هەرێمی کوردستان لەسەر هێڵی هاوبەرژەوەندی و وڵاتانی دژبەیەکدا
7/7/2022 11:19:00 AM
بەختیار شارەزووری و سەرکەوتی جیهاز
ماوەیەکە بەهۆی
هەندێ بڕیاری دادگای بەغدادەوە زۆرێک لەو نوسینانە باس لە کۆتایی هاتنی هەرێمی
کوردستان دەکەن و بە تایبەت بڕیارەکانی دادگای کەرخ ، ئەگەر چی ئەم بڕیارانە لە
٢٠١٠ هەیە بەڵام جوڵاندنی پەیوەندی بە ئێران و ململانێکانی ئێرانەوە هەیە لەسەر هێڵی
ڕوسی بەرامبەر ئەمریکا و ئەوروپا و بە تایبەتی تریش دۆسیەی غاز و پێدایوستی عێراق
بە غاز ، وە هەوڵی ئێران بۆ ئەوەی غاز نەڕوا سێ مەبەستی هەیە ، یەكێکیان خۆی غاز دەفرۆشێت
بە تورکیا نایەوێ ئەم بازاڕە لەدەست بدات ، دووەمیان بەغداد کە لەگەڵ سوریا بە
(کارت بە کارت) لەگەڵ تورک یاری پێ دەکات پێویستی بە غاز هەیە ، سێیەمیان نایەوێ
غازی کوردی ببێتە بەدیلی غازی ڕوسی و ئێرانی ، کەواتە جگە لە بڕیارێکی سیاسی هیچی
تر نیە ، تەنها گوشارە بۆ هەرێمی کوردستان نەک لە ناوچونی .
بە گشتی دۆخی جیهان
و ناوچەیی کەوتوەتە سەر هێڵێکی کێرڤی و بەردەوام لە دۆخێکی ناسەقامگیردایە ، بە تایبەت
دوای زیندوبونەوەی ورچە سپیەکەی ڕوس و گەورەبونی ئەژدیهاکەی چین و جەنگی نێوان ڕوس
و ئۆکراین ، بە گشتی ئەم دۆخە جیهانیە کاریگەری لەسەر کۆی نەخشەی سیاسی و ئابوری
بوە و بەردەوام لە بەرز بونەوەدایە تا ئەو ئاستەی سەرەتای کاریگەرییەکانی لەسەر هەمو
تاکێکی ئەم سەرزەمینە بوە و بەردەوام گەورەتر دەبێت ، لەم ڕوانگەوە بە پێی پەیوەندی
وڵاتان و ململانێی وڵاتان هەمو وڵاتێک بە پێی گۆڕانی دۆخەکە نەخشەیەکی تر لەسەر نەخشەی
پەیوەندیەکانی جیهان دادەڕێژێت ، ئا لێرەوە دەکرێت بپرسین ئایا هەرێمی کوردستان دەکەوێتە
سەر کوێی نەخشەی تازە و پەیوەندیە جوڵاوەکانی ئێستای ناوچەکە و جیهان ، دەکرێت ئێمە
بە دوو هەنگاو باس لە چارەنوسی هەرێمی کوردستان بکەین لەبەردەم گۆڕانکاریەکاندا (
پەیوەندی وڵاتانی ناوچە و جیهان و بەرژەوەندیەکانیان بە هەرێمی کوردستانەوە + بەغداد
و هەولێر خاڵە جیاوازەکانیان و خاڵە لێکچوکانیان) پاشان بتوانین خاڵی کۆکەرەوەی کۆی
وڵاتانی جیهان ڕونبکەینەوە :
هەنگاوی یەکەم : پەیوەندی وڵاتانی ناوچە و جیهان و بەرژەوەندیەکانیان
بە هەرێمی کوردستانەوە
ئەو وڵاتانەی کە
کاریگەری پلە یەکیان هەیە لەسەر بەغداد و هەولێر تورکیا و ئێرانە ، ئەگەر چی لە
ستراتیژی قوڵیاندا دژی دەوڵەتداری نەتەوەیی کوردی و دامەزراوەین ، بەڵام هەر کات گۆڕانکاری
گەورە ڕوبدات و چانسی کورد بۆ دەوڵەت بون ببێت ئەم دو وڵاتە بە پلان دژی دەوەستنەوە
و لە چوارچێوەیەکی خێڵەکیدا وەک میرنیشینەکان مامەڵەی لەگەڵ دەکەن ، ئەوەش دەزانین
ئەم دو وڵاتە هەم بەرژەوەندی هاوبەشیان هەیە هەم ململانێ ، ئەوەش دەزانین بۆ زۆر
پرس و دۆسیە ( کارت بە کارت ) دەکەن لەبەر ڕۆشنایی ڕێککەوتنە مێژوەییەکان و ڕێککەوتنە
هەنوکەییەکان ، بۆیە ئێمە لەم دوو وڵاتەوە دەست پێدەکەین ، کە وڵاتان بەرژەوەندیان
لە مانەوەی هەرێمی کوردستان گەورەترە وەک لەناوچونی ، دەکرێت گوشاری توند هەبێت تا
ڕادەی بەکارهێنانی درۆن ، بەڵام جگە لە گوشاری توند ناکاتە ئەوەی بەرژەوەندیە گەورەکانیان
لە مانەوەی هەرێم بفەوتێننن.
1. ئێران : ململانێکانی لەگەڵ هەرێم
بچوکترە لە بەرژەوەندیەکانی لەگەڵ هەرێم ، زۆنی سەوز لەسەر نەخشەی سیاسی خۆی دەبینێ
و عێراقیش بە ناوچەی درێژکراوی خۆی دەبینێ و بۆ ئێران مانەوەی هەرێم وەک فیدڕالی
سودبەخش دەبێ بۆی تا بتوانێ زیاتر لە عێڕاقدا هەژمونی خۆی بسەپێنێ ، وە بە ڕیککەوتن
لەگەڵ تورکیا عێراق بۆ ئیرانە و سوریا بۆ تورکیایە ، واتا زۆنی زەرد ئەگەر چی سەر
بە تورکیایە بەڵام بە کارت بە کارت هەر لە ژێر هەژمونی ئێرانیدایە ، وە بازاڕیکی
باشە بۆ کاڵای ئێرانی و وە ناوچەیەکی ئارامیشە بۆ عێراق ، وە چەندین دۆسیەی تر ، بۆیە
مانەوەی لە بەرژەوەندی ئێراندایە .
2. تورکیا : سودێکی گەورەی ئابوری و نەوتی
بۆ تورکیا هەیە بەتایبەت زۆنی زەرد و باجێکی گەورەی نەوتی و کاڵای دەست دەکەوێت ،
ئەگەر چی پەکەکە بۆ تورکیا زۆر پێویستە چونکە بوەتە چەکی بیانوەکانی تورکیا بۆ هەمو
دۆسیەکان ، بەڵام گەورەنەبونی بەندە بە مانەوەی هەرێمی کوردستانەوە و وە وەک هیلالی
سونیش زۆر پیویستی پێیەتی ، وە چەندین دۆسیەی تری سیاسی و سەربازی و ئەمنی.
3. ئەمریکا و ناتۆ : دوای جەنگی ئۆکراین
وپاشەکشێی ئەمریکا لە زۆرێک لە ناوچەکانی دنیا وەک پێگەیەکی سیاسی و سەربازی زۆر پێویستیان
بە هەرێمی کوردستان هەیە بە تایبەت لە دۆسیەی غاز و نەوتدا ، چەندین دۆسیەی تر .
4. نەتەوە یەکگرتەوەکان : وەک سەرزەمێنێکی
ئارام بۆ ئاوارەکانی سوریا و عێراق زۆر پێویستی بە مانەوەی هەرێمی کوردستان هەیە .
5. چین و ڕوسیا : لەبەر ئەوەی هەرێمی
کوردستان دەکەوێتە سەر ڕێگەی ئاورشمی و سه رزەمێنێکی دەوڵەمەندی غازی و نەوتیە و
دنیایەک بەرژەوەندی گەورە تر لە ناکۆکیەکان و کۆمپانیا زەبەلاحەکانیان زۆر پێویستیان
بە مانەوەی هەرێم هەیە ، وە چەندین دۆسیەی تر.
6. وڵاتانی عەرەبی : عەرەب چواچێوەیەکی جدیان
نیە و هەر وڵاتێکیان لە خەمی خوێدایە و ناوێرن زۆر بە جدی کار لەسەر عێراق و هەرێمی
کوردستان بکەن تەنها لەسەر کۆمەڵێک ئاستی بچوک نەبێت و لەسەر کۆمەڵیک دۆسیە زۆر پێویستیان بە مانەوەی
هەرێم هەیە وەک مۆدێلی خلیجی و هەم وەک هەرێمێکی ئابوری و هێمن بۆ عێراق لە چوارچێوەی
فیدڕاڵیدا .
بە گشتی خاڵی کۆکەرەوەی
بەرژەوەندیە هاوبەشەکانی نیوان وڵاتانی دنیا بۆ مانەوەی هەرێم گەورەترە لە خاڵی لەناو بردنی هەرێم .
هەنگاوی دووەم : بەغداد و هەولێر خاڵە جیاوازەکانیان و
خاڵە لێکچوکانیان
دەکرێت جیاوزی و
خاڵە لێکچوەکانی نێوان بەغداد و هەولێر زۆر بن بەڵام خاڵی جیاوزی لە ڕوی باشیەوە هەرێم
زۆرترە لە بەغداد ، با بزانین چۆن .؟؟
1. لە ڕوی ئەمنیەوە بۆ هێزە دژەکان هەرێم لە بەغداد
باشترە .
2. لە ڕوی ئازادی ڕۆژنامە گەریەوە بەغداد لە هەرێم
باشترە .
3. لە ڕوی گەندەڵێەوە ئەگەر چی هەرێم و بەغداد
نوقمی گەندەڵین بەڵام هێشتا هەرێم زۆر لە بەغداد باشترە .
4. لە ڕوی موچە و ستیستەمی بانکیەوە بەغداد زۆر لە
هەرێم باشترە .
5. هەرێم بە پێی
سروشتی چوار وەرزی و دەوڵەمەند بە ئاوی سەرزەوی و ژێر زەوی لە چاو عێراقدا ، لەم ڕوەوە
لە عێراق باشترە.
6. بە حوکمی سنوری
بازرگانی بەتایبەت لەگەڵ ئێران و تورکیا لە عێراق باشترە.
7. بۆ سوتەمەنی عێراق
چەندین جار لە هەرێم باشترە.
سەرەڕای خاڵە جیاواز
و باش و خراپەکانی نێوان هەرێم و بەغداد هێشتا لە بەرژەوەندی وڵاتاندایە هەرێمێکی
فیدڕاڵی وەک هەرێمی کوردستان بمێنتەوە و بەردەوامیش بیخەنە ژێر گوشاری یاسایی و دادگایی و درۆنی سەربازیەوە
، بەڵام ناکەتە ئەوەی هەرێم لە ناو بچێت، بۆ وڵاتان کۆکردنەوەیەکی ماتماتیکی سیاسی
خاڵە باشەکانی هەردولا دەکاتە دۆخێکی باشی مامناوەند بۆ کۆی بەرژەوەندی وڵاتانی دنیا
.