هونەری فیتنە دۆستی و ناوزڕاندن
6/26/2020 3:07:00 PM
ئاراس وەلی
ئێستا لەهەرێمی
کوردستاندا کەشوهەوایەکی پڕ لەغەوغاو هونەری جنێو و تەشهیر بەربڵاوە. هەندێک لە میدیای
چەواشە و میدیاکاری سەر بەو ڕەوتە لەشکرێکن لە بەرهەمهێنانی هونەری ناوزڕاندن و فیتنەدۆستی.
ئەم لەشکرە کە تەنها کوشتەو کۆیلەی (جەهلێکی مورکب)ن هەر ڕۆژەی کەسێک دەکەنە
ئامانج و سوکایەتی بە کەسایەتی مەعنەوی دەکەن.
ئەم ماکینە میدیاییە
چەواشەکارە هیچ بۆی گرنگ نییە، چی دەگوترێ،و لە چ سیاغێکدا کێ گوزارشت لە دیدگا و
تێفکرینی خۆی دەکا..! بەڵکو گرنگ ئەوەیە ڕستەیەک، دەستەواژەیەک، وشەیەک...هتد بکەنە
مانشێتێک و هەڵایەکی غەوغایی پێ دروست بکەن.
لەوڵاتانی پێشکەوتوشدا
میدیا و میدیاکاری چەواشە بوونی هەیە.
لە دنیای مۆدێرن
و پێشکه‌وتودا داهاتی حکومەت بە باج و گومرگ و سزای سەرپێچی و یاسا شکاندن دابێن دەکرێ.
داهاتی هەمەجۆری حکومەت، کە دەکاتەوە بودجەی حکومەت، بەپێی یاسا و بە پەسەند کردنی
لە پەرلەماندا ڕێکدەخرێ بۆ پڕۆژە خزمەتگوزاریەکانی وەک (نەخۆشخانە، قوتابخانە و ڕێگاوبان
ئاسایش و ئەمنیەتی وڵات و دروستکردنی ژێرخانی ئابوری وڵات و پاشەکەوت بۆ کارەساتی
سروشتی...هتد)
حکومەت و پەرلەمان
و دەسەڵاتی دادوەری لەگەڵ دەسەڵاتی چوارەم کە بە دەسەڵاتی میدیا ناسراوە، وەک
چوارکوچکەی دەسەڵات پێکەوە هاوئاهەنگ و هەندێ جار تەباو، هەندێ جار ناتەبا تەواوکاری
پرۆسەی بەڕێوەبردن و حوکمڕانین.
لە وڵاتانی خاوەن
سیستەم و دیمۆکراتدا، حکومەت دامەزاوەیەکە کە ئیدارەدانی کۆمەڵگا بەڕێوە دەبا بە پێی
دەستور و یاساو ڕێنمایی و نۆرمەکانی ئەو کۆمەڵگایە. هاوکات حکومەت لەماوەی تەمەنی
کابینەکەیدا پەیوەستە بە جێبەجێکردنی کارنامەکەی خۆیەوە. حکومەت دەرفەت ساز دەکات،
بۆ تەواوی هاوڵاتیان بە پیر و گەنج و منداڵ، بە خاوەنپێداوێستی تایبەت، دەرفەتی ژیانێکی
شایستەی پڕ لە ئاسایش و دوور لەهەڕەشەو ترس و تۆقاندن.
دەستەواژەی( خەڵک
حکومەت بەخێو بکات، یان بەپێچەوانەوە) بەمانای ئەوە دێت لەو کۆمەڵگایانەدا کە خەڵک
خاوەنی کار و کارگەو کۆمپانیاو پڕۆژەی فرە گەورەی بزنس و بازرگانین، هەموویان باجی
جۆراوجۆر دەدەن بەحکومەت بە ڕێژەی (لە کەم کەم و لە زۆر زۆر) ... حکومەتیش هەموو ساڵێ
کۆی ئەو داهاتانە دەخاتە بەردەم پەرلەمان. وەزارەتی دارایی کۆی هەموو داهاتەکان لە
چوارچێوەی (بودجە) دا دەداتە پەرلەمان بۆ پەسەند کردن.
بودجە بۆ ماوەی
ساڵێکە و، پەرلەمان پاش گفتوگۆ و هەڵسەنگاندن و ڕەخنە و سەرنجی زۆرێک لە پەرلەمانتاران
و فراکسیۆنەکان، هاوکات میدیاش شرۆڤەکاری و ڕەخنەو لایەنە لاواز و بەهێزەکانی بودجە
بۆ ڕای گشتی بڵاو دەکاتەوە. پاشان بودجە بە دەنگدان لە پەرلەمان پەسەند دەکرێ یا
ناکرێ..!
لەحاڵەتی پەسەندکردنی
بودجەدا، ئیتر چەلەحانێ و ئەتمۆسفاری بانگاشەی هەڵبژاردن و خۆکردنە پاڵەوانی بەردەم
کامێراکان کۆتایی دێت. حکومەت لەماوەیەکی زۆر کەمدا بودجەکە دابەش دەکات بەسەر سەکتەرە
جیاوازەکاندا وەک سەکتەری ( تەندروستی، فێرکاری، خزمەتگوزاری، پۆلیس و ئاسایش و بیمەی
بێکاری و بیمەی هەژاری و خاوەنپێداویستی تایبەت و...هتد)
لە حاڵەتی پەسەندنەکردنی
بودجەدا دووبارە دانیشتنەکان و گفتوگۆکانی پەرلەمان بەردەوام دەبێت، حیزبە سیاسیەکان
کۆدەبنەوە سازان و ڕێکەوتنی سیاسی دەکەن، بۆ ئەوەی لە زوترین کاتدا بودجە پەسەند
بکرێ. چونکە پەسەندنەکردنی بودجە دڵەڕاوکێ و ترس و نائیستقراریەتی بازاڕ دروست دەکات،
ئەوەش کاریگەری لەسەر بەها و سەنگی پارە و ڕەسیدی ئەو وڵاتە دروست دەکات. جوڵەی
بازاڕ خاو دەکاتەوە، ترس لای سەرمایەداران دروست دەکات کە ڕیسک بە سەرمایەکەیان نەکەن.
پڕۆژەکان سست دەبن، بێکاری زۆر دەبێت...هتد
هەمیشە حکومەت بەرپرسیارە
لە بەڕێوەبردنی کۆمەڵگاو دابینکردنی کار و خوێندن و بیمەی تەندروستی و ئاسایش و
پارێزگاری لە سامان و ژیانی هاوڵاتیەکانی.
حکومەت ئەم ئەرکانە
و زۆر پلانی دیکە کە لە دووتوێی کارنامەکەیدا لەڕۆژی دەستبەکاربوونیەوە لە پەرلەمان
لەلایەن سەرۆکی کابینەکەوە دەخوێنێتەوە و لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەند دەکرێ، جێبەجێکردنی
ئەم ئەرکانە پێوستی بە بودجە هەیە بۆ هەریەک لە سەکتەرە جیاوازەکان.
ئەگەر هاوڵاتیان
و کۆمپانیاکان پابەند نەبن بەدانی باج، داهاتی حکومەت کەم دەکات، حکومەت ناتوانێ
قوتابخانەی مۆدێرن و نەخۆشخانە و دەرمانی پێویست و گونجاو بۆ نەخۆش و پەکەوتەکانی
دابین بکات.
حکومەت بە داهاتی
سزای سەرپێچی هاتوچۆ، بە باجی کۆمپانیاکان زەبەلاحەکان، بە باجی موچەو داهاتی تاکی
خاوەن کار، سیانەی ڕێگاوبانەکان دەکات، قوتابخانە و نەخۆشخانەو فڕۆکەخانە و یاریگای
نێودەوڵەتی و شانۆ و زانکۆ دروست دەکات .فەرهەنگی باڵا گەشە پێ دەدات.
ناوەندی توێژینەوەی
زانستی هەمەجۆر دروست دەکات. سەنتەر و ئینسیتۆی نێودەوڵەتی دادەمەزرێنێ...هتد
لە دنیای پێشکەوتودا
بەشێکی زۆری ڕسوماتو گومرگی بەنزین، جگەرە، خواردنەوە کحولیەکان زۆر بەرزە. حکومەت
بەو داهاتی گومرگی جگەرە و بەنزین و خواردنەوە کحولیەکان بودجەی سەکتەری تەندروستی
دابین دەکات. بۆیە قسەیەکی مەشهور هەیە کەدەڵێ :" لە هەموو وڵاتانی مۆدێرندا
خەڵک حکومەت بەخێو دەکات." حکومەتیش هەلی کار و دەرفەتی یەکسان و بژێوی شایستە
بۆ هاوڵاتیەکان فەراهەم دەکات.
لە هەرێمی
کوردستاندا ئەم تێۆریە پێچەوانەیە. حکومەتی هەرێمی کوردستان لەماوەی ڕابوردودا لەڕێگای
لق و مەڵبەندەکانی پارتی دیموکرات و یەکیەتی نیشتیمانییەوە بەسەدان هەزار کارمەندی
لە سەکتەرە جیاوازەکان دامەزراندووە. ئەم دامەزراندنانە ناعەدالەتی زۆری تیا بەکار
هێنراوە، زیاتر لەسەر بنەمای ئینتیمای حیزبی نەک لەسەر بنەمای لێهاتویی و پێویستی
و میلاکات بووە.
ساڵ لەدوای ساڵ
ئەم لەشکرە لە فەرمانبەران زۆر و زۆر تر بووە، بەڵام بوونی فەرمانبەر و موچەخۆری زۆر
، بەهۆی داهاتی زۆری بەشە بوجەی لە٪١٧ ی بەغدا و داهاتەکانی ناوخۆ و فرۆشتنی نەوت
و شیرینی گرێبەستە نەوتیەکان، کاریگەری ڕاستەوخۆ و بەهێزی نەبووە لەسەر بوجەی کابینەکان..!
لە سەردەمی کابینەکەی
نوری مالیکی دا، کێشەی بەشە بودجەی هەرێم بەشە
بودجەی هەرێم پەیدا بوو، بەتایبەت پاش ئەوەی هەرێم کێشەکانی لە پرسی نەوتدا(دەهێنان
و هەناردەکردن و فرۆشتن)دا لەگەڵ حکومەتی ناوەند لە بەغدا گەیشتە بن بەست.
ئێستا قەیرانی کۆرۆنا
و دابەزینی نرخی نەوت، هەرێمی توشی نەزیفی ئابوری کردووە..
چارەسەرکردنی کێشەو
قەیرانی کەڵەکەبوی چەندین ساڵە بە کۆمەڵێ ڕێکار و هەنگاوی پراکتیکی وپلانی کورتودرێژ
مەودای تەجرەبەکراوی وڵاتانی پێشکەوتوی جیهان دەکرێ، لە ئێستادا و لە پێشەمی ئەو ڕێکار
و هەنگاوانە جێبەجێکردنی بەرنامەی چاکسازیە. ڕو بە ڕوبونەوەی گەندەڵیە... گەڕانەوەی
متمانەی خەڵک بۆ حکومەت بە دادگایکردنی گەندەڵکران و چەسپاندنی عەدلەتی کۆمەڵایەتی
دەست پێدەکات.
ئەوەش کارێکە بە
موزایەدە و غەوغای میدیایی و هونەری جنێودان و تەشهیر هیچی لێ سەوز نابێت. بەڵکو
کاری عەقلانیەت و بەرپرسیارێتی ئیشکردنی جددیە لە هەموو بوار و سەکتەرەکاندا. سەروەری
و سەربەخۆی یاسا، دەتوانێ هەنگاو بەهەنگاو هەژمونی حیزب بەسەر بازاڕ و کۆی سیستەمی
بەڕێوەبردن و حوکمڕانییەوە کاڵ بکاتەوە. ئەگەر
ئیرادەی چاکسازی
لای هەموان هەبێت، پلاندانان بۆ دەرباز بوون لە قەیرانەکانی هەرێم ئاسانە و جێبەجێکردنیشی
سەخت و موستەحیل نابێ، کاتی زۆریشی ناوێ و لە ماوەیەکی کەمدا ئەنجام و بەرهەمی ئەو
ئیرادەی چاکسازیە دەبێتە پێکهێنانی هەرێمێکی بەهێزی خاوەن ئابوریەکی پتەو. کەمتر یا
زیاتر لەو ماوەیە کۆچی پێچەوانەی هاوڵاتیانی دیاسپۆرا دەستپێدەکات و ، هەلو دەرفەتی
کار بۆ هەموان دەڕەخسێ. ژیانێکی ئارامی پڕ ئاسایش و ئاوەدانی وڵات هەموو چین و توێژەکانی
وڵات دڵخۆش دەکات...