سەركەوتن بە تامی شكست سەركەوتنی پیریك pyrrhic victory
1/19/2025 1:39:00 PM
ئارام قادر سابیر
لە جەنگی یۆنانییەكان بە سەركردایەتی (پیرۆسی ئێپیرۆسی) دژ بە ڕۆمانەكان، ساڵی ٢٧٩ پ ز، كە جەنگەكە بە ناوی ئاسكولوم بەناوبانگە و ساڵێكی خایاند، سوپای یۆنانییەكان دوای زیانێكی ئێجگار زۆر سەركەوتن، كە نزیك بوو لەوەی شكست بێنن.
كەواتەدەستەواژەی سەركەوتن بە تامی شكست لەو جەنگەوە هاتەئارا، كە سوپای پیرۆس دوای ئەوەی زیانێكی زۆری بەركەوت بەڵام سەركەوتن، بە شێوەیەك كە بەرگەی هێرشێكی دیكەی نەدەگرت.
جەنگی غەزە بە دەسپێشخەری حەماس، هەمان جۆری جەنگە و خراپتریش، ئەگەر سەیری داتاكانی ڕۆیتەر و ئەلجەزیرە بكەین دەبینین لە ماوەی پازدە مانگی جەنگدا (لە ٧ی١٠ی٢٠٢٣)ەوە، فەلەستینیەكان ژمارەیەكی ئێجگار زۆر قوربانی مرۆییان دا كەلەگەڵ ئیسرائیلییەكان بەراورد ناكرێت، ئەمە جگە لە زیانە ئابوری و بونیادی و نشینگەییەكان و زیادبوونی هەژمون و فشار و داگیركاریی ئیسرائیل لە ناوچەكە و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
١. فەلەستینیەكان زیاتر لە ٤٦٠٠٠ كەسیان لێكوژرا، بەڵام ئیسرائیلییەكان نزیكەی ١٢٠٠ كەس، واتە نزیكەی ٤٠ هێندەی ئیسرائیلییەكان.
٢. فەلەستینیەكان زیاتر لە ١١٠ هەزار كەسیان لێ بریندار و كەمئەندام بوو، كە دەكاتە ١٠ هێندەی قوربانیان لە ماوەی ١٦ ساڵی ناكۆكی و شەڕدا، واتە لە ٢٠٠٨ تا ٢٠٢٣. بەڵام ئیسرائیلییەكان نزیكەی ٥٥٠٠ كەسە، واتە قوربانی فەلەستینیەكان دەكاتە ٢٥ هێندەی ئیسرائیلییەكان.
٣. بە هۆی ئەم جەنگەوە فراوانخوازی و داگیركاری، فشار و هەژمونی ئیسرائیل لە ناوچەكەدا بەشێوەیەك فراوانبوو، كە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بتوانێت گۆڕانكاری لە حكومەت و دەوڵەت و سیستمەكانیاندا بكات، پڕۆژەی ئابوری و سیاسی و جیۆستراتیژی ئیسرائیلی بخاتە بەردەم دەوڵەتان و هەوڵی جێبەجێكردنیان بدات.
٤. وەك لێكەوتەكانی جەنگ، سەركردەی زۆری كوشت و گروپی بەرەنگاریی و جیهادی زۆری لاواز كردن و هەژمونی ئێرانی بۆ دوراییەكی زۆر كەمكردەوە، هاوكات سنورەكان و قوڵایی سنورپارێزی خۆی زیاتر فراوانكرد و سەری حیزبوڵا و هی دیكەشی خوارد، لە ڕوی هێز و سەركردایەتی و جوگرافیا و ئابوری و لایەنی دیكەش.
٥. ئیسرائیل لەو دەرفەتی تەقینەوەیەی كە حەماس پێیدا، دەستیكرد بە دەستتێوەردانی ڕاستەوخۆ لە كاروباری وڵاتانی نەیار و ستاتۆی هەندێكی گۆڕین و دەیەوێت هی دیكەش بگۆڕێت، لە لوبنان، سوریا، یەمەن، عێراق و ئێران، دور نیە توركیا و میسریش بكەونە هاوكێشەكەوە.
پرسیاری لۆژیكی بۆ ئەوانەی خوێنی مناڵ و ژن و پیر و سەركردە و موجاهید و شەهیدەكانیان لەلا هەرزانە، یان ئەوانەی بازڕ و بزنسیان لەم شەڕوماڵوێرانیانەدایە، چ لە گوتار و چ لە كردار، بریتیە لەوەی كە لە كام لایەنی تاكتیكی و ستراتیژیی و مرۆیی و ئابوریی و ژێرخانەوە حەماس و فەلەستینیەكان سەركەوتن؟ ئایا تەنها وەستاندنی شەڕەكە، كە تاكتیك و پلانی فراوانتر هەیە، گۆڕانكاری زیاتری لە دوایە، پێیدەگوترێت سەركەوتن؟ ئەگەر وەستانی شەڕ سەركەوتن بێت ئەوا هەڵنەگیرساندنی شای سەركەوتنەكانە. تكایە هەموو ئەو دەسكەوت و سەركەوتنانە بژمێرن كە بە دەستهێنران لە جەنگەكەدا، كورە ئەتۆمیەكان، چەك و تەكنۆلۆژیاكانی، بونیادی ئابوری، سیستمە جۆربەجۆرەكانی ئیسرائیل، بە دەستهێنانی خاك و ئاو، قەیرانەكانی دوژمن؟ كامەنە؟ لە بەرامبەریشدا لە دەستدانەكانی موسوڵمانان و جیهانی موسوڵمانان بژمێرن و بەراوردیان بكەن.
هەرچۆنێك بێت حەماس كردەیەكی تیرۆریستانەی ئەنجامدا، ئیسرائیل دڵڕەقانەتر و تیرۆریستانەتر وەڵامی حەماس و حزبوڵا و خەڵكی بێتاوان و مەدەنی، مناڵ و پیری دایەوە و بە ناڕەوا خوێنی زۆری ڕشت و شەهیدی كردن، لۆژیكی نییە بەو جەنگە نابەرابەرە لە سەرەتاوە تا كۆتایی بگوترێت سەركەوتن.
تەنانەت لە فەلسەفە و پڕۆژە و كتێبەكەی كانت-دا لەبارەی ئاشتی هەمیشەیی جیهانی، هیچ براوەیەك بۆ جەنگ لە ئارادا نییە، لانیكەم لە ڕووی ئاكارییەوە، واتە شەڕ خۆی شكستی ئەقل و ئاكارە و مرۆڤ لەو دیو ئەقڵ و ئاكارەوە پەنا بۆ جەنگ دەبات، گەرنا زمان و هزر و دیالۆگ ڕەگیان لە ئەقڵ و ئاكاردا داكوتاوە نەك جەنگ. بە واتایەكی دیكە بردنەوە مەرج نییە سەركەوتن و ئاكارییانە بێت. كڵاوسڤیتز-یش لە كتێبەكەیدا لەبارەی شەڕ، پێیوایە شەڕ درێژكراوەی سیاسەت و ئامانجی سیاسیە نەك بردنەوەی دیكە. تەنانەت هۆبز لە لیڤیاتانەكەیدا شەڕ وابەستەی سروشتی مرۆڤ و دۆخی سروشتی دەكاتەوە، پێیوایە لە شەڕی بەردەوامدا براوەی شەڕ لە ئارادا نییە، لە كاتێكدا براوەی شەڕ گەر هەبێت ئاشتیە نەك كەس و لایەنێك. بۆ سارتەریش شەڕ بابەتێكی عەبەسی و بێمانایە، چونكە دژ بە بوونی مرۆڤ و ئازدی و ڕەسەنێتیە، ناكرێ براوەی شەڕ هەبێت لە سەر حیسابی ژیان و بوونی مرۆڤ.
تەنانەت لە دیالێكتیكی مێژوویی هێگڵیشدا براوەی شەڕ نابێت، كە پڕۆسەی گۆڕان و ململانێی مێژوویی بەردەوام بێت و شەڕیش بەشێك بێت لەو پڕۆسەیە.
كەواتە دەكرێت فرۆیدیانە شەڕ وابەستەی پاڵنەرە دەرونیەكان و ترس بكەینەوە، كەمێك لە هۆبز نزیك بكەوینەوە، بەوەی كە چارەسەر نەكردنی ئەنگێزە و دەرونی شەڕخوازانەی مرۆڤ و ترس و نیگەرانیەكانی دەبێتە مایەی شەڕ و ململانێ، بەڵام هەرگیز توندوتیژی نابێتە مایەی ئاشتی و ئارامی و بەختەوەریی، با مرۆڤی دەروون نەخۆش چێژی نەخۆشانەی لێ ببینێت.
شەڕ دەشێ شكستی مرۆڤبوون بێت و دەشێ دەركەوتەیەكی شەیتانیانەی مرۆڤبونیش بێت، شەڕەنگێزی ڕیشەی لە مرۆڤدا هەیە، بەڵام لە سەردەمی مەدەنیەت و مرۆڤی ئاقڵمەنددا، وەستانی شەڕ و گەیشتن بە ئاشتی خۆی سەركەوتنەكەیە نەك لایەنێكی دیاریكراوی شەڕ، گەرنا ئێمە هاوكێشەیەكی لاسەنگمان بە تەواو نەكراوی بۆ بەجێدەهڵرێت لە هەر ئەگەر و شیمانەیەكدا بە ئومێدی تەواوكردنی شەڕەكە و یەكلاكردنەوەی دەست بەشەڕەكە دەكەینەوە، ئەمەش بەر لەوەی سەركەوتن بێت سڕینەوەیە!
ئایا دەتوانین یەكتری بسڕینەوە؟ نابێ بتوانین!
پیرۆزە ئاشتی و وەستاندنی شەڕ لە موسوڵمان و جولەكە و مرۆڤایەتی، كورد گوتەنی هێشتا نەچووە بچێ، با زەرەر لە نیوەی بگەڕێتەوە...