەکە هەر بە رێى دادگەوە بوون، لە هەمووشیاندا خەندان کەیسەکەى دۆڕاند، چونکە لە لێکۆڵینەوەى دادگە و بە پشتبەستن بە ناوى دایک و منداڵەکانیان دەرکەوت ئەو ناوانەى دیکە کە هەمان ناوى چوارى سەرۆک شارەوانییەکان بوون، کەسانى دیکەى هەڵگرى هەمان ناوى چوارین و تەنانەت هەندێکیان ناوى هاوژینەکانیشیان وەک یەک بوو.
تەماشا بکەن لە شارۆچکەیەک دوو بۆ سێ کەس ناوى چوارییان یەک بێت کە رەنگە ناوى هاوشێوە زیاتریش بن، بەڵام لەو دۆسێیەدا تەنیا لە ناوى ئەوانەى زەویان وەرگرتبوو، چەندین ناوى هاوشێوە هەبوون، ئەى دەبێت لە تەواوى کوردستاندا چەند ناوى لەو جۆەرە هەبن؟
ئەم سەرگوزشتەیەم بۆ ئەوە گێڕایەوە کە لەم رۆژانەدا و لە پەراوێزى خۆدزینەوەى بەغدا بۆ ناردنی شایستە داراییەکانى هەرێمى کوردستان، لە میدیا و تۆڕەکۆمەڵایەتییە عێراقى و هەندێ میدیاى کوردیشدا وەک گاڵتەجاڕیی و دۆزینەوەى پاساو بۆ نەناردنى پارەى مووچەخۆرانى هەرێمی کوردستان، دەڵێن وەزیرى دارایى عێراق عەیبى گەورەى لە لیستى مووچەخۆرانى هەرێمدا دۆزیوەتەوە گوایە شەریف ناوێک لە سێ وەزارەت ناوەکەى دووبارە بووەتەوە. لە شارۆچکەیەکى وەک حاجیاوا، سێ جار ناوى چواریی هاوشێوەى سەرۆک شارەوانییەکەیان هەبێت، بۆ دەبێت سەیر و سەمەرەبێت ئەگەر سێ ناوى سیانى شەریفێکى کورد لە لیستى مووچەخۆرانى کوردستان هەبن، دەبێت وەڵامى بەغدا بەو جۆرە بدرێتەوە ئەوە بۆیە لە لیستى مووچەخۆرانى هەرێمی کوردستاندا هەیە، چونکە کورد شەریفى زۆرە.
ئەم بڕوبیانووانەى بەغدا هەر مانگە و بە جۆرێک و لە ناوەندێکى دەسەڵاتەوە دەیکاتە لەمپەر لە بەردەم پابەندییە دەستووری و یاساییەکانیان بۆ ناردنى بودجەى هەرێم، بۆ ئەوەیە کە خەڵکى کوردستان لەو قەیرانە داراییەى تێى کەوتووە رزگارى نەبێت و دواجار ببێتە یارمەتیدەر لە دروستکردنى ئەو ژینگەیەى لە زۆر لایەنى دیکەوە کارى بۆ دەکرێت بۆ رووخاندنى ئەزموونى خۆبەڕێوەبەرێتیی کوردى. ئەگەر پێشتر ئەوەیان دەکردە پاساو کە هەرێمی کوردستان خۆى نەوت دەفرۆشێت، وا بۆ ساڵێک دەچێت بەغدا رێى لەوە گرتووە کوردستان نەوتەکەى بفرۆشێت و خۆیشى ئامادە نییە نەوتى هەرێمی کوردستان هەناردە بکات، چونکە بە فرۆشتنى نەوتى هەرێم، هیچ پاساوێکى بۆ نامێنێتەوە و دەبێت بودجە بداتە هەرێمى کوردستان. ئامانجەکەى بەغداش روونە کە نایانەوێت کوردستان نینۆکى هەبێت سەرى خۆى پێ بخورێنێت، بۆیە جارێک لە دادگەى فیدراڵى و جارێک لە ئەنجوومەنى وەزیران و جارێک لە لیژنەى دارایى و جارێک لە پەرلەمان و دەیان جار لە وەزارەتى داراییەوە دەستى دەستى بە خەڵکى کوردستان دەکرێت.
ئەوەى لێرەدا پێویستە وەکو خۆى ببیندرێت ئەوەیە کە لە ناوخۆى کوردستان هەندێک لێکدانەوەى هەڵە بۆ ئەو سیاسەتەى بەغدا دەکەن، بە تێگەیشتێنێکى هەڵەوە دەڵێن هەموو ئەوەى لە بەغدا دەگوزەرێت دەستى ئێرانە و ئامانجەکەیش بۆ ئەوەیە هەولێر تەسلیمى ئێران بێت. ئەو بەشەى ئەم لێکدانەوەیە راستە کە ئێران عێراق بەڕێوەدەبات و ئەوە ئێرانە لە بەغداوە بەو جۆرە مامەڵە لەگەڵ هەولێر دەکات، بەڵام لەوەدا تێگەیشتنەکە هەڵەیە کە دەگوترێت گوشارەکان بۆ ئەوەیە هەولێر لە ئێران نزیک بێتەوە. خۆ سلێمانى لە ئێران نزیکە، لە یاساى بودجەشدا ئەوە چەسپێندراوە کە بەغدا دەتوانێت راستەوخۆ مامەڵەى دارایى لەگەڵ سلێمانى بکات، ئەى بەغدا بۆچى پارەى مووچەخۆرانى سلێمانى نانێرێت؟ بابەتەکە روونە ئێران لەنێو ئێران چەند باوەڕى بە مافى کورد هەیە، لە عێراقیش هەر ئەوەندە و رەنگە کەمتریش. کە رێگەشیدا لە یاسای بودجەى عێراق ئەو بڕگەیە بچەسپێندرێت، بەغدا پارە بۆ سلێمانى بنێرێت، بۆ دۆزینەوەى دەروازەیەک بوو ئەگەر ئەمریکا هەموو رێگەکانى دیکەى عێراقى لێ دابخات کە پارەى عێراق بچێت بۆ تاران، ئەوکات سلێمانى بکاتە رێگەى بەدیل.
هەرێمى کوردستان بەم دۆخەی خۆیەوە دەرەقەتى سیاسەتى ئێران نایێت، دەبێت بەدوای رێگەى دیکەدا بگەڕێت. لە هەنگاوى یەکەمدا پێویستە رەهەندە نێودەوڵەتییەکەى دەستوورى عێراق لەبەرچاو بگرێت و پەنا بباتە بەر ئەمریکا و ناوەندە نێودەوڵەتییەکان، چونکە ئەوکاتەى دەستوورى عێراق نووسرایەوە و پەسندکرا، عێراق بە بڕیارى ئەنجوومەنى ئاسایشى نێودەوڵەتى لەژێر داگیرکاریی ئەمریکادا بوو. دەستوورى عێراق برایە ئەنجوومەنى ئاسایش و لەوێش پەسندکرا. ئەوەى بەغداش بە کوردى دەکات بەشێکى لەسەر ئەمریکا و هاوپەیمانەکانێتى. پارەى فرۆشى نەوتى عێراق و پارەى یەدەگی عێراقیش لاى ئەمریکایە. پێویستە هەرێمى کوردستان بەشێوەى فەرمى داوا بکات لەبەر ئەوەى بەغدا ستەمى لێ دەکات و بەشە بودجەى ناداتێ، وەک ناوبژیوانى نێودەوڵەتى داوا بکات ئەمریکا بەشى هەرێمی کوردستان بەپێى ئەوەى لە دەستوور و لە یاساى بودجەى عێراق هاتووە، پشکى هەرێمی کوردستان جیابکاتەوە و راستەوخۆ بیداتەوە هەرێمى کوردستان. ئەو پارەیەش کە وەک یەدەکی عێراق لە بانکى ناوەندیی ئەمریکایە پشکى هەرێمی کوردستانیشی تێدایە، بۆ تێپەڕاندنى ئەم قەیرانە، داواى پشکى خۆى بکات لەو پارەیە.
لە دۆخی نائومێدبوونیشى لەم رێگەیە، نابێت چاوەڕێى پەرجوو بێت، ئاماژەى هیچ موعجیزەیەک نییە تا کورد لە دەستى ئەم گورگانە رزگار بکات. دەبێت کوردستان بیر لە ریسکێک بکاتەوە. دەرکەوت نەک مافەکانت ناسەلمێنن، نەک ناهێڵن خۆت خاوەنى سامان و داهاتى خۆت بیت، نەک وەک کەمترین ئیستحقاق مووچەى مووچەخۆرانیشت نادەن، بە پاساو و بیانووى نادروست و ناڕەوا پەلاماریشت دەدەن. ئەوەش روونە کوردستان بە تەنیا تواناى رووبەڕووبونەوەى ئەو هێز و دەسەڵاتانەى ئەوانى نییە، عێراقیش هەرێمى کوردستانی پێ ناپارێزرێت و ئامانجیشى ئەوە نییە هەرێمی کوردستان پارێزراو بێت.
لە دۆخێکى لەم جۆرەشدا یاریکردن بەکات و چاوەڕوانى پێشهات و هەندێ رووداو بۆ ئەوەى مەترسییەکان تێپەڕێنێت، وەک ئەوە وایە خۆت بدەیتە دەست قەدەر، چونکە ئەگەرى ئەوەش هەیە ئەو رووداوانەى چاوەڕێیان دەکەین هەر روونەدەن. سەرکردەى ئازا ئەوەیە بەهەر شۆکێک بێت مانەوەى گەلەکەى دەستەبەر بکات. بۆیە دەبێت کورد لەپێناوى مانەوەیدا، خۆى رووداو بخوڵقێنێت.