ژیناو موچەو درۆن
9/20/2023 9:58:00 AM
پەیکار عوسمان
- "پیاوسالاری" مەملەکەتی هەزاران ساڵەی
خۆی، لەسەر جەستەو ژیان و ئازادییەکانی ژن دروستکردوە. لە بەرامبەر ئەمەشدا، تەنیا
ئەوە شۆڕشە، کە بە مەقولەی ژن دستیپێکردبێ. ماباقی دەنگەدەنگ و تەقوتۆقەکان، تەنیا
فۆڕمێکی تری پیاوسالارییە. ئەوەی ڕۆژهەڵاتیش بۆیە شۆڕشبوو، چونکە لە ژیناوە دەستیپێکرد
و لە دروشمی ژن ژیان ئازادییەوە بەردەوام بوو.
- سوتفەیەکی جوانە کە ناوی ژینا، کۆکەرەوەی
هەرسێ ڕەگەزی دروشمەکەیە. ئەلفەکە بهێنە پێش نونەکەوە، ئەبێتە "ژیان". یاء
و ئەلفەکە لابە، ئەبێتە "ژن". ئەلفەکەش خۆی، پیتی یەکەمی ئازادییەو نوێنەری
ئەوە لەناوەکەدا. یەعنی ژینا خۆی، خودی دروشمەکەبوو، هەم وەکو ناو، هەم وەکو ناوەڕۆکێکی
ئازادو یاخییش لە سیستەمی پیاوسالارو لە پۆلیسەکانی ئەخلاق.
- ئاگاداربە لە "ژنسەنتەریی" مەبەستم
"ژنعەسکەریی" نیە، کە ئەوە فۆڕمێکی تری پیاوسالاریی و شەڕەکانیەتی. بەڵکو
مەبەستم لابردنی کۆت و قاڵبی یەکەمە، بەبێ ئەوەی کۆت و قاڵبی دووەم بخەیتە جێگای. یەعنی
مەبەستم هۆشیارییەکی زیاترە بە ئازادی و یەکسانی ئینسانەکان، ئەمەش وەکو مافی خۆیان
و وەکو شێوازە دروستکەی ژیان، نەک وەکو ئایدۆلۆژیاو هەژموون و دەسەڵات.
- لە نێوان ژنێک کە کۆمەڵگای خێڵەکی بیکات
بە مەکینەی مناڵبوون، یان ئیسلامیزم بیکاتە مرۆڤی یەدەگ و پلەدوو، یان ڕێکخراوێکی
چەپ بیکات بە عەسکەر، یان نیۆلیبرالیزم بیکاتە کاڵای جوانکاریی، یان فێمینیزم بیکات
بە دژەپیاو..
ژنێکی ئازاد هەیە، کە کۆیلەی نەریتی جیاکاری خێڵەکی-دینی
نیە، بوکەڵەو کاڵای بازاڕیش نیە، عەسکەری حیزبیش نیە، گرێ ی فیمینستانەی دژەپیاویشی
نیە..
کچان و ژنانی ڕۆژهەڵات، ئەو نمونەیە بوون.
- هەر تەنیا ئەوەی کە ژن و پیاو پێکەوە ئەچوونە
گۆڕستان و پێکەوە تەرمی شەهیدەکانیان ئەناشت، هەر ئەوە بۆ خۆی شۆڕش بوو بەسەر دنیایەک
دیواری کۆمەڵایەتی سیاسی ئاینی، کە لەوێدا ئیتر ژن و پیاوەکان تەنیا مرۆڤبوون و هیچی
تر. لەوێدا هۆشیاریی پیاوانی ڕۆژهەڵات، چووە ئاستی ئینسانیی خۆی، کە لە خوار ئەو
ئاستەوە، پیاوێک لە گۆڕێدا نیەو کەمیی لە مرۆڤبوونیدا هەیە.
- واتە پیاوێتی پیاو و ژنێتی ژن و مرۆڤایەتی
هەردوکیان، ڕەبتە بە پەیوەندی هاوشان و ناپاشکۆییەتییەوە. جوانی شۆڕشی ژیناش ئەوەبوو
کە ساتێکی وا بوو. جوانییەکە لە ڕووبەڕووبوونەوەی "ئەو"دا نەبوو، لە
"خۆ"یەکی جیاوازدابوو. لەڕاستییدا شۆڕش ساتی ڕەتکردنەوە نیە، بەڵکو ساتی
جیاوازبوونە، بەجۆرێک کە ئیتر شۆڕش نەبێتەوە بە دژەشۆڕش و تۆش نەبیتەوە بەو.
- شۆڕشی ژینا هەموو حیزبەکانی تێدایەو هی
هیچیشیان نیە، هەموو ڕەنگ و پێکهاتەو چینەکانی تێدایەو هی هیچیشیان نیە. شۆڕشی ژینا
ساتی کۆبوونەوەی فرەییانەی ئێمەیەو لەبەر ئەمەشە کە شۆڕشە، نەک لەبەرئەوەی کە ئەونە
گەنج کوژراو ئەونە مقەڕ سوتێنرا.. شۆڕش ساتێکی فرەییەو "حیزبی پێشڕەو" مەکینەی
زەوتکردنی فرەییە. ئێمەش سەدەیەکە بەو مەکینە ناشۆڕشییە خەریکی شۆڕشین!
- هاوشێوەی ساتی شۆڕش، هۆشیاری ئینسانیش
دۆخێکی فرەییە. ئەوەیە کە ئینسان لە هەموو ئایدۆلۆژیاکان تۆزێکی وەرئەگرێ و کراوەیە
بەسەر هەموویانداو دانەخراوە لە هیچیاندا. پێچەوانەکەشی کە کۆیلەیی و ناهۆشیارییە،
ئەوەیە کە ئینسان یەک ئایدۆلۆژیای لێئەبێ بە حەلی هەموو کێشەکان.
- شۆڕشی ژینا ئیلهامێکی باشە، بۆ
دروستبوونی هۆشیاریی فرەیی و تیپەڕاندنی هەردوو گرێ ی (حیزبی پێشڕەو و مێشکی دۆگما)
کە دەردەکەی ئێمەیە. تاکو ئەو دوو گرێیەش نەکەینەوە، لە کۆت و گرێ دەرەکییەکان ڕزگارمان
نابێت. هەموو حیزبەکانی ئێمە، لە وەهمی حیزبی پێشڕەودان و هەموو ئایدۆلۆژیستەکانی
ئێمە، کۆی خۆیان داوە بە یەک فیکر، لەکاتێکا مرۆڤی دروست ئەوەیە کە هەندێک لە هەموو
ئایدیاکان ئەدا بە خۆی، بەڵام خۆی نادا بە هیچیان.
- شۆڕشی ژینا تەنیا شۆڕشی ژنەکان و کوردەکان
و ئێرانییەکان نەبوو بۆ ئازادی.. بەڵکو شۆڕشی
نانیش بوو. بەرزترین ئاستی هۆشیارییش، ئەوەیە کە نان و ئازادی جیانیەو یەک پاکێجە.
لە ڕۆژهەڵات و ئێران بەگشتی، ئەوەی کە لە برسا هاتە سەرجادە، هەمان ئەوەیە کە داوای
کەرامەت و ئازادی و مافە سیاسییەکانیش ئەکاو ئەوەشی کە بۆ ئازادی ئینسان و نەتەوەو
خواستە سیاسییەکان هاتۆتە مەیدان، هەمان ئەوەیە کە بۆ نانیش هاتووە.
- بەڵام لە مەملەکەتی جووت بنەماڵە، ئەم
هۆشیارییە پچڕا. پاکێجەکە لەتبووەو بووە بە دوو جەمسەری پێچەوانە. ئیتر بەشێک لەسەر
تێرییەوە قەومبازی ئەکەن و بۆ موچە خۆ ناچەمێنن و داوای موچەو نان بە عەیبە ئەزانن.
بەشێکیش دنیایان کورت کردەوە لە موچەداو بەس معاش هەبێ، ئیتر جووت بنەماڵە، حەشد،
جەندرمە، درۆن.. سوارمان بن مێش میوانیان نیە.
- ئەگەرچی فاکتەری دەرەکی کاریگەرە، بەڵام
ئینسان و کۆمەڵگا، لە ناوەوە ئەڕوخێ. سەیرکە لە سێ پارچەکەی تر، پاکێجەکە نەپچڕاوەو
هێشتا ئینسانی ئێمە، ئەگەر لە دڵی خۆشیدابێت، هەموو پاکێجەکەی ئەوێ و ئامادەنیە لەپێناو
بەشێکیدا بەشەکانی تر بدۆڕێنێ. کەچی لە سایەی جووت زبڵەکەدا، "پاکێجی ئینسان"
پچڕاو نان ڕەبتی بە ئازادییەوە نەما. ئیتر لە ژێرەوە لافاوی سەلەفیەت بمانباو لە سەرەوە
بارانی درۆن داکاو لەو بەینەشا جووت بنەماڵە بمانخۆن، مەوزوعێک نیە. بەس موچە مەوزوع
و هەواڵ و ڕووداوە!
- ئا ئەوەش دۆخێکی دروستکراوە. هەم ئیرادەی
ستەمکاری دەرەکی، هەم ئیرادەی ستەمکاری خۆماڵی، یەکیان گرتووە بۆ شکاندنی ئینسانی
ئێمەو داماڵینی لە هەموو بەشەکانی پاکێجی ئینسانبوون، لەپێناو لەتێ ناندا، کە دیاریش
نیە بۆی هەڵئەدەن یان نا.
- هۆشیاریی پێویستی قۆناغەکەش، ئەوەیە کە
پاکێجەکە کۆبکەینەوەو ئینسانی ئێمە لە هەمان کاتا نان و ئازادی و عەدالەت و خاک و
نەتەوەو کەرامەت و خزمەتگوزاری و یەکسانیی.. هەمووی بوێت و بۆ هیچ دزێکی ناوخۆ و بۆ
هیچ دوژمنێکی دەرەوە، لەهیچیان خۆش نەبێ و شکۆی خۆی لە کۆی پاکێجەکەدا ببینێ.
- ئەوە ئەوپەڕی ماف و هۆشیاریی و ئەخلاقیشە،
کە داوای موچەو نانی خۆت بکەیت و بە دەنگێکی بەرزیش. بەڵام کێ وتوویەتی ئەو داوایە
یەکسانە بە نەفرەت لە خۆکردن و بە پووچبوونەوەی ماف و داواکانی ترو بە هەڵگرتنی بەرپرسیارێتییەکان؟
- لەڕاستییدا مووچە هەبێ و نەبێ (بەرەنگاربوونەوەی
جووت زبڵەکەو تەنەکە خۆڵەکانی تریش، بە نەفرەت کردنی دوژمنکارییەکانی تورکیاو ئێران،
وەستانەوە بەرامبەر تاریکستانی سەلەفیەت و ئیسلامیزم، سنوردانان بۆ حووتی نیۆلیبرالیزمی
موتوربە بە چەتەیی، پرسی ژینگە، پرسی عەدالەت و ئازادی ئینسان و نەتەوە) ئا ئەوانەو
زۆری تریش، هەمووی هەر پرسی ئێمەیە. نە پێدان و دەم چەورکردن، نە گرتنەوەو برسیکردن،
هیچ بەرپرسیارێتییەکمان لە کۆڵناکاتەوەو هیچ مافێکیشمان کانسڵ ناکاتەوە.
- لای من پەرتبوون ئەوەنیە کە دوو حیزب مەرحەبایان
نەبێ و گەیشتبنە مریشکە ڕەشە.. بەڵکو ئەوەیە کە پاکێجی ئینسانبوون پچڕابێ و لەتێکیت
بدەنێ لەبری لەتەکانی تری. کە ئەوە خەسڵەتی هەموو ستەمکارەکانەو تەنانەت لە ئیمارات
و قەتەری خۆشگوزەرانیش، نانەکە هەر بە مەرجی نائازادی ئەدرێ. کێشەکەش ئەوەنیە کە دیکتاتۆر
و قۆرخکار و ستەمکار، وایەو وای ئەوێ، کێشەکە ئەوەیە کە لە زهنیەتی ئێمەدا پاکێجەکە
وای لێ هاتبێ.
- شکاندن و بێ ئیرادەکردنی ئیسنانی ئێمە،
بەعس لە تێکدانی گوندەکانەوە دەستی پێکردو حکومەتی خۆشمان بە کردنی گوندنشینەکان بە
چەکدارو مووچەخۆر، یارییەکەی تەواوکرد. ئێستا ئینسانی ئێمە دەستی لە خاک و بەرهەم
پچڕاوەو چاولەدەستی حکومەتە. بوجەی حکومەتیش بەدەس بەغداو تاران و ئەنکەرەو کۆمپانیاکانی
نەوتە.. ئیتر بە کۆ و بە تاک، دەسمان لە بنی هەمانەکە دەرچووە.
- لە سایەی تەکنەلۆژیای زیرەک، تازە دەسمان
لە ئاسمان بەربووەو ئەوێمان بۆ ناگیرێتەوە. بەڵام بۆ گرتنەوەی خوارەوەو سەر ئەرزەکە،
ناچمە ناو ئەو جەدەلە مارکسی و هیگڵییەی کە هەلومەرجی مادی ژێرخانە یان هەلومەرجی
فیکری.. بەڵکو هەمیشە هەردوکی بە تێکەڵی هەیەو ئەبێت.
جا گرنگە بنەما مادییەکان بگۆڕین و جارێ ئەم
ئابوورییە، لە چەتەییەوە بکەینەوە بە ئابووریی، ئینجا ئابوورییەکە بکەینە ئابوورییەکی
بەرهەمدارو تێکەڵ..
- هەروەها گۆڕینی زیهنیەت و هەلومەرجی
کولتووریی، لەڕێگای دەسکاریکردنی شتی زۆر سادەو بچوکەوە. مەسەلەن ئێمە هەموومان هیچ
ناکەین و هەریەک خەریکی جنێودانە بەویتر. لەژێریشمانا بەهەشتە سەوزەکەی ناو شیعرەکانی
هێمن و گۆران، خەریکە ئەبێتە بیابان!
دەی هەرکەس دارێک بڕوێنێ، تەنیا ژینگەو دیمەنی
وڵاتەکە ناگۆڕێت، بەڵکو بیرو ئەخلاقی ئینسان ئەگۆڕێ.. ئینتیماو هیوا بۆ ژیان
دروستئەبێتەوەو دەروون ئارامئەبێتەوە..
ئاخر دووکەس لە ڕێگەی ئاودانی نەماوە هاتبنەوە،
بڕوا ناکەم لەسەر هۆڕنلێدان یەکتری بکوژن.
- ئێمە نە بە هێزو شەڕەتەقە دەرەقەتی ئەوان
دێین، نە بە زانست و تەکنەلۆژیا.. بەڵام بە کولتوورێکی ژینگەیی ئەتوانین پێشیشیان
بدەینەوەو نەک بوونێکی دەوڵەتی، بەڵکو بوونێکی جیهانییش بۆ خۆمان دروستبکەین. مەسەلەن
کولتوور بەو ئاڕاستەیە بگۆڕین کە هەموو موناسەبەیەک بیانوویەکبێ بۆ نەمام چاندن.
- بۆ لەدایکبوونی هەر مناڵێک دایکو باوک
دارێک بڕوێنن.. بۆ یادگاری هەر مردوویەک، دارێک بڕوێنین و گۆڕستانەکان ببنە
دارستان و هەناسەی شار.. عاشقەکان بۆ یادگاری خۆیان دارێک بڕوێنن.. عەقڵی دینی
هاوکاربێ و بە ئەندازەی پیرۆزکردنی قوربانیکردنی ئاژەڵ، نەمام چاندنیش پیرۆز
بکات.. دەروێشەکان حەفتەی ڕۆژێک، زیکری ناو تەکێ بهێننە سەر جادەکان و لەڕێگەی
پاککردنەوەی شارەوە دەروونی خۆیان پاکبکنەوەو بە مومارەسەکردنی کەناسیی ئیگۆ بکوژن
و خۆیان خاکی بکەنەوە، کە ئەوە جەوهەری تەسەوفە!
- ئەوکات ئینسانی کورد، لە ئینسانێکی توڕەی
خۆخۆری جەنگاوەرو مورتەزەقەوە، ئەبێتە مرۆڤێکی ژیانخواز. کە ئەوە ڕەهەندی ئینسانی
و ئەخلاقی و فیکری و دەروونی تێدایە، ڕەهەندی کۆمەڵایەتی و هاوکاری و بەرپرسیارێتی
تێدایە، ڕەهەندی گەردوونی و ژینگەیی تێدایە، ڕەهەندی ئینتیماو نیشتمان و خاکی تێدایە،
ڕەهەندی جوانی و هونەری تێدایە، ئینجا ڕەهەندی هێزو ئابووری و سیاسییش..
- خۆ ئەگەر لەبری شین و شەپۆڕ، هەموو ساڵێک
بە پێنج هەزار نەمام یادی هەڵەبجە بکرایەتەوە، ئێستا ئەوێ بە واقعیی، لە وێنەی
موباڵەغەکراوی ناو شیعرەکان جوانتربوو. وابزانم سەتوهەشتا هەزار نەمامیش بەسبوو بۆئەوەی
گەرمیانی ئەنفال ببێتە کوێستان.
- فەرقی ئینسان و حەیوان ئەوەیە کە ئینسان
ئەتوانێ تەسەوری مومکین بکات لەناو شتەکانداو ئەگەر بخولقێنێت. سەدەیەکە بە هەموو
ئاڕاستەو ئایدۆلۆژیاکانەوە، تەنیا دوو ئەگەرمان تاقێکردۆتەوە: (شەڕەتەقە لەگەڵ ئەو،
جنودان بە یەکتر) ڕێگای نەجاتی ئێمە، ئەوەیە کە تەسەوری ئەگەری تریش بکەین و تاقیشی
بکەینەوە.