دادپەروەری یان یەكسانی؟
12/22/2020 12:04:00 PM
د. بەرهەم خالید
حكومەتی عێراق لە پرۆژەیاسای بودجەی ٢٠٢١ دا باجی لەسەر موچەی موچەخۆران داناوە. جگە لەوەش موچەی سەرۆكایەتییەكان بە رێژەی ٤٠٪ و موچەی پەرلەمانتار و وەزیرەكان بە رێژەی ٣٠٪ی كەمكردەوە. بەدەر لە ھۆكارەكانی بڕینی موچە و باجدانان لەسەری، حكومەتی عێراق دادپەروەرانە و ھاوشێوەی ئەو سیستمی باجەی لە وڵاتانی دیكە ھەیە بڕینەكە ئەنجامدەدات و دادپەروەری لە بڕینەکەدا ھەیە بەمشێوەیە:
- ٥٠٠ ھەزاری یەكەمی موچە ھیچ بڕێكی لێنابڕدرێت.
- ٥٠١- ١ ملیۆن رێژەی ١٠٪ لێدەبڕدرێت.
- ١ ملیۆن - ١ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار رێژەی ٢٠٪ لێدەبڕدرێت.
- ١ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار بەرەوسەر رێژەی ٣٠٪ لێدەبڕدرێت.
واتە ئەگەر فەرمانبەرێک موچەکەی ٥٠٠ ھەزار دینار بێت ھیچ لێبڕینێك نایگرێتەوە.
ئەگەر فەرمانبەرێك ٦٠٠ ھەزار موچەی بێت تەنھا ١٠٠ ھەزاری دوای ٥٠٠ ھەزارەكەوە رێژەی ١٠٪ باج دەدات و ٥٩٠ ھەزار وەردەگرێت.
موچەیەكی ملیۆن دیناری ٥٠٠ی یەكەمی ھیچ نابڕدرێت لە ٥٠٠ ھەزاری دووەم ١٠٪ دەبڕدرێت و ٩٥٠ ھەزار وەردەگرێت.
موچەیەكی ٢ ملیۆن دیناری لێبڕینەكەی بەم شێوەیە دەبێت؛
٥٠٠ ھەزاری یەكەم سفر٪. ٥٠٠ ھەزاری دووەم ١٠٪. ٥٠٠ ھەزاری سێیەم ٢٠٪. ٥٠٠ ھەزاری چوارەم ٣٠٪. بە كۆی گشتی بڕینەكە دەكاتە: .+٥٠+١٠٠+١٥٠=٣٠٠ ھەزار دینار واتە لە كۆی ٢ ملیۆنەكە ١ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار دینار وەردەگرێت.
سەرەڕای تێبینییەكان ئەگەر بەراوردبكەین ئەم بڕینە جۆرێك لە دادپەروەری تێدایە و سیستم و ھاوشێوەی وڵاتانی دیكەیە بۆ نمونە بەریتانیا موچەی ساڵانەی ١٢ ھەزار و ٥٠٠ پاوەند باج نادات بەڵام ھەر بڕێكی زیاتری دوای ئەوە ٢٠٪ دەدات ھەتا ٥٠ ھەزار پاوەند لەوە زیاتریش ٤٠٪ باج دەدەن.
ئەمەش رێكخراوو دادپەروەرانەیە بەراورد بەوەی لە ھەرێم بە بێ رەچاوكردنی بری موچە ٢١٪ لە موچەی ھەموو كەس دەبڕدرێت كە بێگومان كاریگەرییەكەی لەسەر خاوەن موچە كەمەكان زۆر زیاتر دەبێت.
بەپێی ئەم ھاوكێشەیە:
- موچەیەكی ١ ملیۆنی لە ھەرێم بە لێبڕینی ٢١٪ ٧٩٠ ھەزار دینار وەردەگرێت بەڵام لە عێراق بەم سیستمە ٩٥٠ ھەزار وەردەگرێت.
- موچەیەكی ٢ ملیۆنی لە ھەرێم بە بڕینی ٢١٪ یەك ملیۆن و ٥٨٠ ھەزار دینار وەردەگرێت بەڵام لە عێراق ملیۆنێك و ٧٠٠ ھەزار دینار وەردەگرێت.
واتە كاریگەرییەكە لەسەر موچە كەمەكە كەمترە بە بەراورد بە موچە بەرزەكە بەڵام لە ھەرێم یەكسانە و موچە كەمەكە زیاتر كاریگەر دەبێت بە لێبڕینەكە.