پشكی هه‌رێم له‌ناوه‌وه‌ی ڕه‌شنوسی بودجه‌ی عێراق 2023
4/16/2023 7:49:00 PM
جیهانگیر سدیق گوڵپی
بڕیاره ئه‌مڕۆ
16/4 له په‌رله‌مانی عێراق قۆناغی خوێندنه‌وه‌ی دوه‌م و گفتوگۆكردن بۆ په‌سه‌ندكردن
ڕه‌شنوسی بودجه‌ی خه‌مڵێنراوی عێراق بۆ ساڵی 2023 ده‌ست پێبكات.
هیوادارم نوێنه‌رانمان
و گفتوگۆكارانمان سه‌رنجی ئه‌م ژماره‌و ڕێژانه‌ی خواره‌وه بده‌ن كه له ناواخنی ڕه‌شنوسی بودجه خه‌مڵێنراوه‌كه‌وه شیكراونه‌ته‌وه:
یه‌كه‌م له‌سه‌ر
ئاستی گشتیی بودجه‌كه:
1_به‌شداری هه‌رێم له پێكهێنانی كۆی داهاته گشتیه‌كانی
بودجه‌كه (%11).
2_ به‌ركه‌وته‌ی هه‌رێم له كۆی خه‌رجیه‌كانی
بودجه‌كه (%7.7)، كۆی بودجه‌كه زیاتر له (199) ترلیۆن دیناره، به‌ركه‌وته‌ی
هه‌رێم (15) ترلیۆن و (409) ملیار دیناره،
ئه‌وه ئه‌و بڕه‌یه كه ده‌ردێته حكومه‌تی هه‌رێم و ده‌توانێت خه‌رجی بكات بۆ
موچه و ته‌شغیلی و پرۆژه‌كان، بڕی ته‌رخانكراو بۆ پێشمه‌رگه‌یشی له‌گه‌ڵ هه‌ژمار
كراوه.
دووه‌م: له‌سه‌ر
ئاستی په‌یكه‌ربه‌ندی و دابه‌شكاریی ته‌رخانكراوه‌كان:
1_ڕێژه‌ی به‌شی هه‌رێم له بڕی قه‌رزی ته‌رخانكراو
بۆ ته‌مویلی پرۆژه‌كان(0.63%) .
2_ڕێژه‌ی به‌شی هه‌رێم له ته‌رخانكراوه‌كانی
بودجه‌كه بۆ دانه‌وه‌ی قه‌رزه‌كانی سه‌ر عێراق (0%)ه، كه بڕه‌كه‌یان( 18) ترلیۆن
و (962) ملیار دیناره و له بودجه‌ی 2023 ده‌درێنه‌وه .
ئه‌مه‌ش له كاتێكدا
كه هه‌رێم به‌ڕێژه‌ی( 12.67%) به‌شدار ده‌بێت له‌دانه‌وه‌ی ئه‌و قه‌رزانه، و به
(11%) یش به‌شدارده‌بێت له پێكهێنانی داهاته گشتیه‌كان بودجه‌ی 2023 ی عێراق.
3_ ڕیژه‌ی به‌شی پێشمه‌رگه له ته‌رخانكراوه‌كانی
تایبه‌ت به ئاسایش و به‌رگری(1.5%) ، له‌به‌رامبه‌ردا (62.7%) بۆ وه‌زاره‌تی به‌رگری،
(24.6%) بۆ حه‌شدی شه‌عبی، (11.1%) بۆ
داموده‌زگاكانی (المجلس الامن الوطني,جهازمكافحة الارهاب, جهاز المخابرات الوطني,
هيئة تصنيع الحربي..)
4_ڕێژه‌ی به‌شی هه‌رێم له ته‌رخانكراو بۆ په‌ره‌پێدانی
هه‌رێم و پارێزگاكان(%11).
5_ته‌نها (3) ترلیۆن و (916) ملیار دینار بڕی ته‌رحانكراو
بۆ كۆی تێچوه‌كانی به‌رهه‌مهێنان و هه‌نارده‌كردن و گواستنه‌وه.
6_ڕیژه‌ی لێبڕین له‌قه‌باره‌ی شایسته‌ی هه‌رێم بۆ
خه‌رجیه‌كانی سیادی و حاكیمه‌و چه‌ند بڕگه‌یه‌كی تر (39%).
7_خه‌رجیه‌كانی سیادی و حاكیمه‌وه چه‌ند بڕگه‌یه‌كی
تر كه بڕه‌كه‌یان زیاتره له(81) ترلیۆن دینار و (40%) ی كۆی بودجی عێراق پێك ده‌هێنن،
هه‌مویان به‌ده‌رده‌كرێن له هاوكێشه‌ی هه‌ژماركردنی پشكی هه‌رێم، پاشتریش هه‌رێم
به‌كه‌مترین ڕێژه لێیان سودمه‌ند ده‌بێت، وه‌ك له خاله‌كانی سه‌ره‌وه ئاماژه
به‌چه‌ند به‌شێكیان كرا.
پوخته‌ی سه‌رنج:
سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی
به‌پێی ڕه‌شنوسی بودجه‌كه كۆی داهاته نه‌وتیه‌كان و نیوه‌ی داهاته نانه‌وتیه ئیتیحادیه‌كانی
هه‌رێم وه‌ك داهاتی بودجه عێراق هه‌ژمار كراون، به‌ڵام كه‌می بڕی ته‌رخانركراو بۆ خه‌رجیه‌كانی نه‌وتی
هه‌رێم ، ته‌رخاننه‌كردنی هیچ بڕێك بۆ دانه‌وه‌ی قه‌رزه‌كانی سه‌ر هه‌رێم، كه‌میی ڕێژه‌ی
به‌شی هه‌رێم له ته‌رخانكراوی قه‌رزی پرۆژه‌كان و خه‌رجیه‌كانی به‌رگری و ئاسایش،
بونه‌ته هۆی ئه‌وه‌ی هه‌رێم زۆر كه‌متر له‌شایسته‌ی خۆی بۆ ته‌رخان بكرێت، به‌جۆرێك كه ئه‌گه‌ر ئه‌و
خاڵانه چاره‌سه‌ر نه‌كرێن و بودجه‌كه وه‌كو خۆی په‌سه‌ند بكرێت و بچێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه،
ئه‌وا حكومه‌تی هه‌رێم توشی كورتهێنان ده‌بێت، سه‌ره‌نجامیش یان ئه‌بێت ده‌ست ببات
بۆ ته‌رخانكراوه‌كانی موچه‌و ته‌شغیلی و خزمه‌تگوزاریه‌كان و پرۆژه‌كان، یانیش ده‌بێ
قه‌رز بكات.