یەکێتی کۆنگرەی بۆچییە؟
12/12/2019 12:01:00 PM
عارف قوربانی
واقیعێك لە كوردستاندا هەیە رەنگە لە دونیادا كەموێنە بێت، ئەویش ئەوەیە كە حیزبایەتی بووە بە ژیانی كۆمەڵایەتی. واتا كۆمەڵگەی كوردی بچووككراوەتەوە لە دوو كۆمەڵگەی حیزبیدا، كۆمەڵگەی یەكێتی و كۆمەڵگەی پارتی. كاریگەریی باش و خراپی هەریەك لەم دوو حیزبەش راستەوخۆ لەسەر ژیانی تاك بە تاكی كۆمەڵگەی كوردی رەنگ دەداتەوە. ئەمەش پێچەوانەی هەموو رێسا و یاسایەكی كۆمەڵایەتی و حیزبایەتییە لە جیهاندا.
كوردستان تا ئەم دۆخە خراپە تێدەپەڕێنێ، پێویستە ئەو هەستیارییە لەبەرچاو بگیرێت. تێكچوونی هەریەك لەم حیزبانە، یەكسانە بە تێكچوونی كۆمەڵگە بچووككراوەكە. لەبەرانبەر ئەمەشدا دیسپلینی حیزبی و ژیانێكی تەندروستی حیزبیانەی هەر كامیان، راستەوخۆ رەنگدانەوەی لەسەر سیستەمی كۆمەڵایەتی و ئیداریی جوگرافیای كاركردنیان دەبێت. بۆیە لەم تێڕوانینەوە بۆ واقیعی كوردستان، لانیكەم لەم قۆناغەدا دەبێت بەو چاوەوە لەو دوو حیزبە سەرەكییە بڕوانین كە چارەنووسمان بەوانەوە بەستراوە. واتا مەرج نییە كەسێك ئەندامی حیزبەكان نەبێت، لە كێشە و بەڵایان بەدووربێت. بەدیاریكراوی ئەگەر خێریشیان تەنها بۆ خۆیان و ئەندامەكانیان بێت، بە دڵنیاییەوە شەڕیان بۆ هەموومانە. بۆیە پێویستە ئەوانەی لە دەرەوەی كاری سیاسی و حیزبایەتیشدان لە كوردستان، هەست بە بەرپرسیارێتی ئەم واقیعە تاڵە بكەن و یارمەتیدەر بن بۆ ژینگەیەكی تەندروستی حیزبیانە لە هەریەك لەم كۆمەڵگە بچووككراوانەدا، كەس پێیوانەبێ كە تێكچوو پێی ئەو ناگرێتەوە. ئەو پەندە كوردییە بۆ ئەمڕۆ نەگونجاوە كە دەڵێت (ئاگرە سوورە لەخۆم دوورە).
ئەگەر تەماشای كێشە و ناكۆكییەكانی ناو یەكێتی بكەین لە رابردوودا كە بوو بە زادەی لەدایكبوونی بزووتنەوەی گۆڕان، ئەو ململانێ سیاسییانەی دروست بوون و زۆنی سلێمانی بوو بە چەقی رووبەڕووبوونەوە، هەموو خەڵكی ناوچەكە لێی زیانمەند بوون. سلێمانی تووشی پاشەكشێ بوو، كەسانی حیزبی و ناحیزبی باجی تێكچوونی شیرازەی ئەو كۆمەڵگە بچووككراوەیەی یەكێتییان دا. سەرئەنجام لەو لۆژیكەشەوە كە هەردوو كۆمەڵگە بچووكەكە مەحكومن بە كاریگەریی خستنە سەر یەكتری، پارتیش باجی كێشەكانی ناو یەكێتی دا و بوو بە بارمتەی ئەو گرفتانەی كە سلێمانی پێوەی دەیناڵاند. ئەمە پێچەوانەكەشی دروستە، ئەگەر هاوكێشەكان بەو جۆرەش بكەونەوە كە سبەی هەولێر كێشەی لەو جۆرەی هەبێت و ببێتە چەقی ململانێ، سەرئێشەی بۆ یەكێتی و سلێمانی دەبێت.
ئێستا قسەوباسێكی گەرم و گوشاری جۆراوجۆر هەن كە یەكێتی نیشتمانیی كوردستان كۆنگرەی چوارەمی ببەستێ. ئەگەر كۆنگرە لە ژیانی هەر حیزبێكدا پێویستییەك بێت بۆ خۆنوێكردنەوە، بۆ تازەكردنەوەی ئامانج و بەرنامەی سیاسی، بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ هەلومەرج و ئەو ژینگە سیاسییەی كاری تێدا دەكات. بۆ یەكێتی بەستنی كۆنگرە پێویستییەكی لەوە زیاترە. چونكە سەرباری ئەو پێویستییە گشتییانە كە بۆ هەموو حیزبەكانی كوردستان راست و پێویستن، بەڵام یەكێتی بە كۆمەڵێك هۆكاری تایبەت لە هەموویان زیاتر پێویستی بە بەستنی كۆنگرەیە. لەلایەك كاتێكی زۆر بەسەر ئەو وادەیەدا تێپەڕیوە كە وەك بڕیاری كۆنگرەی سێیەم بۆ بەستنی كۆنگرەی چوارەم دیاریكرابوو. هەروەها لە كۆنگرەی سێ تەئكید لەوە كرایەوە كە ئەگەر سێ مانگ لەو وادە دیاریكراوە تێپەڕێت، سەركردایەتی حیزبەكە شەرعیەتی نامێنێ. لەدوای تێپەڕبوونی ئەو وادەیەش یەكێتی پلینیۆمی بەست و لەوێش خۆی پابەند كرد بە كاتێكی دیاریكراوی ترەوە، ئەویش تێپەڕی و كۆنگرەی هەر نەبەست. لەسەرووی هەموو ئەو هۆكارانەشەوە، بەهۆی كۆچی دوایی مام جەلال، بەستی كۆنگرە بوو بە پێویستییەكی حەتمی، بەڵام یەكێتی هەر كۆنگرەی نەبەست. لەو ماوە درێژەشدا كۆمەڵێك پێشهاتی سیاسی لە كوردستان روویاندا كە دەبوو یەكێتی و هەموو حیزبەكان بە بەرنامە و ئامانج و شێوازی كاركردنیان و تەنانەت هەیكەلی خۆشیاندا بچنەوە و ئەوانەش بە كۆنگرە دەكران.
لەگەڵ هەموو ئەو پێویستیانەشدا، دەبێت ئەوە بپرسین یەكێتی یان هەر حیزبێكی تر كۆنگرە بۆچی دەبەستێ؟ بێگومان وەڵامەكەی روونە بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەیە كە باسكران. لێرەدا پرسیار ئەوەیە ئایا یەكێتی زەمینەی ئەو كۆنگرەیەی خۆشكردووە تا بتوانێ ئەو ئامانجانە بەدی بهێنێ؟ خۆی نوێ بكاتەوە، بەرنامە و ئامانجە سیاسییەكانی بەپێی قۆناغی دراسەكراوی ئایندە دابڕێژێ؟ شكڵ و هەیكەلەی كاركردنی بۆ دۆخی ئێستا بگۆڕێ؟ یان تەنها دەرفەتی ئەوەی هەیە كۆنگرەیەك ببەستێ بەبێ رەچاوكردنی هەلومەرج و ئەو پێویستیانەی قۆناغەكە لێی دەخوازن؟
هەموو كەس دەزانێ یەكێتی دوای كۆچی دوایی رابەرەكەی تووشی دۆخێكی نەخوازراو بووە، حاڵەتێكی ئاسایی و سروشتیشە حیزبێك سەركردەیەكی وەك مام جەلال لەدەست بدات، شیرازەی تێكبچێت. كەواتە یەكێتی لەم قۆناغی بێ مام جەلالییەدا پێویستی بە كاتی زیاتر هەیە بۆ زەمینەخۆشكردن بۆ كۆنگرەیەكی ئاسایی. بەتایبەت كە لە سەردەمی مام جەلالیش وادەی بەستنی كۆنگرەكان زۆر دوادەكەوتن، هۆكارەكەشیان ئەوە بوو كە مام جەلال دەیوست كۆنگرەیەك ببەستێ دۆخی یەكێتی بەرێتە پێشەوە نەك تووشی لێكترازانی بكات. جا ئەگەر ئەوە بۆ خودی مام جەلال پێویست و ئاسایی بووبێت، بۆ ئێستای یەكێتییەكی بێ مام جەلال، زۆر ئاساییترە كە بەستنی كۆنگرە لەوە زیاتریش دوابخرێت.
هەركەسێك وەك چاودێرێك تەماشای رەوشی تایبەتی یەكێتی كردبێت، لە كۆچی تاڵەبانییەوە بۆ ئێستا، هەست بەوە دەكات لەدوای تێكچوونی شیرازەی كاركردن لەناو یەكێتی و پەراوێزكەوتنی ناوەندە شەرعییەكانی بڕیاری حیزب و ئۆرگانەكانی، بەڵام وردە وردە بەرەو دۆخی ئاسایی و خەسڵەتی كاری حیزبی خۆی هەنگاوی دەنا. لە ماوەی یەك ساڵی رابردوودا زۆرجار ئەوەمان بیستووە كە سەركردەكانی یەكێتی راشكاوانە دەیانگوت هیچكات یەكێتی بەئەندازەی ئێستا تەبا و بێ كێشە نەبووە و بڕیارەكان لە ئۆرگانە حیزبییەكانەوە وەردەگیرێن. بەڵام لەوكاتەوەی پرسی كۆنگرە بەچڕی هێنرایە ئاراوە، جارێكی تر خەریكە یەكێتی دەچێتەوە ئەو سەردەمە نەخوازراوەی دوای مردنی مام جەلال تووشی بوو.
بۆیە ئەوانەی كە پەرۆشی ئەوەن یەكێتی (باشتر و بەهێزتر و تۆكمەتر بێت)، دەبێت ئەوە لەبەرچاو بگرن ئەوەی زامنی یەكێتییەكی لەو جۆرە دەكات، خۆشكردنی زەمینەیەكی پڕ لە تەبایی و سەقامگیریی ناوخۆیی یەكێتییە لەپێش بەستنی كۆنگرە. بەڵام ئێستا یەكێتی نە ئەو زەمینەیەی خۆشكردووە و نە دڵنیایی ئەوەشی دەستەبەر كردووە كە گرتنەبەری رێكارەكانی بەستنی كۆنگرە پێشهاتی شڵەژاوتر ناهێنێتە ئاراوە. بۆیە باش وایە یەكێتی هەندێ پشوودرێژانەتر مامەڵە بكات، دەرگا بۆ نووسەر و رۆشنبیر و شارەزایانی تری دەرەوەی حیزبەكەشی بكاتەوە بە خستنەڕووی پرۆژە و بیروبۆچوونەكانیان یارمەتیدەر بن بۆ ئامادەكردنی پرۆژەیەكی هەمەلایەنتر كە هەموو یەكێتییەكان پێكەوە ببەستێتەوە و حیزبێكی بەدیسپلین و ژیانێكی تەندروستانەی حیزبییانە بۆ ئایندەی یەكێتی بهێنێتە ئاراوە.
ئەگەر هەستیاری و ململانێی كۆنگرە بخرێتە لاوە، ئێستا یەكێتی بە قۆناغێكدا تێپەڕ دەبێت كە ئەگەری ئەوە هەیە بتوانێ وەبەرهێنان لە تێكۆشانی رابردوویدا بكاتەوە. بەڵام هیچ دڵنیاییەك نییە لەوەی بەستنی كۆنگرەیەكی بەپەلە و بێ زەمینەخۆشكردن بۆ سەركەوتنی، یەكێتییەكی وەك دوو ساڵ پێش ئێستاشی لێ بەرهەم بێتەوە.