پڕۆژەیەک بۆ قۆناغێکی هەستیار و کورد لەبەردەم کازمی و عێراقی نوێدا
9/7/2020 9:23:00 AM
بەختیار شارەزووری و سەرکەوتی جیهاز
بە درێژایی مێژوو
قۆناغەکانی گۆڕانی دەستەڵات لە عێراقدا ، ئەگەر چی هێزێکی ناوخۆیی کردویەتی بەڵام کۆنتڕۆڵی
ئەم هێزانە لە ناو هاوکێشەی بەریەککەوتنی وڵاتانی زلهێزدا بوە، هەمو کودەتا و ئەنجامی
هەڵبژاردنەکانیش یەکێ لە وڵاتانی زلهێزی جیهانی و هەرێمایەتی لە پشت بوە ، هەمو کودەتا
و گۆڕانکارییەکان لە ۱۹۲۰ وە کورد
تێدا لەسەرەتاوە وەک نەتەوەی دوەمی عێراق قورسایی سیاسی و سەربازی و ئابوری و ...هتد
ی هەبوە ، وڵاتانی زلهێزیش پشتیوانیان لێ کردوە وەک کارتێکی کاتی ، کاتێک گەیشوەتە
بەهێز بون ، لە ناوەندەوە دژایەتی سیاسی و سەربازی کورد کراوە و وڵاتانی بڕیاردەریش
بەرژەوەندیان لەگەڵ ناوەند گەورەترە بوە ، بۆیە کوردیان وەک کارتێک فرۆشتوە و کوردیش نەیتوانێوە بە پێی بەرژەوەندی وڵاتانی
ناوچەیی و جیهانی یارییە گشتیەکان بکات ، ئەمە
لە پێش دروست بونی عێراقەوە درێژەی هەیە تا ئێستا ، بە نمونە ڕێککەوتنی جەرائیر و شۆڕشی
مەلامستەفا ، پاشان گفتوگۆی یەکێتی و ناوەند ، پاشان گفتوگۆی بەرەی کوردستانی دوای
ڕاپەڕین ، پاشان قۆناغی دوای سەدام .
لە مێژوی عێراقی
نوێدا ئەگەر چی کورد بەشداری نوسینەوەی دەستوری کردوە و لە هەڵبژاردنەکاندا بە هەمو
کەم و کوڕیەکانیەوە پێکهاتەیەکی ئامادەی کاریگەر بوە و لە پێکهاتنی حکومەتدا پێگەی
بەهێزی هەبو ، وەزارەتی گرنگی بەدەستەوە بوە و لە سوپای عێراقیشدا خاوەنی چەندین
پێگەی سەربازی گرنگ بوە ، لە هەرێمیش خاوەنی هەرچوار دەستەڵاتەکە و دامەزراوەی
حکومی و پێشمەرگە بوە ، بەڵام بە هۆی ململانێ و پاشکۆیەتی وڵاتان و بون بە بەشێک
لە ململانێ ی هەرێمایەتی نەیتوانیوە بنەماکانی خۆڕاگری وەک هەرێمێک بونیاد بنێ ،
بۆیە ئەو ئامادەگیەی نەبوە تا وەک ڕوداوەکانی پێشوتری مێژوی ئەگەر ڕوی دا بتوانێت
لەسەر پێ ی خۆی بوەستێ ، خۆ ئەگەر باوەڕمان وا بێت کە بەرژەوەندی وڵاتانی ناوچەیی
و جیهانی ڕەگێکی مێژووی هەیە و ئەمەش وا دەکات پێمان وا بێت مێژو خۆی دوبارە
دەکاتەوە ، ئەوا لە ئێستادا لە بەردەم ئەو دوبارەبونەیەداین و لە ئەگەری بەهێز
بونی ناوەند بە فۆرمێکی تر ئەوا دەبێت هەڵەکانی پێشو دوبارە نەکەینەوە و خۆمان بۆ
ئەگەری دوبارەبونەوەی مێژو بە بەهێزبونی ناوەند ئامادە بکەین و نەکەوینە دەرەوەی
بازنەی عێراقی نوێ و بەشداریشمان بەشداریەکی کارتۆنی نەبێت ، ئەوا گرنگە تا کات
ماوە کێشەکانمان دیاری بکەین وچارەسەری گونجاوی بۆ دابنێن ، بە تایبەت لە ئێستادا
بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا و بەریتانیا و فەرەنسا لە نەخشەی نوێ عێراقدا کورد وەک
نەتەوەیەکی سەرەکی لە عێراقدا دەخوێنرێتەوە ، نەک وەک قەوارەیەکی سەربەخۆ بەڵکو
وەک مافی نەتەوەی دوەم ، کە دەتوانرێ سودی لێوەربگیرێ ، ئێمە لەسەرەتای دروستبونی
عێراقی نوێداین ئەو جوڵە و مامەڵانەی هەیە ناىێت وەک فاکتێکی سیاسی و دەستوری پشتی
تەواوی پێ ببەسترێ ، دەبێت هەمو ئەگەرە سیاسیەکان شرۆڤە بکرێت و ئامادەگی هەبێت بۆ
خراپترین ئەگەری گۆڕانی ئەم هەڵوێست و یاریانەی ئێستە لە ساحەی سیاسی عێراقدا
ڕودەدات .
ئەگەر چی هەرێم
غەرقی کۆمەڵێک کێشەی گەورەیە کە باجی نەبونی عەقڵێکی دەوڵەتداری دەدا بە هۆی
ململانێ ی پارتی و یەکێتیەوە ، بەڵام دەکرێت پرسیار لە خۆمان بکەین ، بە
کۆمەڵێک کێشەی گەورەوە کە لە پاشەکشەی زۆر قوڵداین بەرامبەر دەستەڵاتدارانی عێراقی
نوێ ، چۆن بتوانین سود لە کەمترین کات وەر بگرین بۆ ئەم ئەگەرە نزیکانە ،
ترسناکترین و نزیکترین هەڕەشە هەڵبژاردنەکانی عێراقە و هەموشمان دەزانین ئەمریکا و
بەریتانیا و فەرەنسا کار لەسەر عێراقێکی نوێی ناوەندچێتی بەهێز دەکەنەوە و
دەیانەوی هەڵبژاردنی ٦/٢٠٢١ کەمترین ساختەی تێدا بکرێت ، ئەوەش دەزانین کە هاوڵاتیانی
خۆمان بە هۆی ئەو هەمو گەندەڵی و دزیەوە هیچ متمانەیان بە کورد نەماوە و دەنگ
دەدەن بە کازمی ، کە ئەگەر لیستیشی نەبێت ئەوا لیستی سێبەر دروست دەکەن و کورد
دەخاتە بەردەم مەترسی دوبارە کارتۆنی و سنتەرێکی بەهێز بە تایبەت بەهۆی موچە و ئەو
ناڕەزایەتیانەی خەڵک هەیانە زەمینەی بردنەوەی هەڵبژاردنەکانی بۆ کازمی لەبارە ، کە
دەتوانرێ بە ڕێککەوتنی سیاسی لەگەڵ کازمی و کارکردن لەسەر چاکسازی و بەتایبەتیتریش
دەستور کورد ببێتە شەریکە بەشی هەقیقی عێراقی نوێ ، کە ئەم نوسینە وەک پڕۆژەیەک لە
پاڵ هەمو هەوڵەکانی تر و پڕۆژەکانی تردا سودی لێوەربگیرێ بۆ خۆئامادە کردن بۆ
عێراقی نوێ .
پڕۆژەیەک وەک
مەتبەخێکی گشتی بۆ خۆئامادەکردن بۆ عێراقی نوێ .
لەسەر ئاستی ناوخۆ :
کۆنفرانسێکی نیشتمانی ببەسترێبە بەشداری هەمو هێزە کوردیەکان و کەسایەتی ئەکادیمی و بێلایەن ، دور لە خوێندنەوەی ململانێی کۆن ، هەر لەو کۆنفرانسەدا لێژنەیەک پێک بهێنرێت و دەستەڵاتی تەواوی پێ بدرێت بۆ کارکردن لەسەر بەرژەوەندی باڵای هەرێم .
پەیوەندیەکانی هەرێم و بەغداد لەسەر بنەمای دەستور ڕێک بخرێت بە ئاگاداری نەتەوەیەکگرتوەکان و بە تایبەت فەرەنسا و ئەمریکا و بەریتانیا ، وە کار لەسەر مافی دەستوری فیدڕاڵیەتی هەرێمەکان بکرێت.
هێزی پێشمەرگە یەکبخرێت و بکرێتە نیشمانی.
سیستمی دادوەری هەرێم دوبارە دروستبکرێتەوەدەستەڵاتی تەواوی پێ بدرێت دور لە ئینتمای حیزبایەتی.
کار لەسەر داهاتەکانی نەوت و خاڵیە سنوریەکان و داهاتی ناوخۆ بکرێت ، تەنها لیژنە و کۆبونەوە نەبێت ، یەکبخرێت.
کار لە سەر بوژاندنەوەی بازاڕ و بەتایبەتیش موچە بکرێت ، بە ڕێککەوتن لەگەڵ بەغداد بە پێ ی شایستە داراییەکان .
پەرلەمان کارا بکرێت و هەوڵی چالاککردنی بدرێت .
هاوکاری کردنی ناوچە جێناکۆکەکان بکرێت ، کاری جدی لەسەر کەرکوک بکرێت لە چوارچێوەی بەستنی کۆنفرانسێک بۆ ناوچە جێ ناکۆکەکان.
لەسەر ئاستی دەرەکی :
لەو کۆنفرانسە نیشتمانیەدا کە بۆ ئەگەرەکانی عێراقی نوێ بەسترا ، لێژنەیەک دروستبکرێت لە هەمو پێکهاتەکان و کار لەسەر پەیوەندەکانی هەرێم و کۆی وڵاتانی ناوچە و جیهانی بکرێت و بە بەڵگەی دیکۆمێنتاری جیهانیەوە بەشداری هەقیقی هەرێم لە عێراقی نوێدا بەدەست بهێنرێت .
پەیوەندییەکانی دەرەوە بە نیشتمانی بکرێت .
چۆنیەتی هاوکاری نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق بە ئاگاداری وڵاتان بێت.
پشتوانی بۆ مافەکانی کورد بە ئاگادرای وڵاتانی کاریگەر بە پێ ی دەستور.
داوای سەرژمێری گشتی بکرێت ، بە سەرپەرشتی نەتەوە یەکگرتوەکان .
پشکی کورد لە عێراقی نوێدا بە ئاگادری ولاتانی کاریگەر بێت.
خوێندن و زمانی کوردی مافی فەرهەنگی بە ئاگاداری وڵاتانی کاریگەر لەسەر بنەمای دەستور.
لەسەر ئاستی عێراقی :
کار لەسەر کۆمیسۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان بکرێت و کەسانی ئەکادیمی بێ لاین دابنرێت لە پشکی کورد.
کار لەسەر سەرژمێری گشتی بکرێت .
شایستە داراییەکان لە بەرنامەی حکومەتدا بسەپێنرێت.
لەسەر ئاستی وەزارەتی بەرگری و سوپای عێراق و ناوخۆ ، کورد پێگەی بەرکەوتەی خۆتی هەبێت .
ناوچە جێناکۆکەکان بگەڕێنرێتەوە بۆ پێش هاتنی سوپای عێراق و قەرەبوی مێژوی کورد بسەپێنرێت.
لەهەر چوار دەستەڵاتەکەدا کورد بتوانێ بە پێ ی بەرکەوتەی خۆی قورسایی هەقیقی هەبێت .
بۆ پاراستنی شکۆی هەرێم و عێراق هەوڵبدرێت لە ڕێگەی ناوەندەوە ڕێگری بکرێت لە بڕینی سنوری هەرێم و عێراق لە ڕوی وشکانی و دەریایی و ئاسمانیەوە .
هەرێم لەبەردەم عێراقی نوێدا سەرەتای ئاماژەکان وا دەردەکەون کە کورد
لەبەردەم مەترسی بەکارتۆنی بونی قەوارەی سیاسی هەرێمدایە ، ئەگەر چی کورد پشتیوانی
نێودەوڵەتی هەیە ، بەڵام لەبەردەم ئەم ئەگەرانەدا ئەگەر کورد نەتوانێ مەتبەخێکی سیاسی
دروست بکات و خۆی ئامادە نەکات بۆ ئەم ئەگەرانە بەتایبەت ئاشتکردنەوەی هاوڵاتیانی
خۆی بە پێدانی موچە و چاکسازی گشتی ، لیستە عێراقیەکان دەنگی کورد دەبەن لە کەرکوک
و موسڵ و دیالە و هەتا ناو هەرسێ پارێزگاکەی هەرێمیش ، بۆیە دەبێت کورد وەک چۆن
وڵاتانی دراوسێ چەند دژی یەک بن کە هاتە سەر هەرێم هاوبەرژەوەندین و دژی کوردن ، بۆ
ئێستاش کورد لە نێو ماڵی خۆیدا چەند دژ بەیەک بن دەبێت لەبەردەم ئەم ئەگەرەدا
یەکێتی ناوەکیان بەهێز بکەن ، گەر وا نەکەن ، ئەوا کورد مەحکوم دەبێت بە دوبارە بونەوەی
مێژو و وە دوبارە بونەوەی هەمان هەڵەی مێژویی.