سەرژمێری گشتی مەترسیە بۆ سەر کەرکوک؟
9/4/2024 11:59:00 AM
مەلا فەرمان محەمەد
لە ١٩٢٠ بریتانیەکان سەرپەرشتی سەرژمێری گشتیان
کرد لە عێراق، پاشان لە ١٩٢٧،١٩٣٤، ١٩٤٧ ، ١٩٥٧، ١٩٦٥، ١٩٧٧ ،١٩٨٧ و ١٩٩٧ سەرژمێری
گشتی ئەنجامدراوە. لە ١٩٩٧ شارەکانی کوردستان جگە لە کەرکوک بەشداری ئەم پرۆسەیان
نەکرد، بۆیە پرۆسەکە بە ناتەواو سەیرکرا و پەسەند نەبو. لە هەمو ئەو پرۆسانە بۆ سەرژمێری
١٩٥٧ وەک باوەڕپێکراوترین پرۆسە مامەڵەی لە گەڵ دەکرێت بە تایبەتی بۆ کەرکوک و
ناوچە دابڕێندراوەکانی کوردستان.
دوای ٢٥ ساڵ عێراق بەرنامەی ئەنجامدانی پرۆسەی
سەرژمێری گشتی داڕشتوە،. لە سەرەتای
٥/٢٠٢٤ دەست بە ڕاهێنان و ئامادەکاری کردەیی کرا. لیژنەی ئامار و سیستەمی زانیاریە
جوگرافیەکان رۆژی ١/٩/٢٠٢٤ دیاریکرد بۆ دەستپێکردنی پرۆسەی بەستەکردن و ژمارەکردن
( الحصر والترقیم) کە دوو مانگ دەخایەنێ، ئەم پرۆسە پێشوەختەیە ئامادەکاریەکە بۆ سەرژمێری
گشتی دانیشتوان و ماڵەکان، بڕیارە لە ٢٠/١١/٢٠٢٤ ئەنجام بدرێت.
بەڵێ راستە دەوترێت " وڵاتیک خاوەن داتایەکی
دروست نەبێت وەک ئەو کەسە وایە هەم چاوی نوقاندبێت، وە هەم لە شەوێکی تارێکدا رێگە
بکات". بەڵام ئەم قسەیە بۆ وڵاتێکە کێشەی خاک ،نەتەوە و دەستوری نەبێت. نەک وڵاتێکی
وەک عێراق لە ٢٠٠٥ دەستورێکی هەمیشەیی هەیە، کەچێ حکومەتەکەی زۆریک لە مادەکانی جێبەجێ
نەکردوە، دو پێکهاتەی گرنگی وەک کورد و تورکمان بە درێژایی ٣٥ ساڵی حوکمی بەعس ستەمیان
بەرامبەر کراوە و مافیان زەوتکراوە، ئەم حکومەتەی ئێستا بە گوێرەی دەستوریش مافە زەوتکراوەکانیانی
نەگەڕاندۆتەوە. لە کەرکوک و تەواوی ناوچە کێشە لەسەرەکان هێشتا ئاسەواری بەعس نەک
نەسڕاوەتەوە بەڵکە بە شێوەیەکی تر بەردەوامی هەیە.
مادەی ١٤٠ دەستور
١-ئاساییکردنەوە ٢- سەرژمێری ٣- راپرسی ، هیچ یەکێ لەم سێ قۆناغە وەک خۆی جێبەجێ نەکراوە، ئەوەی کراوە قەرەبوکردنەوەیە،هێشتا
تەواو نەبوە.
ئێستای کەرکوک
لەدوای شەڕی تایەفی و دوای هاتنی داعش عەرەبێکی
زۆر لە ناوچەکانی رومادی، سەلاح الدین، دیالە و موسڵ رویان کردە کەرکوک و هەرێمی
کوردستان. ئەمانە ناوی نازحیان لێنرا، بەڵام ماوەیەک لەمەوبەر کەیسی نازحەکان
داخرا، لەو کاتە راکان جبوری پارێزگاری بە وەکالەتی کەرکوک نوسراوی فەرمی ئاراستەی
دامەزراوەکانی حکومەت کرد، کە هەمو ئەو ئاوارانەی لە ناو شار و قەزا و ناحیەکان و
گوندەکان نیشتەجێن بە خەڵکی کەرکوک هەژمار دەکرێن. موخان نە حیزبێکی کوردی نە حکومەتی
هەرێم نەهاتنە دەنگ. کەسێک ئەم هەنگاوەی نا لە دەرئەنجامی ناکۆکی نێوان پارتی و یەکێتی
هەڵتۆقی.
نێشتەجێکردنی عەرەب دوای ٢٠١٧ لە کەرکوک
یەکەم: دروستکردنی گوندەکانی وەک ئالبودێر، ئەلعیزە
و ئەلزەهرا لەسەر شاڕێگەی دوبز-کەرکوک و دەستبەسەرداگرتنی هەزاران دۆنم زەوی کورد.
دوەم: دروستکردنی کێشە بۆ کوردەکانی ناوچەی سەرگەڕان،
داقوق و لەیلان.
سێیەم: هاوردنی سەدان خێزانی عەرەب و نیشتەجێکردنیان
لە کەرکوک. نمونە: لە ٥/٥/٢٠١٩ ، بە کیتابی
ژمارە ٢٨٣٣٦ ، بە ئیمزای لیوا ریاز جندی عبدالکازم. ئاراستەی دائیرەی باری کەسێتی
و جەوازات و نیشتەجێ کەرکوک کراوە. (بڕوانە دەقی نوسراوەکە).
چوارەم: سیمای ناو بازاڕ بە تەواوی گۆڕانی پێوە
دیارە، زۆری هاوڵاتی عەرەب، تاکسی و ئۆتۆمبێلی ژمارە دیالە و سەلاح الدین. بونی کەسانێک
لە دورەوە هەستی پێدەکرێت کە نامۆیە بە کەلتوری کەرکوکیان.
لە روی سەربازیشەوە، هەمان ئەو شوێنانەی پێش
٢٠٠٣ سوپای عێراقی لێبوە سەرباز بۆی گەڕاوەتەوە،
لە کاتێکدا ئەو شوێنانە هیچ مەترسیەکی ئەمنی لەسەر نیە و ١٠٠٪ کوردنشینە.
حکومەتی هەرێم و پرۆسەی سەرژمێری
ئەوەی زانراوە حکومەتی هەرێم رەزامەندی دەربڕیوە
و هەریم بەشداری پرۆسەکە دەکات. نازندرێت چۆن رازی بوە؟ چۆن متمانەی بە کەسانیک
کردوە کە پابەندی جێبەجێکردنی دەستور نەبوە، یان بە وتەی حکومەت خۆی بەو شێوەیە
مامەڵە لەگەڵ موچەخۆرانی هەریم دەکات. بەڕاستی متمانەکردن بە بەڵێنی ئەم جۆرە کەسانە
جگە لە خۆشباوەڕی سیاسی هیچی تر نیە. یان متمانەکە لەوەوە هاتوە لە ئیستمارەی سەرژمێری
باسی نەتەوە نەکراوە، ئەمە رێگر نابێت لە سەپاندنی ئەو بارودۆخەی ئێستا لە کەرکوک
هەیە. دواڕۆژ منی کەرکوکی باجەکەی دەدەم، وەک چۆن ئێستا باجی هەڵەی سیاسی ئەم حیزبانە
دەدەم.
منی کەرکوکی
بەکورتی، ئەوەی بەندە و سەدان رۆشنبیری کەرکوک
قسەمان لەسەر کردوە، درکی پێدەکەین و بە چاو دەیبینین و رۆژانە لەگەڵی دەژین ئەم
پرۆسەیە زیان بە پێگەی پێکهاتەی کورد دەگەیەنێ لە کەرکوک و ناوچە کێشە لەسەرەکان.
