ململانیی سیاسی و ئاسەوارە نێگەتیڤەكانی
3/13/2019 10:45:00 PM
ئاراس وەلی
هەرێمی كوردستان هەرێمێكی بچوك و كەمتوانا و سنوردارە لە زۆر بواردا.
خاوەنی سیستەمێكی ئابوری سەردەمیانەو بازاڕێكی زیندو كارا نییە.
لەئاستی بەڕێوەبردن و دامەزراوەیدا كەم ئەزمونە و پڕە لەكێشە و رۆتینی زۆر، لەڕوی كارمەند و كادری حكومیەوە هەژار و پاسیڤە.
هەرێمی كوردستان تا ئێستا دەستورێكی تایبەت بەخۆی نییە، یاسا و رێنماییەكان لەسێكتەرە جیاوازەكاندا زۆر جار دەبنە رێگر و ئاستەنگ بۆ پرۆسەی بەڕێوەبردن.
رێژەی كارمەندان و موچەخۆرانی ئەم هەرێمە زۆر زۆر زیاترە لەو ستاندارتەی لە تەواوی جیهاندا رێزلێگیراوە.
بە مانایەكی تر بودجەی حكومەت نزیكەی لەسەدا شەست بەرەو ژوری دەڕوات بۆ موچە.
شەڕ و ململانێی ناتەندروستی سیاسی و دەستوەردانی كاستە سیاسییە گەندەڵەكان لەكاروباری حكومەت دا، بوە بەهۆی لاوازی دەسەڵاتەكانی قەزائی و تەشریعی و تەنفیزی.
هەرێمی كوردستان مێژویەكی خۆبەڕێوەبردنی زیاتر لەچارەكە سەدەیەك هەیە، بەڵام ئەم هەرێمە مێژویەكی دورودرێژتری لەژێر دەستەیی و دواكەوتویی و هەژاریش دا هەیە. بەشێك لەو مێژوە هەژارەش بریتی بوە لە تراژیدیای ململانێی سیاسی و شەڕی یەكتر سڕینەوە.
لەم هەرێمەی ئێمەدا پاشماوەكانی شەڕی ناوخۆ بەشێوازی تر لەناو حوكمڕانیەكەدا كاریگەری نێگەتیڤی هەرماوە.
نەبونی متمانەو باوەڕنەبون بە بەشداری و شەراكەتی راستەقینە لەنێوان هێزە سیاسیەكاندا، رەنگە گەورەترین كۆسپ بێت لەبەردەم دروستكردنی حكومەتێكی بەهێز و خاوەن پلان بۆ چوارساڵی تەمەنی هەركابینەیەك.
تا ئیمڕۆش كاریگەری ئەو مێژوە خوێناویە لە یەكتر كوشتن و سڕینەوە، لە سیاسەت و پێكەوە ژیانماندا ماوە و، مێژوی شەڕی ناوخۆ برینێكی قوڵە، ئەم برینە زۆرجار لەیادو بۆنەكاندا بەخیتابی حەماسی و پۆپۆلیستی و عاتیفیانە قەتماغەكەی لادەبەین و خوێ دەكەینەوە ناو زامی ئەو مێژوە خوێناویەوە..!. شەڕی ناوخۆی هێزە سیاسییەكانی دوێنێ باشترین و دڵسۆزترین كەسایەتیەكانی ئەم وڵاتەی پێ لەناوبردین.
ئەگەر كۆتایی بەو رەوشە نەهێنین لەدواجاردا ئەو برینانە دەبنە ماكی سەرەتانی تەواوی جەستەی نەتەوە و نیشتیمانەكەمان لەناو دلێمایەكی هەژاری و دواكەوتندا قەتیس دەكات!.
هەرچەندە ئێمە لەناوخۆدا ناتەباو پەرتەوازە بین، بارتەقای ئەوە تۆوی قین و تۆڵەسەندنەوە و یەكتر شكاندن دەچێنین، بوختان و درۆ بۆ یەك هەڵدەبەستین.
لەسەر هیچ پرۆژەیەك تاسەر لەگەڵ یەك رێكناكەوین.
خاڵە ناكۆكەكان زەق دەكەینەوە، دەیكەینە هەوێنی وتاری حەماسی و، میتودی یەكتر تەخوینكردن. دەستكەوتە مێژویەكان دەكەینە دەستكەوتی تەنها خۆمان و ناخوازین كەسی دیكە بەشدار بێت!.
بەڵام ئێستا رۆژگارێكی ترە، كورد نەتەوەیەكە جیاواز لەجاران ناسراوترە، پێگەو گرنگی كورد لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانی دور و نزیكدا لەسەدەكانی پێشو بەهێزترە.
ئێستا قۆناغێكی ترە لە خەبات و تێكۆشانی ئێمە بۆ ئازادی و سەربەخۆیی. پیادەكردنی سیاسەتێك كە نزیكمان بكاتەوە لەو ئامانجە، پێوستی بە ئیستقراری سیاسی هەیە، ئیستقراری سیاسیش پێوستی بەتێگەیشتنی هاوكۆ هەیە بۆ هەمو پرسەكان.
بەمانایەكی تر ئێستا قۆناغی یەكتر قەبوڵ كردنە، نەك یەكتر سڕینەوە. قۆناغی پێكەوە كاركردنە نەك دژبەیەك كاركردن.
ئێستا كاتی قسەكردنی جددیە لەسەر هەمو ئەو هۆكار و ئاستەنگانەی كەبونەتە هۆی دواكەوتنی كۆمەڵگاكەمان.
كاتی كاركردنی جددیە بۆ دانانی پلان و جێبەجێكردنی بەرنامەی كار لە ئەرزی واقیعدا كە رەنگدانەوەی راستەوخۆ و كاریگەری لەسەر تاك و كۆمەڵگاكە هەبێت لەبەرەو باشتربونی ژیان و گوزەران. لەبەرزبونەوەی ئاستی زانست و مەعریفە و داهاتی تاك دا.
دانانی مارشاڵ پلانی سیاسی ئێمە بۆ گوێزانەوەی كۆمەڵگا وڵاتەكەمان لەدۆخێكی خراپ و دواكەوتوی چەقبەستوی پڕ لەخورافاتەوە بۆ دۆخێكی پڕلەژیاندۆستی و پێشكەوتن و، بون بەبەشێك لەجیهانی دەرەوەی خۆمان و دنیای گلۆباڵی.
پێوستی بەخیتابێكی عەقلانی هەیە، پێوستی بە توانای هەموان و تەجرەبەی وڵاتان و میلەتانی دنیا هەیە. هیچ وڵات و میلەتێك نییە گەیشتبن بە لێواری ئازادی و سەربەخۆیی و ژیانێكی شایستەو رێزلێگیراو بەبێ رێكەوتنێكی ناوخۆیی خۆیان و یەكتر قەبوڵكردن و تێگەیشتنی هاوبەش بۆ بەڕێوەبردن و حكومڕانیكردن.
دۆخی ئێستای كوردستان هەستیار و ناجێگیرە، لەڕوی سیاسیەوە قەیرانی گەورە و هەمجۆری كەڵەكەبوی چەندین ساڵەی بێچارەسەر هێشتۆتەوە.
قەیران بوە بەكێشەی بۆماوەیی و كەلتوری فەرامۆشكردن و بێهیوایی!.
قەیرانی سیاسی لەهەرێمی كوردستاندا كاریگەری نێگەتیڤی لەسەر تەواوی جومگەكانی كۆمەڵگای كوردستاندا داناوە. كێشەكانی بواری بەڕێوەبردن، ئابوری، خزمەتگوزاری، فێركاری و تەندروستی، ببوە بە هۆكاری سەرەكی لەبەرهەمهێنانی كۆمەڵگایەكی نەخۆش و دواكەوتو، نەخوێنەدەوار.
بۆیە ئەرك و بەرپرسیارێتیەكی گەورە لەئەستۆماندایە كە رێكبكەوین لەسەر بەرنامەی هاوكۆ بۆ بەدەستهێنانی شائامانجی هەمومان.
پێكهێنانی حكومەت پێوستی بە نیەت و ئیرادەیەكی بەهێز هەیە لای سەرجەم هێزە سیاسییەكان، كە ئەو ئیرادە و نیەتەش لەدواجاردا دەبێتە هەوێنی لێكتێگەیشتن و پێكەوە كاركردن و یەكتر قەبوڵكردن.
سوپایەكی نیشتیمانی رێكخراو، مەشقپێكراو كە گرێدراوی پاراستنی دەستكەوتەكانی خەڵك بێت، ئەركی هەمولایەكمانە بەئیرادە و نیەتێكی مەسئولانەوە ئەو سوپا نیشتیمانییە دابمەزرێنین، جیهان چاوی لێمانە و هاوكارمان دەبن بۆ ئەو ئەركە.
پەرلەمانێكی كاراو زیندو، حكومەتێكی بەهێز، دەسەڵاتێكی دادوەری رەشید و بێلایەن، كە یەكسان و هەماهەنگ و یەك ئیرادە بن، بێگومان نیشتیمان ئاوەدانتر دەبێ، نەتەوە سەرفرازتر و ئازاتر دەبێ، خەڵك پۆشتە و تێر دەبێت، هەژاری و نەخۆشی بەدەرگامان چۆڵ دەكات، لەدنیا و جیهانیشدا دەبینە جێگای شانازی خۆمان و دۆستەكانمان.
ئێستا لەهەموكات زیاتر پێوستیمان بە لێكتێگەیشتن و یەكتر قەبوڵكردن و رێككەوتنە، ئێستا دەتوانین برینەكانی دوێنێ، لاپەڕە نەگریسەكانی مێژوی یەكتر سڕینەوە بكەینە وانەی لێوەفێربون بۆ خۆ دەربازكردن لە تەوقی دیلێتی و ژێردەستەیی.
ئیتر كاتی ئەوە هاتوە ئێمە ببینە بەشێك لە بازاڕی جیهان و بەرژەوەندیە هاوبەشەكانی جیهانی، ئێستا كاتی ئەوەیە نەسڵی نوێ بەسود وەرگرتن لە تەكنەلۆژیا و زانستی سەردەمیانە، ببنە بەشێكی گرنگ و ئاكتیڤی سیستمی حوكمڕانی و بەڕێوەبردنی هەرێمەكەمان.
لەسەروبەندی پێكهێنانی كابینەی نۆهەمی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، گرنگە چیدی بە عەقڵەتی تەسكبینی حیزبایەتیەوە نەڕوانینە پێگە و ئەركەكانی حكومەت.
بەمانایەكی تر، حكومەت ئامرازێكە بۆ جێبەجیكردنی یاساكان و، سازدانی دەرفەتی كار و ژیانی شیاو بۆ هەموان.
حكومەتی سەركەوتو، بە كارو پڕۆژە جددیەكانیدا دەناسرێتەوە.
هاوڵاتیانیش پێناسەی حكومەتی رەشید لەدیدگای باشبونی گوزەران و ئاسایش و هەلی كار و ژیانی شایستەدا دەبیننەوە.
نوسینەوەی دەستورێكی كارا و پتەو ، كە هەمومان لەژێر چەتری نیشتیمان دا كۆبكاتەوە، دەستورێك زامن و گەرەنتی هەمیشەیمان بێت، كە ململانێی سیاسی نەمانباتەوە بۆ چوارگۆشەكانی شەڕی ناوخۆ و یەكتر سڕینەوە.
سەدەی بیستویەك سەدەی لەدایكبونەوەی نەتەوەی ئێمەیە، سەرەتای بەجیهانیكردنی دۆزی نەتەوەیەكی ژێردەستەو داگیركراوە.
سەرەتای رابون و بەرەنگاربونەوەی خەڵكی كوردستانە لەبەرانبەر زوڵم و ستەمی داگیركاری و ژێردەستەیی.
خەباتی كوردانی رۆژئاوا و باكور، گرێدراوی سەركەوتنەكانی ئێمەیە لەباشور. چەندە ئێمە لەباشور بتوانین لەسایەی دەستوری هەمیشەیی عێراق دا، فیدڕاڵیەتی هەرێمەكەمان و دەستكەوتە سیاسی و دەستوریەكانمان بپارێزین و بەدەستبهێنین، بارتەقای ئەو دەستكەوتە مەزنانەی ئێمە خەباتی براكانمان لەبەشەكانی دیكەی وڵاتەكەمان دا پێشكەوتن و گەشەكردن بەخۆیەوە دەبینێ.
سەقامگیری سیاسی و بەهێزی هەرێمی كوردستان لەڕوی ئابوری و پێگەی ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەوە، هەمیشە كاریگەری پۆزەتیڤی هەیە لەسەر رەوشی دۆزی كورد لەبەشەكانی دیكەی كوردستاندا.
ئەگەر بە وتەی ماوتسی تۆنگ "سیاسەت جەنگێكی ناخوێناوی بێ و جەنگیش سیاسەتێكی خوێناوی" ئەوا گرنگترین ئەركی هەنوكەیمان بریتی دەبێت لە سیاسەتێك كە خوێنی تازە بكاتە جەستەی كۆمەڵگاوە، سیاسەتێك ململانێی سیاسی بكاتە میتۆدێكی زیندو كاریگەر بۆ پێشكەوتن و گەشەكردنی خۆمان و كۆمەڵگاكەمان. سیاسەتێك چاكسازی و دژایەتی گەندەڵی بكاتە شائەركی خۆی.
سیاسەتێك كە واقیعیەتی دەوروبەرمان بەهەند وەربگرێ و، ئەزمونی دەوڵەمەند و سەركەوتوی گەلانی دیكە بكاتە هەوێنی نەخشەڕێگای سیاسەتی هەمیشەیمان.