شاخی گارە لە پلانی تورکیا و قەندیل لە ستراتیژی ئەمریکادا
2/15/2021 1:01:00 PM
بەختیار شارەزووری و سەرکەوتی جیهاز
تورکیا و ئێران بە درێژایی مێژو دو هێزی
پاوانخوازی هەرێمایەتی بون و بە پێ ی ڕێککەوتنە مێژوییەکانیان کاریان لەسەر دابەشکاری
کردوە ، لەسەر ئاستی سۆپەرپاوەرەکانیش هەرهێزێکی گەورەی جیهانی وسیتبێتی بە پێ ی بەرژەوەندی خۆی کار بکات ئەوا
مامەڵەی گشتی لەگەڵ ئەم دو هێزە کردوە ، لە ئێستادا تورکیا کە بە هەر چوار دەوری
خۆیدا خەریکی پاوانخوازە بەدەر نیە لەبەریەککەوتنەکانی لەگەڵ وڵاتانی زل هێزدا ،
تورکیا هەر لە لیبیا و دەریای سپی و سوریا و قوبرس و ئاوەکانی یۆنان و ئازەربایجان
و قەرەباخ کاری سەربازی پاوانخوازی دەکات ، ئێرانیش بەهەمان شێوەی تورکیا لە
لوبنان و عێراق و یەمەن و ئەفغانستان و فەلەستین ، لە بەرامبەر ئەمانەدا ئەمریکا
دەیەوێت بە پێ ی بەرژەوەندی خۆی قەیدی ئەم دو وڵاتە بکات تا لە بازنەی بەرژەوەندی
خۆیدا بیان هێڵێتەوە و ئەوەش دەزانێ کە ئەگەر ئەم دوو هێزە قەید نەکات ئەوا هەیمەنە
و بەرژەوەندی ئەمریکا لە بەرامبەر چین و ڕوسیادا دەکەوێتە مەترسیەوە .
شاخی گارە لە پلانی تورکیادا .
تورکیا لە دروستبونی پەکەکەوە نایەوێت دەستەڵاتی
پەکەکە لەوە زیاتر گەورە ببێت ، بەڵام پەکەکە نەک هەر گەورە دەبێت بگرە لە سوریا و
لە ڕۆژئاوا و لە ئەوروپا و ئەمریکا چالاکتر دەبێت و بە درێژایی تەمەنی تورکیا هەوڵی
گەورەی داوە ڕێ لە پەکەکە بگرێت و بگرە لە ئەولەویەتی کارەکانیەتی و هەمو جارەکانیش
هێرشەکانی بۆ سەر پەکەکە شکستی هێناوە بە هۆی پتەوەی و گیانی بەرخودانی پەکەکەوە ،
دوای ئەوەی ئێران لە سوریا چالاکی نەما لە بەرامبەر ئەوەی تورکیا لە عێراقدا
چالاکی نەمێنێ واتا (کارت بە کارت و عێراق بۆ ئێران و سوریا بۆ تورکیا ) دوای
هاتنە سەر کاری بایدن ئەگەری ئەوەی هەیە ئەمریکا و ئێران ڕێکبکەون و عێراق لەسەر
نەخشەی بایدن دروست ببێتەوە ، لە بەرامبەردا تورکیا ترسی ئەوەی هەیە بەم ڕێککەوتنی
نێوان ئەمریکا و ئێرانە ڕێککەوتنی نێوان ئێران و تورکیا لە سەر سوریا و عێراق هەڵبوەشێتەوە
کە بە ڕێککەوتنی ئەستانە ناسرا ، هەر بۆیە ئەگەر پێشتر تورکیا لە عێراق ڕۆڵێکی
ئەوتۆی نەبوبێ و سونەی خەواندبێت بۆ شیعە لە بەرامبەر سوریادا ئێران ڕۆڵی نەبێت
ئەوا لە ئێستادا بە پێێ بنەما مێژوییەکان دەیەوێت لە ڕێگەی پاوانخوازی سەربازی و
قەیدکردنی کوتلەی سونی و موسڵ و کەرکوکەوە بێتە ناو گۆڕەپانی عێراق سەرەتای ئەم
هاتنە ناوەوەی زۆر ئامانجی بۆ دیاری کراوە کە لە پاش دەستێوەردانی لە موسڵ و کەرکوک
کار لەسەر ڕۆژئاوا و کوتلەی سونەی عێراقی بکات ، بۆ ئەم مەبەستە پلانی عەسکەری هەیە
تا بتوانێت لە شەنگالەوە دەستی پێ بکات ، بە پێ ی پلانەکەی کار لەسەر دابڕانی قەندیل
دەکات لە شەنگاڵ بۆ ئەوەی پەیوەندی نێوان شەنگال و مەخمور و قەندیل نەهێڵی دەبێ دیوارێک
لە چیای گارە دروست بکات ، لە بەرامبەردا قەندیل باش لەم پلانەی تورکیا تێگەشتوە لە
بەرامبەر پلانی تورکیا پەکەکەش پلانی سەربازی هەیە و تورکیا ئەمجارەش سەرکەوتو
نابێت چونکە چەندین جار هەمان پلانی لە شێرناخ دوبارە کردوەتەوە و سەرکەوتو نەبوە
، لە دوا جاردا تورکیا لەم پلانەیدا سەرکەوتو نابێت بۆ پلانی B کار لەسەر ناوەند دەکات تا بتوانێت لە ڕێگەی
عێراق و هەڵبژاردنەکانەوە وەکیلەکانی بەرێتە ناوەندی دەستەڵات ئەگەر چی لەمەیشیانا
سەرکەوتو نابێت .
قەندیل لە ستراتیژی ئەمریکادا .
ئەمریکا ئەزمونی تالیبانی هەیە و لە ئێستادا
بە پلەی یەکەم چین بە دوژمنی خۆی دەزانێ ، کاتێک تالیبان دەستەڵاتی گرتە دەست و یانزەی
سێبتەمبەر ڕویدا ئەمریکا زەرەرمەندی یەکەم بو ، بەڵام چین و ڕوسیا نەک هەر زەرەرمەند
نەبون بەڵکو بروەیان زیاتر بە فرانخوازی ئابوری خۆیان دا ، چین بەردەوام بو لەسەر
جێبەجێکردنی ڕێگەی ئاورشمی و ڕوسیاش فرۆشتنی چەک بە تورکیا و بەشار ئەسەد ، دوای
تالیبان و ئەمریکا گەورەترین کێشەی لەگەڵ چیاکاندا هەبو بە جۆرێک تۆرابۆرا بوە شوێنێک
بۆ بنەکەکانی قائیدە و تالیبان بە هەمو هاوپەیمانیەکانیەوە سەرەڕای کوشتنی ئوسامە
بن لادن نەیتوانی تەواو کۆنتڕۆڵی بکات بە پێ ی ئەم ئەزمونە تاڵەی ئەمریکا بێت
ئەوە دەزانێ کە داعش سەر بە تورکیایە و ئەگەر قەندیل بگرێت ئەوا دەیکات بە بنکەی
قاعیدە و دەبێتە هەڕەشەیەکی جدی لەسەر بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا ، بۆیە ئەمریکا
ئەگەر چی پەکەکەی لە لیستی تیرۆردا داناوە بەڵام پەکەکە لە هەمو هێزێک بە شایستە
تر دادەنێ بۆ ئەوەی قەندیل نەکەوێتە دەست داعش و لە ئێستاشدا بۆ قەندیل ئەمریکا
هیچ بەدیلێکی پێ نیە ، بۆیە قەندیل ئەگەر بە ناوهاوسەنگی هێزی سەربازیش تورک
بتوانێ بەرامبەر پەکەکە بوەستێ ئەوا ئەمریکا ڕێگە نادات ئەم هاوسەنگیە تێک بچێ
و ناهێڵێت قەندیل جگە لە پەکەکە هیچ هێزێکی تر بچێتە قەندیل ، چونکە ئەگەر قەندل
ببێتە مۆڵگەی داعش ئەوا ڕکابەرەکانی ئەمریکا زیاتر برەو بە فراوانبونی بەرژەوەندیەکانیان
دەدەن ، لە دەرئەنجامدا تورکیا باش ئەو ڕاستیە دەزانێ کە نە قەندیل بەو دەگیرێ نە
چیای گارە بەڵام دەیەوێت بەم هێرشانە پێداگری بکات لەسەر ئەوەی کە دو ئامانجی هەیە
، یەکەمیان بەڕای نێودەوڵەتی و بەڕای وڵاتانی ئەم ناوچەیە بڵێت کە دەبێت پەکەکە نەمێنێت
و کەرکوک و موسڵیش دەبێت درێژکراوەی دەستەڵاتی تورک بێت ، کە بە بۆچونی ئێمە ئەگەر
چی تورک لە مێژوەوە کار لەسەر ئەم کەیسە دەکات بەڵام لە دواجاردا وەک خەونی کیسەڵ
وایە و پەکەکە چی لەسەر ئاستی چەکداری و چی وەک جوگرافیا و چی وەک ڕای دنیا لەسەری
ڕۆژ بە ڕۆژ لە پێشکەوتن و پتەو بون و سەرکەوتندایە.