میدیاو دكتۆرا‌و مامۆستای زانكۆ
8/14/2020 12:05:00 PM
كامیل عومەر
دیاردەیەكی باوو هەڵە لە دەزگا هەمەچەشنەكانی راگەیاندن (بینراو، بیستراو، چاپكراو، ئەلكترۆنی‌و سۆشیال میدیا)دا دەبینرێت، ئەویش دانانی پیتی (د.)ی پێش ناوی كەسێك و دانانی ناونیشانی (مامۆستای زانكۆ)یە، كە دەشێت بەهەڵە یاخود ساختەكارانە بۆ باسكردنی كۆی ئەو بابەتانەی پەیوەندی بە پسپۆرێتی میوان یان بانگهێشتكراوەوە نییە، دابنرێت.
لە زمانی كوردی‌و عەرەبیدا، دانانی نازناوی زانستی (د.) كورتكراوەی وشەی دكتۆرایە، كە لە (دكتوراه)ی عەرەبیەوە وەرگیراوە، هەروەها لە زمانی ئینگلیزیشدا دانانی (Dr.) كورتكراوەی زاراوەی (Doctor)یە. بەپێی ئەم راستییە زانستییە بێت، كورتكراوەی (د.) پێویستە یەكلاییكەرەوەییانە تەنها كورتكراوەیەك بێت بۆ هەڵگرانی بڕوانامەی دكتۆرا، نەك (پزیشك)ی كوردی‌و (گبیب الممعالج)ی عەرەبی‌و (physician)ی ئینگلیزی.
لێرەوە دەپرسین میوان یان بانگهێشتكراوی بەرنامە بە چ پێوەرێك كورتكراوەی نازناوی زانستی دكتۆرا - (د.)ێكی خستوووەتە پێش ناوەكەیەوە؟! لەكاتێكدا تەنها بڕوانامەیەكی بەكالۆریۆس لە پزیشكیی ڤێرتەرنەری یان پزیشكیی گشتیدا هەیە، یان ئامادەیی پەرستاری، یاخود بەشێكی پزیشكیی پەیمانگایەكی خوێندووە، كە ئەمە لە راستیدا فرتوفیڵ‌و خەڵەتاندن‌و چەواشكردنی خەڵكە. خۆ ئەگەر بڕوانامەی دكتۆراشی هەبێت ئەم بڕوانامەیە جۆكەر نییە بۆ هەموو چەشنە تۆپیك و بابەتێك بخوات تا توانای قسەكردنی دەربارەی هەبێت و لێیبدوێت، بۆ نمونە كاتێك وتارێكی سیاسی، كۆمەڵایەتی، ئابووری‌و گشتی لەیەكێك لە میدیاكاندا بڵاودەكرێتەوە، بەپێی ئەو بنەمایەی خرایەڕوو دروست نییە (د.) بخرێتە پاڵ ناوەكەیەوە، چونكە ئەو (د.)ە، لەڕووی زانستی و لۆجیكییەوە هیچ پەیوەندییەكی بە بواری نوسینەكەیەوە نییە. هەروەكچۆن گونجاویش نییە كەسانی خاوەن پۆستی سیاسی و ئیداری، (د.)ی دكتۆراكەیان بخەنە پێش ناوەكەیانەوە.
(مامۆستای زانكۆ)ش پیشەیەكە بۆ كەسێك كە هەڵگری بڕوانامەیەكی ئەكادیمی (ماستەر یان دكتۆرا) بێت‌و لە یەكێك لە زانكۆكاندا وانەبڵێتەوە ، بەمپێیەش دەستەواژەی (مامۆستای زانكۆ) پسپۆڕیی نییە لە بوارێكی دیاریكراودا وەرگیرابێت، بەڵكو ناونیشانی زانستی كار‌و پیشەكەیە، واتە ئەم نازناوە تەنها بۆ شوێنی كارەكەیە‌و بۆ شوێنی دیكە گونجاو نییە، زیاتر لەمەش ناكرێت هەڵگری بڕوانامەیەكی ماستەر یان دكتۆرا بە مامۆستای زانكۆ ناوزەدبكرێت، ئەگەر لە زانكۆیەك وانەنەڵێتەوە. خۆ ئەگەر كەسەكە (مامۆستای زانكۆ)ش بێت پسپۆڕییەكی دیاریكراوی هەیە‌و ناشێت بە ناوی (مامۆستای زانكۆ)ەوە قسە لەسەر هەموو شتێك بكات (میدیا، ژن، سیاسەت، ئابووری، كێشە كۆمەڵایەتییەكان، كێشەی تاوانكاریی، ...هتد)؟!، یان نەبووەو ناكرێت مامۆستای زانكۆ‌و لەهەمانكات كادێری حزبێكی سیاسی بێت، لەژێر ناونیشانی (مامۆستای زانكۆ) شەڕی حزبەكەی بكات. كە ئەمەش دیسان خۆهەڵخەڵەتاندن‌و چەواشەكردنی بینەر‌و وەرگرە.
بەپێی قسەی هەندێ لە میدیاكار‌و خاوەن دەزگا میدیاییەكان، كە لە پۆستێكی فەیسبوكمدا لەبارەی ئەم بابەتەوە بە كۆمێنت خستبوویانەڕوو، ئەم كێشەیە دەخەنەئەستۆی میوانەكانیانەوە، وەك ئاماژەیان بۆكردبوو زۆرجار میوانەكان لە چاوپێكەوتنە تەلەفزیۆنی‌و رادیۆییەكان پێداگری لەسەر نووسنی ناونیشانی (مامۆستای زانكۆ) دەكەن و دەیكەنە پێشمەرجی ئامادەبوون، هەڵبەت لە نووسینی وتاری رۆژنامەوانیشدا بەهەمانشێوە، بەڵام بەپێی ئەزموونی بەندە‌و سەرنجدانم، هەندێجاریش پەیوەستە بە كەموكوڕی‌و كەمتەرخەمی كەسانی پەیوەندیدار لەدەزگا راگەیاندنەكان، كە خۆیان ماندووناكەن‌و لەكۆڵ خۆیانی دەكەنەوە بەوەی تەنها دەنووسن (مامۆستای زانكۆ)، یان بەمەبەستی قەبەكردن‌و فۆتێكردنی ئەرێنی یان نەرێنی پرس‌و بابەتێك دەستەواژەكە بەكاردەهێنن، بەتایبەت بۆ ململانێ سیاسی‌و حزبییەكان.
بۆ چارەسەری ئەم كێشەیە‌و پەیوەست بە چۆنێتی مامەڵەكردن لەگەڵ كەسانی بانگهێشتكراو، پێویستە دەزگاكانی راگەیاندن، بەپێی پسپۆری‌و تایبتمەندێتی، میوانەكانیان بانگهێشتبكەن‌و بەم شێوازانە بیانناسێنن: (ئاوات عەلی- دكتۆرا لە ........)، یان ( ئاوات عەلی- پسپۆڕی بواری........)، یان (ئاوات عەلی- مامۆستای ........ لە زانكۆی سلێمانی). یاخود (ئاوات عەلی توێژەری............)، ئەوكاتە رزگاریان دەبێت لە مەرجی پێشوەختی میوانەكانیان‌و دەشتوانن ئەو كەسانە بەپێی پسپۆرییان بانگهێشتبكەن، كە بڕوانامەی ماستەر یان دكتۆرایان هەیە‌و مامۆستای زانكۆ نین.
بۆ ئەو كەسانەشی وتار دەنووسن‌و بڵاویدەكەنەوە، گەر لە بواری پسپۆریدا بوو بەهەمانشێوەی پێشوو تەنها ناوی دووانی یان سیانی‌و پسپۆرییەكەیان، یان دكتۆرا لە فڵان بواردا بنووسن، گەر نوسینەكەشیان پەیوەندی بە پسپۆڕییەكەیانەوە نەبوو، باشتر وایە تەنها ناوی دووانی یان سیانی خۆیان لەسەر وتارەكە بنووسن‌و هیچی تر.
ئاماژەكردن بە پسپۆڕی‌و نازناوو ناونیشانی زانستی لەكاتی چاوپێكەوتن‌و نووسینە رۆژنامەنووسییەكاندا، بۆ جەختكردنەوەیە لە لایەنی زانستی‌و بۆ ئەوەیە كە خەڵك نەڵێن فڵان لەخۆیەوە قسە دەكات‌و دڵنیابێتەوە لە پسپۆری كەسەكە، بەپێچەوانەشەوە خستنەپاڵی (د.)ی ساختە‌و قسەكردن لەسەر هەموو شتێك بەناوی مامۆستای زانكۆ-ەوە، چەواشەكاری‌و هەستكردنە بە كەمی كەسەكە. هاوكات ئەو كارە زیان بە پێگەی كۆمەڵایەتی مامۆستایانی زانكۆ دەگەیەنێت، بۆیە پێویستە مامۆستایانی زانكۆ لە دژی كاری ئەو كەسانە بوەستنەوە.