چەند پەیڤێک دەربارەی پەیامەکەی بەڕێز ئۆجالان
3/1/2025 11:17:00 AM
فەرەیدون کونجرینی
پەیامی ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٥ی بەڕێز عەبدوڵا
ئۆجالان گۆڕانکارییەکی ستراتیژیی مێژووییلە ڕێبازی جووڵانەوەی کوردی (پەکەکە) و
چارەسەری پرسی کوردی پێشکەش کرد. ئەم پەیامە لە چەند خاڵی سەرەکی پێکدێت پێویستە زیاتر
لەم جۆرە" توێژینەوەی بۆبکرێ،
ئەم پەرەگرافەی بەڕێز عەبدوڵا ئۆجالان
چەمکێکی ڕادیکاڵی سیاسی و چارەسەری پرسی کورد لە تورکیا پێشکەش دەکات، کە تێیدا دیموکراسییەکی
چڕوپڕ و کۆمەڵایەتی وەک تەنها ڕێگەی بەردەوامی بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان دەناسێنێت.
ئەم بیرۆکانە ڕەنگە وەک گۆڕانکارییەکی پارادایمی لە بیرۆکەکانی پێشووی (بەڕێزیان)
سەیر بکرێن. بە وردی!؟
١. سەرەکیترین
خاڵەکانی پەیامەکە
ڕێزگرتن لە ناسنامەکان و دەربڕینی
ئازاد
ئامانجەکە پاراستنی مافە کولتووری و سیاسییەکانی
کوردە لە ناو سیستەمێکی دیموکراتیکدا، بەبێ ئەوەی ناچار بکرێت ناسنامەکانی خۆیان
بسڕنەوە.
ڕێکخستنی دیموکراتی
پێویستی بە خۆڕاگرتنی سیاسیی کوردەکان
لە ڕێگەی دیموکراسییەکی چڕوپڕ (وەک ئەنجومەنە خۆجێییەکان یان سیستەمی فیدراڵی).
دامەزراندنی بناغەی کۆمەڵایەتی و
ئابووری
پێشنیاری درووستکردنی کۆمەڵگەیەکی دادپەروەرانە
دەکات کە ئابووری و سیاسەتی لە پێناو خەڵک کارا بکات، نەک تەنها خەڵکی کورد بەڵکو
هەموو گەلانی ناوچەکە.
دیموکراسی وەک تەنها ڕێگە
بەڕێز ئۆجالان دەڵێت سیستەم جگە لە دیموکراسیی
هیچ ڕێیەکی دیکە نییە" ئەمەش واتای ئەوەیە کە تورکیا پێویستە سیستەمەکەی خۆی
بە دیموکراسییەکی ڕاستەقینەوە نوێ بکاتەوە بۆ ئەوەی ناکۆکییەکان چارەسەر بکرێن.
٢. ئەمە چۆن" وەڵامە بۆ پرسی" چەکدانان
و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە
بەڕێز ئۆجالان ڕوونی دەکاتەوە کە چارەسەرەکە
تەنها لە ڕێگەی چەکدانان و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکەەوە ناڕوات، بەڵکو پێویستە هۆکارە
بنەڕەتییەکانی ناکۆکی چارەسەر بکرێن، وەک.
نەبوونی دیموکراسیی ڕاستەقینە لە تورکیا
چەوساندنەوەی ناسنامەی کوردی
ناھاوتاییی ئابووری و کۆمەڵایەتی
بۆیە، هەڵوەشاندنەوەی پەکەکە تەنها لە
کاتێکدا ڕوودەدات کە ئەم هۆکارانە چارەسەر بکرێن و کۆمەڵگەیەکی دیموکراتیک درووست
ببێت.
٣. ڕێبازی
چارەسەر
پێناسەی چارەسەرەکە لەم خاڵانە پێکدێت
تاجی دیموکراسی(Crowned
Democracy)
سیستەمێکی دیموکراتیک کە یاسای باڵادەستی
خەڵک تێدا کاردەکات و هەموو کەمینەکان بە یەکسانی مافی دەربڕین و بەشدارین پێیاندراوە.
کۆمەڵگەی ئاشتیخواز
پێویستە زمانی شەڕ و توندوتیژی بگۆڕدرێت
بە زمانی ئاشتی و گفتوگۆی کۆمەڵایەتی
پەرەپێدانی سیستەمی فیدراڵی/خۆسەری ڕامیاری
دابەشکردنی دەسەڵات بە شێوەیەکی دیموکراتی
بۆ ناوچەکان، کە کوردەکان بتوانن خۆڕاگرتنی سیاسی و کولتووری یان هەبێت.
٤. پەیوەندی ئەم بیرۆکانە بە "دیموکراسییەتی ڕامیاری"ی
ئۆجالانەوە
ئەم پەرەگرافەگەورەترین ڕوونکردنەوەی بیرۆکەی
"دیموکراسییەتی ڕامیاری"ی ئۆجالان ە، کە لە زینداندا پەرەیپێدا بە دیموکراسیی
چڕوپڕ لە ناو چوارچێوەی تورکیا.
٥. ئاستەنگەکان و پرسیارەکان
تورکیا چۆن وەڵامی دەداتەوە؟
تورکیا دیموکراسییەتی ڕامیاری وەک هەڕەشەیەک
بۆ یەکپارچەیی نەتەوەیی دەبینێت، و گومانی ئەوە دەکات کە ئەمە ببێتە هۆی فیدراڵیسم
یان سەربەخۆیی
سەرەکیترین ئامانجەکان
١. هەڵوەشاندنەوەی
پەکەکە
ئۆجالان ڕایگەیاند پەکەکە لە سەدەی بیستەمدا
وەک ئامرازێکی شەڕی چەکدارانە دامەزرا، بەڵام لە سەدەی ٢١ەمدا چارەسەری سیاسی و دیموکراتیک
پێویستە. پێویستە ئەم ڕێکخراوە خۆی هەڵبوەشێنێتەوە و چەکەکان بێدەنگ بکرێن.
گواستنەوە بۆ قۆناغی سیاسی
پێویستە مەکۆی سیاسی و یاسایی جێی شەڕی
چەکدارانە بگرێتەوە، بە تایبەت لە ترکیا.
٢. بنەمای
چارەسەری پێشنیارکراو
ڕێزگرتن لە ناسنامەکان
پێویستە ترکیا ناسنامەی کوردی بە فەرمی
بناسێت و مافی دەربڕینی ئازاد و بەشدارییان بەخشرێت،
دامەزراندنی کۆمەڵگای دیموکراتیک
پێویستە کۆمەڵگا لە ڕووی ئابووری، سیاسی،
و کۆمەڵایەتییەوە دادپەروەرانە پێکهاتبێت.
٣. هۆکارەکانی
ئەم گۆڕانکارییە
هێزی چەکدارانە
بەڕێز ئۆجالان دەڵێت شەڕی ٤٠ ساڵەی پەکەکە
و تورکیا هیچ ئەنجامێکی ڕامیاریی نەبووە،
و پێویستە ڕێگایەکی نوێ بکرێتەوە.
گۆڕانی سەردەم
سەدەی ٢١ەم پێویستی بە گفتوگۆی سیاسی و
یاسایی هەیە، نەک تەقینەوەی چەک.
٤. هەڵوێستی تورکیا: چۆن وەڵام دەداتەوە؟
ئەگەری ڕەتکردنەوە
تورکیا لەوانەیە ئەم پەیامە بە فێڵێکی
سیاسی سەیر بکات و بەردەوام بێت لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی لە باکووری کوردستان
و خۆرئاوا.
ئەگەری گفتوگۆ
ئەگەر تورکیا بڕوا بە ڕاستەقینەیی پەیامەکە
بکات، دەکرێت کاتی ئەنجومەنی ئاشتی دابنێت، بەڵام ئەمە پشت دەبەستێت بە پشتگیری ئەمریکا
و ئەوروپا
فیدراسیۆن/خۆسەری ڕامیاری
تورکیا ڕەنگە ڕازی نەبێت بە سیستەمی فیدراڵی،
بەڵام دەکرێت لە قەبارەیەکی کەمتر (وەک مافەکانی زمان یان خۆبەڕێوەبەری ناوچەیی)
گفتوگۆ بکات.
٥. کاریگەرییە نێودەوڵەتییەکان
ئەوروپا و ئەمریکا
پشتگیری لە پەیامەکە دەکرێت فشاری سیاسی
لەسەر تورکیا زیاد بکات بۆ ئاشتی. بەڵام ئەوانیش پێویستیان بە پەیوەندییەکی باش لەگەڵ
تورکیایە (وەک ئەندامی ناتۆ).
ڕووسیا و ئێران
ڕەنگە هەوڵبدەن سوودی لەم گۆڕانکارییە
ببینن بۆ لاوازکردنی تورکیا یان بەهێزکردنی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ کوردەکان.
عێراق و سووریا
حکوومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق ڕەنگە
پشتگیری بکات، بەڵام سووریا دەکرێت بە ترس لە کاریگەرییەکانی ڕۆژاڤا، بێلایەن بمێنێتەوە.
٦. نادڵنیایی
لە جێبەجێکردن
ئایا پەکەکە و یەکەکانی چەکدارانی (وەک
یەپەگەو یەپەژە) ئامادەن چەکەکانیان بێدەنگ کەن؟ ئەمە پشت دەبەستێت بە یەکێتیی ناو
جووڵانەوەکە.
گۆڕانی سیستەمی تورکیا
تورکیا پێویستە دیموکراسییەکی ڕاستەقینە
پەرەپێبدات، کە لە ئێستادا لە ژێر دەسەڵاتی ئەردۆغاندا زۆر دوورە.
-پشتگیری
ناوخۆیی لە تورکیا
گەلی تورکیا ڕەنگە بڕوایان بە ئەم پەیامە
نەبێت، بەهۆی ڕەگەزپەرستییەکی قوڵی نەتەوەیی.
٧. پێشبینیکردنی
داهاتوو
ئەگەری سەرکەوتن
ئەگەر گفتوگۆ ڕووبدات، دەکرێت ئاشتییەکی
نیمچە جێبەجێکراو لە ناوچەکەدا درووست ببێت، بەڵام چەندین ساڵی پێداویستە بۆ
درووستکردنی متمانە.
پەیامی عەبدوڵا ئۆجالان دەرفەتێکی مێژوویییە
بۆ گۆڕینی ڕێبازی چارەسەری پرسی کوردیی تورکیا، بەڵام پشت دەبەستێت بە ئامادەکاریی
تورکیا بۆ گفتوگۆ و یەکێتیی ناو جووڵانەوەی کوردی.
کۆتایی ئەم پەیامە نەخشەیەکی ڕامیاریی
پێشکەوتووی بۆ چارەسەری پرسی کوردیی باکوری کوردستان پێشکەش دەکات، بەڵام پشت دەبەستێت
بە گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی لە سیستەمی تورکیا و پەسەندکردنی دیموکراسییەکی چڕوپڕ. بەبێ
ئەوە، ئەم پلانە وەک وتاریەکی تیۆری دەمێنێتەوە.
فەرەیدون کونجرینی
28.02.2025