لەساڵی (۲۰۱۹)دا چ بەشەخۆراکێک دەدرێتە هاوڵاتیان ؟
2/10/2019 7:23:00 PM
عەبدولڕەحمان عەلی ڕەزا
ساڵانە لەنێو
بودجەی پەسەندکراودا بڕەپارەیەک تەرخاندەکرێت بۆ کڕینی بەشەخۆراک کەمانگانە پێویستە
وەزارەتی بازرگانی عێراق لەڕێگەی بریکارەکانی خۆراکەوە، وبەپێی پسوڵەی خۆراک دابەشی
بکات بەسەر هاوڵاتیانی عێراقدا بەهەرێمی کوردستانیشەوە .
لەو کاتەوەی بڕیاری
دابەشکردنی بەشەخۆراک دەرچوە ساڵانە گۆڕانکاری بەسەر ئەو ماددانەداهاتوە کەدەدرێتە
هاوڵاتیان ، ئەمەجگەلەوەی هیچ مانگێک لەکات وساتی خۆیدا نەبەشەخۆراک هاتوەودراوە ،
نە ماددەکانیشی کەبڕیارە بدرێن ، هاوڵاتیان پێکەوە وەریانگرتوە .
لەساڵی (۲۰۱٤)وە لەبەرامبەر فەوتان
وپێنەدانی بەشەخۆراکی مانگانەش هیچ جۆرە قەرەبوویەکی هاوڵاتیان نەکراوەتەوە ،و ئەم
بابەتەش کەمترین باس وخواس وبەدواداچونی بۆکراوە بەتایبەت لەلایەن نوێنەرانی کورد
لەبەغداد بەکوتلەی پەرلەمانی وحکومیشەوە .
یان ڕاستر
بوترێت کێشەو ململانێ سیاسیەکان ئەم سێکتەرەو چەندین سێکتەری گرنگی تری لەباربردوە .
لەبودجەی ساڵی
(۲۰۱۳)دا حکومەتی ناوەند بڕی
( ٤ ) چوارترلیۆن دینار تەنها بۆکڕینی بەشەخۆراک دابینکرابوو ، لەساڵی ( ۲۰۱٤)دا بڕی پارەی تەرخانکراو
بۆهەمان مەبەست کرایە ( ٥ ترلیۆن و ٤۱٦ ملیاردو ۷٥۰ ملیۆن دینار ) پێنج ترلیۆن وچوارسەدوشانزەملیاردو
حەوت سەدوپەنجا ملیۆن دیناری عێراقی .
کەچی هێشتا پێدانی
بەشەخۆراک نە لەکاتی خۆیدا دەدرایە هاوڵاتیان نە لەڕووی کوالێتیشەوە ئەومادانەی دەدران
لەئاستی پێویستدا بوون .
لەدوای هاتنەپێشی
قەیرانی دارایی ودابەزینی نرخی نەوت وچەند هۆکارێکی تر ئیتر ئەو بودجەیەی کەبۆ کڕینی
بەشەخۆراک دابین ودیاریدەکرا زۆرکەمکرایەوە تەنانەت تائاستی نیوەو خوارتریش .
بۆنمونە لەبودجەی
ساڵی ( ۲۰۱٦) دا بڕی ئەو پارەیەی
کەبۆ کڕینی بەشەخۆراکی هاوڵاتیان تەرخانکرابوو تەنها ( ۲ ترلیۆن و ٥۰۰ سەدملیارد) دووترلیۆن وپێنج سەرملیارد دیناربوو .
گەربەراوردی بڕی
پارەی تەرخانکراوی ساڵی (۲۰۱٤) و ( ( ۲۰۱٦) بکەین بۆهەمان مەبەست
بەڕوونی دەردەکەوێت کە لەنیوە زیاتر بڕی پارەی تەرخانکراو کەمی کردوە .
بەم کەمکردنەوەش
یان ئەوەتا نیوەی مانگەکانی ساڵ بەشەخۆراک دەدرێتە هاوڵاتیان یان بەشەخۆراکێکی ئێجگار
کوالێتی نزم لەڕووی پێکهاتەوە .
هەرواشبوو بەهەموو
ساڵی ( ۲۰۱٦) تەنها (٦) شەش جار
بەشەخۆراکدرایە هاوڵاتیان کەدوومانگیشیان هێندە پچڕپچڕ درایە هاوڵاتیان کەهیچ خێزانێک
بەئێستاشەوە ڕەنگەنەزانێت لەچوارساڵی ڕابردوودا چەندە بەشەخۆراکی وەرگرتوەو چەندیشی
فەوتاوە .
مانگانەحکومەتی
عێراق بۆخۆراکی مانگانە پێویستی بە ( ۷٥۰۰۰)حەفتاوپێنج هەزارتۆن شەکر + ( ۳۲۰۰۰)سی ودووهەزارتۆن ڕۆنی
شل (زەیت) + ( ۱۰٥۰۰۰)سەدوپێنج هەزارتۆن
برنج هەیە .
ئەوەی مەبەست
وئامانجی نوسینەکەیە لێرەوە دەست پێدەکات ، ئەویش ئەوەیە کەبۆئەمساڵی ( ۲۰۱۹)یە حکومەت تەنها بڕی ( ۱ ترلیۆن و ٥۰۰ ملیارد) یەک ترلیۆن و
پێنج سەدملیارد دیناری عێراقی بۆکڕینی بەشەخۆراکی هاوڵاتیان دیاریکردوە ، کەئەم بڕەش
هێندە کەمە بەشی کڕینی سێ یەکی بەشەخۆراکی هاوڵاتیان ناکات .
بۆیە وەزارەتی
بازرگانی عێراق هاواری لێهەستاوەو بەئاشکرا دەڵێت ئەوبڕە پارەیە کەبۆدابینکردنی بەشەخۆراکی
مانگانە دیاریکراوە کەمەو بەشی کڕینی ئەوخۆراکانە ناکات .
وەلیدموسەوی
بریکاری وەزیری بازرگانی عێراق دەڵێ :
دابینکردنی پێنج
کەل وپەلی خۆراکی مانگانە بۆساڵی ( ۲۰۱۹) پێویستی بە ( ٤ )چوارترلیۆن دینارە .
بۆیە گەر گۆڕانکاری
لەدابینکردنی بڕی پارەی دیاریکراو بۆساڵی ( ۲۰۱۹)نەکرێت و ڕێوشوێن وشێوازی ترنەگیرێتە بەر ئەوا
دوور نیە گرفت بۆبەشەخۆراکی هاوڵاتیان دروست نەبێت .
وەپێویستە هەوڵەکان
لەکەناڵەجۆراوجۆرەکانەوە چڕتروپڕتربکرێنەوە هەم بۆزیادکردنی بڕی پارەی تەرخانکراو
، هەمیش بۆکڕین وهاوردەکردنی بەشەخۆراکی تەندروست وکوالێتی بەرز .
چونکە ڕاستە نەتوانراوە
بەشەخۆراک لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا بدرێتە هاوڵاتیان بەڵام بوون وپێدانی بەشەخۆراکی
مانگانە هۆکارێک بوەو دەشبێت بۆڕاگرتنی باڵانسی نرخ و گران نەبوونی خۆراکی وشکە ،
کەبەداخەوە لەئێستادا ( ۹٥٪)ی خۆراکی وشکە لەدەرەوە
هاوردەی عێراق دەکرێت بەهەرێمی کوردستانیشەوە ، ئەوەش ئەو ڕاستیەمان بۆدەسەلمێنێت
کە چ وڵاتێکی بەکاربەرین لەبری بەرهەمهێن.