نەبونی دڵنیایی ئابوری و فرۆشتنی داهاتومان
9/6/2023 9:35:00 AM
بەختیار نامیق
سیستەمی نوێی جیهان
و سەرمایەداری تەنها وەک کڕیار و بەپێوانەی هێزی کڕین دەڕوانێتە دەوڵەتان و مرۆڤی
جیهانی سێهەم، بەڵکو وەک میکرۆئیکۆنۆمی بە ژمارەی قازنج و کەڵەکەبونی سەرمایە پێوانەی
دەکات ، هەم لەسەر ئاستی تاک و هەم لەسەر ئاستی دەوڵەت بە پێوانەی بەرژەوەندی و چەندێتی
و چۆنییەتی سامانی سروشتی دەیبینێت ، هەرێمی کوردستان دوای قوناغی سەدام و دەرهێنانی
نەوت و ئابوری سەربەخۆ و بە ناوی کرانەوەوە بوە بە بەشێک لەو سیستەمی سەرمایەداریە
قازانج ویستە ، بە جۆرێک نەک هێزی ئێستامان بەڵکو داهاتوشمان فرۆشراوە ، لە بەرامبەردا
لە ڕوی ئابوری و داهاتەوە فرە سێکتەر نین ئەگەر چی ژینگەی فرە سێکتەری ئابوری لەبارە
، بەڵام بوین بە هەرێمێکی نەوتی ، لێرەوە وەک هێزی کار و هێزی ئابوری تاک و
داهاتومان لەژێر کۆمەڵێک مارکێتینی ئابوری و بانکیدا فرۆشراوە، تاک و خێزان نیە قەرزاری
قیست نەبێت بۆ ماوەی چەند ساڵێک بە تایبەت لە شارەکاندا ، وەک حکومداری هەرێمیش هەمان
گیرۆدەی ئابورین ، حکومەتی هەرێم نەک خۆمان بەڵکو نەوەکانی دوای خۆمانیشیان قەرزار
کردوە ، لەسەر ئاستی سایکۆلۆژیای تاک و کۆمەڵگاش دڵنیایی و ئاسودەیی و ئاشتی کۆمەڵایەتی
بونی نیە ، خۆ ئەگەر کورد لە ڕوی ئابوری قەرزەوە دۆخی پێداویستی لە قۆناغەکانی ڕابردوو
باشتر بێ ، ئەوا لە ڕوی سایکۆلۆژیای تاک و دامەزراوەییەوە تەواو وێرانین ، نە تاک
و نە حکومەت هەست بە دڵنیایی ناکات ، بەڵکو لە ژمێریارییەکی ماتماتیکیدا و ژێرخانێکی
ئابوری لەرزۆکدا هەمومان ئێستا و داهاتوشمان فرۆشراوە ، بە مانایەکی تر ئەوەی لە
بواری ئابوریدا پێی دەوترێ خەرجی گیرفان ، بە گیرفانی تاک و حکومەتەوە نەک ئەوەی لەناو
گیرفاندایە ، بەڵکو ئەوەشی لە داهاتودا دێتە ناو گیرفانەکانەوە خەرج کراوە و قەرزاری
داهاتویش بوین ، هێز و تەمەنمان لە ژێر حکومی قەرزی گیرفاندا فرۆشراوە ، هەمو ئەم
قەرزاریانە لە سایەی حکومێکی نەشارەزا لە دەوڵەتداری و کاگێڕی و سەرمایەیی هێزی مرۆییدا
بوە ، نەشارەزایی لە دۆسیەی نەوت و قۆناغەکانی لە دەرهێنانەوە تا فرۆشتن و گرێبەستەکان
بوە ، پاشان نەزانین لە بەڕێوەبەریدا ، کە ئەم عەقڵیەتە زیاتر شوانکارەیی و خێڵەکییە
و کاتێک بە دنیایەک سەرچاوەی سروشتیەوە دەچێتە ناو کۆشکی سیستەمی سەرمایەدارییەوە
، دەچێتە ناو قومارخانەی بازاڕی نێودەوڵەتییەوە ، هەر لە دەرگاکەدا دەخەڵەتێنرێت و
ناچار بە داخڵ بون دەبێت ، هەر هەنگاوێکی بە ناشارەزایی بۆ ناو ئەم کۆشکە زیاتر فێڵی
لێدەکرێت و کات و وزە و بەرهەمی لێدەسێنرێت بە هەراج ، بێ ئەوەی بزانێ داهاتوی خۆی
و خەڵکەکەشی دۆڕاندوە ، بازاڕی سەرمایەداری بە تایبەت بازاڕی ڕەشی نێودەوڵەتی وەک
قومارخانەی نێودەوڵەتی گەر وریا و شارەزا نەبیت بە زیندوی نەک هەر خۆت بەڵکو
داهاتوشی بردوەتەوە و تۆش دۆڕاوی ، دواتر ئاسودەیی و دڵنیایی کۆمەڵایەتیشت نامێنێ
، ئێستا دۆخێکە هەم تاک هەم حکومەت داهاتوی فرۆشراوە و دڵنیایی سفرە و ئابوری لەرزۆک
و یەک سێکتەرە ، بۆیە لای هەمو تاکێک ترسێکی گەورەی نا دڵنیایی ئابوری هەیە و حکومەتیش
بەردەوامە لەسەر فرۆشتنمان و فرۆشتنی داهاتوی دوریشمان ، وەک بەدیل فریادڕەس لە ڕوی سیاسی و حیزبیەوە خاڵین
لە ڕابەرایەتی و دۆخی نائومێدی لە ئێستا و داهاتوو ڕۆژ بە ڕۆژ خراپتر دەبێت.