لە يادى (35)هەمين ساڵەى، شەهيدبوونى قاسملوو
7/13/2024 9:07:00 PM
ئەنوەر حسێن (بازگر)
دەنگى فيشەكەكان كە لەسەر دڵ
و مێشكى قاسملوو دەدران لە ئاپارتمانى ماڵى (ڕێناتا فايستاورو) يار و هاوسەرى (فازڵى
مەلا ڕەسول) لە ناوچەى (لينكەباهانگاسى) ژمارە (5) لە ڤيەننا بيسترا.
ڕۆژى پێنج شەممە
(13/7/1989) واتە مانگى ژوئيەنى ئەو ساڵە، قاسملوو لە خەو هەڵسا و بە كەيف و
سەرحاڵ بوو، گوێى دابوە ڕاديۆكە، ڕيشى تاشى و دوشێكى گرت و جلە شيكپۆشەكانى دەبەر
كردەوە.
هاوين
بوو، شارى ڤيەننا كە هەميشە وەكو بووكى ئەورووپا خۆى دەردەخات يەكجار دڵڕفێن و
سەرحاڵ بوو، يەكسەر لە هەواڵى عەبدولڵاى ئازەرى هاوڕێى پرسى، كە ڕۆژى پێشتر تووشى
ژانە زگ بوو بوو.
لەسەر سفرەى نانخواردنەكە
نهێنييەكى دركاند، وتى: "دوێنێ واتە ڕۆژى چوارشەممە چاوى بە (ئەحمەد بن
بيلا)ى هاوڕێى كەوتوە" -سەرۆككۆمارى پێشووى جەزائير كە لە نەمسا دەژيا-.
دواتر دەستيكرد بە سيگار كێشان و ماتوومەلوولى، غەمگينى دەمووچاوى داگرتبوو.
هێلين كرۆليچ كە دواتر
تاڵەبانى بەناوى نەسرين ناودێرى كرد، هاوسەرى چيكى قاسملوو، باڵابەرز و باريكەڵە و
چاوشين، هەرچەندە جياببوونەوە، ئێوارە پێش سەفەرەكەى قاسملوو بۆ ڤيەننا لە ماڵەكەى
لە پاريس پێكەوە بوون، نەسرين پێيوابوو نەچێت بۆ ئەو دانيشتنە، چونكە هيچى لێ سەوز
نابێت، كاتێك خواحافيزيان لە يەكتر كرد و قاسملوو چوو بۆ ڤيەننا، هيچ كاميان پێيان
وانەبوو ئەوە دوا ديدارى نێوانيان دەبێت، بەڵام خۆى لە ڕاستيدا هەر وابوو، جياوازى
ژيان و مەرگى قاسملوو لەو نێوانەدا چل و هەشت كاتژمێر بوو، چونكە ڕۆژى پێنج شەممە
لە ئاپارتمانێكى يارەكەى فازڵ ڕەسوڵ لە ڤيەننا كەوتە بەر سێ گوللە و لەگەڵ
(عەبدولڵا قادر ئازەر و فازڵ ڕەسوڵى كوردى عێراق) شەهيد كرا.
سەردەمى كۆمار (1946)ى بير
بوو، بەڵام دواتر وەكو خوێندكارێكى ماركسيست كەوتە ژێر كاريگەرى چەپە تودەييەكانى
ئەوكاتە، لەتوركيا پەنابەر بوو خەريك بوو قاليچەى كوردى دەفرۆشت تا پێى بچێتە
فەڕەنسا بۆ خوێندن، بەڵام لە پاريس دەركرا و چوە چيكۆسلۆڤاكياى ئەوكاتە و لەوێ
هاوسەرێتى پێكهێنا.
د. عەبدولڕەحمان قاسملوو لە
(22)ى ديسەمبەرى (1930) لە شارى ورمێ لە دايكبوە، دواتر بۆ خوێندن دەچێتە پاريس لە
زانكۆى (پراك) بڕوانامەى دكتۆرا بەدەستدەهێنێت، ساڵى (1951) لەگەڵ نەسرين ئاشنا
دەبێت و لە (1952) ژيانى هاوبەشى پێك دەهێنن (1953) كچى يەكەمى بەناوى (مينا) لە
دايك دەبێت ساڵى دواتريش كچى دوەمى بەناوى (هيوا) دێتە دونياوە، ساڵانێكى زۆر
سكرتێرى گشتى حيزبى ديموكراتى كوردستانى ئێران بوو، پەيوەندى دۆستانەى لەگەڵ
كەسايەتى و حيزبە سياسييەكان و ڕێكخراوە سياسييە كوردستانى، عەرەبى و عێراقى و
جيهانييەكان هەبوە، پەيوەندى دۆستانەى لەگەڵ سەدام حسێن هەبوە، لە دانيشتنى (8)ى
مارسى (1974)ى نێوان ئيدريس بارزانى و سەدام حسێن بەشدار بوە، ئەندازيارى
گفتوگۆكانى نێوان يەكێتى نيشتيمانى كوردستان و حكومەتى عێراقى بوە لە ساڵى (1984).
وەكو مامۆستاى زانكۆ دەرسى
ئابوورى دەوتەوە لە زانكۆكانى (چيك، پاريس و بەغداد)، بە حەوت زمانان قسەى دەكرد
(فەڕەنسى، ئينگليزى، چيكى، ئازەرى (توركى)، عەرەبى، فارسى و كوردى)، عاشقى شيعر و
شەرابى فەرەنسى بوو، خولياى نوكتە و جەفەنگ و قسەى خۆش بوو، شەوان خەريكى
خوێندنەوەى كتێب و گوێگرتن لە گۆرانى و ميوزيك بوو، لە دەرەوەى سيستەمى عەشيرەتى
وەكو كەسێكى چەپ و سەردەمانێكيش وەكو ماركسيستێك بيرى دەكردەوە.
قاسملوو سیاسەتمەدار، دیبلۆمات، پێشمەرگە،تێكۆشەر، نووسەر، كارێزما،قسەخۆش، دیموكراسیخواز، چەپ،ماركسیست و سۆسیالیست،كەسێكی نەتەوەیی، دیموكرات،كەسایەتییەكی سیاسیی گلۆباڵ،كەسایەتییەكی ئەنترناسیۆناڵ، بەڵامتیرۆرکردنى واتا باسلە ڕووداوێك دەكەین،كە هەر دەڵێیدوێنێ ڕووی داوە،هێندە بەسوێ وئازارە، ڕەنگە هێشتاقەبووڵكردنی سەخت ودژوار بێت، یەكێكلە ڕابەرانی بزووتنەوەیحەقخوازانەی خەڵكی كوردستانو یەكێك لەڕابەرانی كارێزمایی حیزبیدیموكرات بە فیزیكیلە ناوماندا نییە،بەڵام ئایدیا وئارمان و ڕێبازەكەیهێشتا سیمبوڵی شۆڕشو قوربانیدان وخۆڕاگرییە وەكوو خۆیشیدەڵێت “باشترین خەڵات بۆشەهیدان درێژەپێدانی ڕێگاكەیانە”.
واتاكۆبوونەوە و ڕێزگرتنلە د.قاسملووو پرۆتستۆكردنی ئەوكردەوەيە، هەر ڕێكدرێژەپێدانی ڕێگایەكەیەتی، چونكەگەر حیزبی دیموكرات،سەدان سەروەریی مێژوویی،سیاسی و نیشتمانییگەورەی هەبووبێت، یانهەبێت لە ناویاندا،یەكێك لە شانازیو سەروەرییەكانی قاسملوویە،ئەوەش نەك تەنهالەبەر ئەوەی كەسكرتێری حیزبی دیموكراتبوە، نەخێر، بەڵكوولەبەر ئەوەی د.قاسملوو بۆ خۆیكەسایەتییەكی گلۆباڵ بووتا لۆكاڵ.
ئەولە سەر ئاستیدونیا، وەكوو یەكێكلە ڕابەرانی كورددەناسراو سەیری دەكرا،پێش ئەوەی وەكووسكرتێری حیزبەكەی بناسرێت،دەكرا قاسملوو هێشتالە ناوماندا بوایە. یان لەگەڵ حیزبیدیموكراتیش نەبوایە، بەڵامهیچ كام لەوانەلە ڕۆڵ وكاریگەری و كەسایەتیو سیمبولیزمی ئەویكەم نەدەكردەوە. هەرگیزنەدەگوترا بەوەها حاڵیكیشەوەوەك یەكێك لەڕابەرانی بزووتنەوەی كوردایەتیو نیشتمانی قبوڵنەكرێت، ڕەنگە یەكێكلە فاكتۆرەكانی ئەمڕۆڵەی د.قاسملووبێت، كاتێك باسیقازی دەكرێت، بێسێ و دووباس لە قاسملووشدەكرێت، یان كاتێكباس لە خەباتیڕۆژهەڵاتی كوردستان دەكرێت،لە پاڵ دەیانشەهید و سەركردەیتردا، ناوی قاسملوودێتە گۆڕێ.
تەنانەتكە باس لەیەكێك لە نزیكتریندۆستە خۆرئاوایییەكانی كورددەكرێت لە سەرئاستی جیهانیدا، ممكننییە قاسملوو بەحسو باس نەبێت،یان كە باسلە حیزبی دیموكراتدەكرێت، بێ سێو دوو بڵێنحیزبەكەی قاسملوو.
بۆیە،هەندێك جار یانزۆرتر لە جارێك،حیزبی كوردی توشیهەڵەیەكی مێژوویی، سیاسیو نەتەوەیی دەبێتكە سەركردە وكارێزماكانیان تەنها وتەنها بەموڵكی حیزبێكیبچكۆڵە دەبینن، تاسەركردەیەكی كوردستانی، یان هێومانیست،یان گلۆباڵ، بۆیەحیزبی دیموكرات، هەرگیزاوهەرگیز نابێت ڕێگابدات، قاسملوو، فیكر،ئایدۆلۆژیا و كارێزمابوونیو ڕێباز وخەت و وجوود،تەنانەت شەهیدبوون ومەرگیشی بەتەنیا بەسەروەری بۆ دیموكراتبزانێت و بەس.
مەبەستمە بڵێم، گەرحیزبی دیموكرات وەهابیر بكاتەوە لەهەمبەرد.قاسملوو، بێ گومانهەوڵێكە بۆ بچووكردنەوەیكەسایەتییەكی گەورە، لەچوارچێوەیەكی بچووك ولۆكاڵی حیزبی، كەیەكەم زەرەمەند خودیحیزبی دیموكرات دەبێت.
- كە بۆچوونیمن، حیزبی دیموكرات. گەر بە عەلەنیئەوەی ڕانەگەیاندبێ، كەقاسملوو هیى هەموانەیان لانی كەمهیی ئەكسەریەتی خەڵكیكوردستانە، بەڵام ئەوەشینەشاردوەتەوە كە زۆرتروەكوو سكرتێری حیزبەكەیناساندوويەتى، دەتوانم نموونەیزۆر بێنمەوە بەتایبەتبۆ ئەو ڕابەرانەیكە شەهیدبوون یانگیانیان لە دەستداوە، كە دەكراهەر لە ڕێگایخودی حیزبەكانیانەوە گەورەترنیشان بدرێت وبكرێنە سیمبوڵی هەموان،موڵكی هەموان، بەڵامكە نەیانكرد، حیزبەكانیانزەرەریان كرد، چونكەبەوە دڵی هەزارانكەسیان ڕەنجاند، كەكارێزمایەك وەكوو موڵكیحیزبێك ناسێنرا.
لەمبارەیەوە حیزبی دیموكراتلە بەرامبەر قازیمحەمەد باشتر مامەڵەیكرد و شوێنیخۆیشی گرت وتا ئەم ساتەشلە سەر ئاستیهەر چوار پارچەیكوردستان وەها سەیریدەكرێت کە موڵکىهەموو کوردە وپێم وایە لەچل ملیۆن کەس،چوار کورد نادۆزیتەوەدژى قازى محەمەدبێ و بەموڵکى خۆى نەزانێت.
ئەمتێڕوانینە مانای ئەوەنییە كە حیزبیدیموكرات شانازی بەقاسملوو نەكات، بەڵامدەبێ ڕێگا بدات،ڕێگا خۆش بكاتبۆ ئەوەی خەڵكانیتریش بە هییخۆیانى بزانن، چونكەئەوە واقیعە، گەرغیابی مام جەلالبە (ی.ن.ك) دیارە، كە بێگومان دیارە. گەرغیابى مەلا مستەفابە پارتییەوە دیارە. کە دیارە. گەرغیابی ئۆجەلان بە (PKK)وە دیارە، كەبێ گومان دیارە،گەر غیابی فوئادمستەفا سوڵتانى بەكۆمەڵەوە دیارە، بێگومانیشم كە غیابید.قاسملووش بە حیزبیدیموكراتەوە دیارە، بەڵامگەر ئەنجامگیری ئەمبۆچوونە كۆ بكەینەوە،غیابی هەموويان بەكورد و كێشەڕەواكەیەوە دیارە.
غیابیهەموويان، چەندە كاریگەریینێگەتیڤی لە سەرڕەوتی حیزبەكانیان هەیە،چەند هێندە كاریگەرییلە سەر گەلیكورد خەبات وتێكۆشان و ناسینەوەیبزووتنەوەكەوە هەیە، ئەمبۆچوونەی من ڕەنگەخەڵكانێك بە سۆزو عاتیفەی بزانن،ڕەنگە گلەیی ئەوانەڕاستیشی تێدا بێت،چونكە ئامار وفاكتێكی كۆنكرێتیم پێنییە، ئەگەر چیسەد دەرسەد یەقینمهەیە، بەڵام ئەمەكاری حیزبی دیموكراتە،سەبارەت بە قاسملووئەمە بكاتە فاكتو لە ڕێگەیدراسە، لێكۆڵینەوە ودروستكردنی سەنتەرێكی لێكۆڵینەوەیتایبەت بیخاتە بەردەست.
ئەگەرچی دەبێت دانبەوەشدا بنێم. هێشتاهەندێك لە دژەكان،یان لە مێژوویییەكیخوێناوی ڕابردوو تێنەگەییشتینو نەناسین وتەئیدی ئەم فاكتو لێكۆڵینەوانە نەكەن،یان پێیان وابێت قاسملووش بێكەموكوڕیی نەبوە وهەرگیز وەكوو كارەكتەریسەرەكی و كارێزماتێكینەتەوەیی نایناسن، كەدەكرێت ئەوەش بەبۆچوونێك بزانین.
دەبێتئەوەش بە ئاساییو ئاسانی قبوڵبكەین، كە دوژمنانی گەلیكورد لە پێشەوەیئەو بۆچوونەن بەردەوامئەوە دەڵێنەوە ودەیانەوێت كەسایەتی د.قاسملوو و خەتو ڕێبازەكەی كەمبكەنەوە، كە زۆردرۆزنانە ئەمانە دەڵێن،چونكە دەیان ساڵبە دوایدا وێلبوون، كە تیرۆریبكەن سەرئەنجام بەداخەوەكە كردیان.
واتاتیرۆركردنەكەشی كە هەرلەو كارێزماتیك وگەورەیی و بەهێزییەوەبوو، چونكە پێیانوا بوو، بەتیرۆركردنی قاسملوو بزووتنەوەكە،حیزبەكە و خەباتەكەكۆتایی دێت.
بەڵامبەهەڵەداچوون. وەکوو چۆن لەدەستگیرکردنى ئۆجەلاندا بەهەڵەچوونلەم بارەیەوە، چونكەنەك وا دەرنەچوو،حیزبەكە و خەباتەكەبەردەوامە ئەوەشیان بیرچوو، كە دەتواننقاسملوو تیرۆر بكەن،بەڵام ناتوانن ڕێگاو ڕێباز وئامانجەكەی بكوژن.
پێگەو ڕۆڵی د.قاسملو و حیزبیدیموكرات
د.قاسملوو بەو پێیەیزوو لەگەڵ كۆمەڵگەیخۆرئاوادا تێكەڵ بوو،كەوتە ژێر كاریگەرییئەو كولتوورە خۆرئاوایییەمۆدێرنەوە، كە ڕەنگبێت هەندێك لەوچەمك، فەلسەفە وبۆچوونانە بۆ ئەوكات بۆ گەلیكورد تازە بوو،بەڵام قاسملوو توانییئەو چەمك ومەفهومانە بگوێزێتەوە، كەلە ئێستای خەباتیسیاسیی گەلی كورد،ناوچەكە و جیهانیشداكاریگەریی گەورەیان هەیەو داناوە:
یەكەم: د.قاسملوو گەر خاوەنیتێزی گواستنەوەی دیموكراسیخۆرئاوایی نەبێت بۆكوردستان: یان لانی كەملە ڕۆژهەڵات، بەڵامیەكێكە لە پێشڕەوانیئەم میتۆد – ڕێبازە _ گواستنەوەی دیموكراسی- چەمكەكانیلیبرالیزم _ ئازادییە شەخسییەكان _ فەردییەكان _ بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكان.
دوەم: د. قاسملوو ڕۆڵی هەبوولە گواستنەوەی فكرو ئایدیای سۆسیالدیموكراسی: و زوو دركیبە گرنگیی ڕێبازو ڕەوتی سۆسیالدیموكراسی كردبوو، كەچینی ناوەڕاست، چەندەڕۆڵی لە كۆمەڵگەداهەیە دەتوانێت خزمەتیگەورە بە شۆڕشبكات .
واتەقاسملوو لە دەورانێكداكە گەرمەی ڕەوتو ڕێبازی ماركسیزم _ ماوئیزم _ قسە و باسبوو لە كۆمۆنیزمیكرێكاری، فكری لەگواستنەوەی ڕەوتی سۆسیالدیموكراسی بۆ كوردستاندەكردەوە، کاریگەریشی دانا .
ئەگەرچی خودی قاسملووخۆیشی كەسێكی چەپو ماركسیست بوو،چ لە دەورانیگەنجی سەردەمی حیزبیتودە، چ دواتروەكوو كەسایەتیی كوردیسۆسیالیست مایەوە .
بەڵامدەكرێت بڵێین دیساند. قاسملوو، یەكێكە لەڕابەڕانی گواستنەوەی ڕەوتیسۆسیال دیموكراسی بۆكۆمەڵگەی كوردستان.
سێیەم: ڕۆڵى ڕوو لەگەشەى لە ناوسۆسیالیست ئینتەرناسیۆناڵ (SI) ڕێكخراویسۆسیالست ئینتەرناسیۆناڵ وەكوودوەم و گەورەترینڕێكخراوی نێودەوڵەتی، كەزۆرترین حیزبە سۆسیال – دیموكرات، دیموكرات تێیدائەندامن ڕۆڵ وكاریگەریی گەورەی هەیەلە سەر گەشەیدیموكراسی و ئازادییەكانو بەشێكی زۆرلە حیزبە گەورەكاندونیا تێیدا ئەندامنو بەشێك لەوانەحكوومەتەكانیان بە دەستەوەیەو هەندێك لەوانەسەرۆك حكوومەت ودەوڵەتی وڵاتانی دیموكراسینلە جیهاندا.
د.قاسملوو زۆرتر لەهەموو كەسێک لەكوردستاندا، دركی بەگرنگی ئەم ڕێكخراوەكردبوو، بۆیە یەكەمكەسە لە ناوحیزبى سیاسیى کوردیدا. لە ناو گەلیكورددا، لەم ڕێكخراوەببێتە ئەندام لە (1986) لە (17)هەمین كۆنگرەی (SI) لەلیمای پایتەختی پیرۆبەشداری دەكات، وەكوویەكەم كەسایەتیی كورد،حیزبەكەشی وەك یەكەمحیزبی كوردیش بەشداردەبێت. زۆریش هەوڵی داكە یەكێتیی نیشتمانیببێتە ئەندامی (SI) وكاریگەریی لە سەردۆستە خۆرئاواییەكانی دانابۆ پشتیوانیكردن لەیەكێتی و بەئەندام وەرگرتنی لە (SI) و شۆڕشەكەی.
دواترلە (11)ى سێبتمبەری (1996) لە (20)هەمین كۆنگرەی (SI) لەئەمەریكا، حیزبی دیموكراتبە ئەندام وەردەگیرێت،دواتریش بە هۆیمام جەلال (ی.ن.ك) و خەڵكانی تر، (ی.ن.ك) و (HDP) و كۆمەڵەی شۆڕشگێرىزەحمەتکێشانى کوردستان وکۆمەڵەى زەحمەتکێشانى کوردستانو حیزبی دیموكراتیكوردستانی ئێران وەكووبەشدار و ئەندامو چاودێر بەشداربوون، واتا لەممەحفەلە نێودەوڵەتییە گەورەداقاسملوو ڕۆڵی یەكجارگەورەی گێڕا.
واتاقاسملوو، زووتر دركیبە گرنگی ڕووداوەكانو بابەتەكان دەكردو دەیتوانی پێشبینییشتەكان بكات.
چوارەم: خەباتی دیبلۆماسی قاسملوو،هێندە بە باوەڕو بە ئیمانبوو، دوا جارگیانی خۆی لەپێناودا بەخشی، لەكاتێكدا دەیزانی لەگەڵچ مەترسییەک بەرەوڕوە، بەڵام ئیمانو عەقیدە وئارمانەكانی وایان پێدەگوت، كە نابێتدەستبەرداری خەباتی دبلۆماسیبێت، گەر بەگیانی خۆیشی بێت.
واتاڕەنگە تیرۆری د.قاسملوو، چەندی پەیوەندیو پەیگری بەخەباتی ڕەوای گەلیكورد هەبووبێت بۆسەندنی مافەكانی، ڕەنگەهێندەش لە ڕەواییبۆ خەباتی دبلۆماسیبووبێت.
پێنجەم: بیروڕای د.قاسملووبە خەباتی چەكداریهیچ پارادۆكسێكی تێدانییە، لەگەڵ خەباتیدیبلووماسی و ئاشتیخوازانەی، بەو دەلیلەیقاسملوو دەیان ساڵلە خەباتی چەكداریشەهید نەبوو، بەڵاملە پێناو ئاشتی،خەباتی دیبلۆماسی گیانىبەخت كرد.
شەشەم: پەیوەندیی دیبلۆماسى لەگەڵوڵاتان: د.قاسملوو پەیوەندیی لەگەڵوڵاتانی ناوچەكە وبە تایبەتی ئەووڵاتانەی كوردی بەسەردادابەش كراوە، بەگرنگ دەزانێ بۆنەیاری وڵاتەكانیان. واتاپەیوەندیی خۆیی وحیزبی دیموكراتی لەگەڵتوركیا و عێراقینەیاری ئێران، بەئاسایی دەزانی، بۆكەڵكوەرگرتن لە باریسیاسی، دارایی جیۆپۆلۆتیك،جوگرافی و هاتوچۆ. كە ئەوەی بۆكوردەكانی عێراق وتوركیاش، بە ڕەوادەزانی و خودیخۆیشی لەم پێشنیارەداكاریگەر و هاوكاربوو.
بەڵامئەوەی بۆ د.قاسملوو گرنگ بوو،ئەوە بوو، كەئەو پەیوەندییە لەسەر حسابی گەلیكورد لە پارچەكانیتر و حیزبەشۆڕشگێرەكانی ئەو پارچانەنەبێت، وەكوو چۆنخۆیی و دیموكراتپەیوەندییان لەگەڵ عێراقو سەدام حسێن –ى، نەیاری یەكێتیینیشتمانیى کوردستان هەبوو،بەڵام پرەنسیپە گرنگەكەلەو پەیوەنديیە خاڵێكیمۆراڵی، كوردایەتی وشۆڕشگێڕی ئەوە بوە،كە دژی بزووتنەوەیحەقخوازانەی پارچەكانی ترنەبوە. هەر بۆیە سەرنجبۆ دوو خاڵڕادەكێشم:
یەكەم: د.قاسملوو یەكێك بوولە لایەنە گرنگەكانیدانوستانی یەكێتیی نیشتمانیىکوردستان و حیزبیبەعس لە ساڵی (1984) ڕۆڵی گەورەی گێڕالەو دیالۆگانەدا.
دوەم: پاش پاشەكشەی بەعسلە ساڵی (1991) لەكوردستان و ڕووخانیشیلە ساڵی (2003)، تائێستاشخۆشبەختانە هیچ فاكتو بەڵگە ودیكۆمێنتێكی كۆمەڵە ودیموكرات، یان قاسملووسەركردەی هێزەكانی ڕۆژهەڵاتنەكەوتە دەست خەڵكو حیزبەكان، كەنیشانی بدات هاوكارییبەعسیان كردوە، یانئەو پرەنسیپەیان شكاندبێت،لە كاتێكدا جاش،جاسووسەكان و بەعسيیەكانهەندێكیان لە ناوحیزبەكانی باشووردا بوون.
سێیەم: خاڵی گرنگ لێرەدا ئەوەیە، كە د.قاسملوو یەكێك بوو لەو سەركردانەی لە سەدام حسێن نزیك بوە (سەرەڕای ئەوەی هەموومان دەزانین سەدام چی بوو) دیداری هەبوە، سەدام حسێن ڕێزی لێ دەگرت، بەڵام هەرگیز قاسملوو قبوڵی داواكانی بەعس و سەدامی نەكردوە، كە ئەمە زۆر سەختە لەگەڵ گەورەترین دیكتاتۆری دونیا سەروكارت هەبێت و مامەڵەی سیاسی بكەی، كە بە سەدان هەزار كەس لە سەر هەڵوێستەكانی لە سەر دەستی ئەو لە سێدارە درابن، بەڵام نەچێتە ژێر باری سادەترین تەكلیف و داوایەوە و پارێزگاری لە ئامانج و دۆستایەتی پارچەكانی تر بكەی.