پارە و سیاسەت
10/5/2023 6:36:00 PM
د. جەعفەر عەلی
پارە لە سیاسەتدا؛ سەرنجێکی گشتی
سەرەتا دەمەوێ
ئاماژە بە دوو خاڵ بکەم، یەکەم، مەبەست لە پارە، هەموو ئەو شمەک و موڵک و
سامانەشە، کە دەکرێ ڕۆڵی پارە ببینن. دووەمیش، ئەم وتارە قسەکردنی ڕووت نییە
لەبارەی ڕەهەندی ئابووری پارە و سامان، هێندەی دەیەوێ قسە لەو کاریگەرییە بکات، کە
پارە لە ناو دونیای سیاسەت و ململانێی سیاسیدا دەیگێڕێت.
وەک
دەگووترێت، پارە لە ژیانی گشتیدا، هێزە، شادەمار و بزوێنەری ژیانە، هەمووان بەدوای
پارەدا ڕادەکەن، تەنانەت گووتراوە، پارە دەتوانێت هەموو شتێک بکڕێت. زۆر دەربڕین
هەن، ئاماژە بۆ هێز و کاریگەری پارە لە ژیانی گشتی و سیاسیدا دەکەن. دەسەڵات و سیستەمە
سیاسییەکان هەرچی بن و لە ژێر تارمایی هەر ڕەنگێکی ئایدیۆلۆژیدا سیاسەت بکەن،
پارەیان بۆ گرنگە،تەنانەت جوڵانەوە سیاسی و حیزبەکانیش، جەنگی کۆکردنەوەی پارەیان
پشتگوێ نەخستووە و وەک چەکێکی سیاسیشلە بەرامبەر نەیار و ڕکابەرەکانیاندا بەکاریانهێناوە،
بەڵام ئەم بەکارهێنانە مەرج نییە هەموو کات ئەرێنی و لە خزمەتی بەرژەوەندی و
قازانجی گشتیدا بووبێت، بەڵکو وەک چۆن دیوی ئەرێنی هەیە، دەشێ دیوی نەرێنیشی
هەبێت.
سەبارەت بە وڵاتێکی وەک ئەمریکا گووتراوە، پارەهەوێنی
سیاسەتە. لە ئەمریکادا، وێڕای دیموکراسیبوونی سیستەم و بە یاساییکردنی بەکارهێنانی
پارە و سامانی گشتیش، هێشتا ژینگەی سیاسی ئەم وڵاتە، ژینگەیەکی گونجاوە بۆکاریگەری
پارە لە ناو دونیای سیاسەت و ململانێی سیاسیدا، لەمەشدا ئاماژە بەو ڕۆڵە گرنگە
دەکرێت، کە پارە لە جوڵاندنی سیاسەت و ململانێی دیموکراسیدا دەیبینێت. سیستەمی
سیاسی ئەمریکا، سیستەمێکی دیموکراسی و کراوەیە، بە مانای ئەوەی هەموو شتێک بە
هەڵبژاردنە، لە هەڵبژاردنیشدا پارە ڕۆڵێکی گەورە و گرنگ دەگێڕێت، کە زیادتر لە
دەستی لۆبییەکان، پیاوانی کار، کۆمپانیاکان و سەرمایەداراندا کۆبووەتەوە.ئەم
حاڵەتە، نە تەنیا بۆ سیستەمی سیاسی لە ئەمریکا، بەڵکو بۆ تەواوی سیستەمەکانی
دیکەیش لە ڕۆژئاوا هەر ڕاستە، بەجۆرێک پارە، ناوەندەکانی سەرمایە و کۆمپانیاکان،
دەتوانن بە قازانجی بەرژەوەندی خۆیان، کاریگەری بەسەر بڕیاری سیاسییەوە دابنێن، کە
دەکرێ شێوازی ئەو کاریگەرییە لە فۆرمی دەرچواندنی یاسای تایبەت، کەم و زۆری سەپاندنی
باج، باجی گومرگی و زۆر شێوەی دیکەدا، ببینرێتەوە.
لە دەوڵەتێکی
وەک فرەنسادا، دوای بڵاوکردنەوەی چەندین بەڵگەنامە لە ڕۆژنامەکانی ئەو وڵاتەدا لە
ساڵی ٢٠١٢، سەبارەت بە بەخشینی کۆمەکی دارایی لەلایەن سەرۆکی پێشووی لیبیا، موعەمەر
قەزافی، بە سەرۆکی پێشووی فرەنسا، نیکۆلا سارکۆزی، بە ئامانجی سەرخستنی لە
هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەو وڵاتە لە ساڵی ٢٠٠٧دا، دەسەڵاتی دادوەری فرەنسا،
دۆسییەی لێکۆڵینەوەی دژ بە سارکۆزی کردەوە، دۆسییەیەک، بە وتەی سارکۆزی خۆی، ژیانی
لێکردووە بە دۆزەخ. ڕەنگە ئەم دۆسییەیە، لە ناو دەیان دۆسییەی دیکەدا، یەکێک بێت
لەو بابەتانەی دەتوانرێت لە ڕێگەیەوە جەخت لە بایەخ و گرنگی پارە لە ناو دونیای سیاسی و ململانێی سیاسیدا
بکرێتەوە، تایبەت کاتێک پرسەکە لەوە دەردەچێت، بە تەنیا پرس و دۆسییەیەکی ناوخۆیی
بێت و دەگۆڕێت بۆ دۆسییەیەکی سیاسی و دارایی نێودەوڵەتی.
بەراورد بە
سیستەمە دیموکراسییەکان، لە سیستەمە دیکتاتۆری و تۆتالیتێرەکاندا، یان ئەو
دەسەڵاتە سیاسییانەی لە دەرەوەی چاودێری و لێپرسینەوەدان،کاریگەری پارە زۆر
گەورەتر دەردەکەوێت، چونکە لەوێدا ئەوەی بڕیاری سەرەتا و کۆتایی لەبارەی کۆکردنەوە
و بەکارهێنانی پارە دەدات، خودی دەسەڵات و ئەو گروپە لە دەسەڵاتدارن، کە هەر خۆیان
یەکسانن بە کۆی سیستەم و تەواوی دامەزراوە نیشتمانییەکان. لەم جۆرە سیستەمانەدا،
کە دیکتاتۆری و تۆتالیتێرن، دەوڵەت خۆی کۆنتڕۆڵی پارە دەکات، پارە و ئابووری، نە
تەنیا دەبێتە تەواوکەری سیاسەت، بەڵکو دەبێتە بابەتێکی کۆنتڕۆڵکراو و دەخرێتە
خزمەتی فۆرمێک لە سیاسەت و دەسەڵاتی گروپێکی سیاسی دیاریکراوەوە.دەوڵەت تەواوی
سەرچاوەکانی سامانی گشتی و پڕۆژەکانی بەرهەمهێنان مۆنۆپۆل دەکات، سەرەنجام هەر
ئەویش بڕیار لە کۆی سەرچاوە جیاوازەکانی دارایی گشتی و بەکارهێنان و بەخشینی بەپێی
ویست و بەرژەوەندی تایبەتی خۆی دەدات. لێرەوە پارە،دەتوانێت ڕۆڵێکی گرنگ لە
دروستکردنی پشتگیری لە سیستەمی فەرمانڕەوا و درێژکردنەوەی تەمەنی سیاسیدا ببینێت،
تەنانەت توانای کڕین و لەخشتەبردنی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسیشی بۆ ئاسان دەکات.
پارە و سیاسەت
لە بازنەیەکی هاوبەشدا بەیەک دەگەن، سیاسەت ئەگەر بەو پێناسەیە ڕازی بین، کە
بریتییە لە مومارەسەی هێز بۆ کاریگەریدانان لەسەر ڕەفتاری ئەوانیدی، بە ئامانجی
ئەوەی بتوانێت هەڵسوکەوت و جوڵە و هەڵوێستیان لەگەڵ ئەو گروپە لە سیاسی بسازێنێت،
کە مومارەسەی هێز، یان سیاسەت دەکەن، ئەوا پارە وەک ڕەگەزێکی هێزی لەوەش گرنگتر
دەردەکەوێت، چونکە لە ناو کۆی پێکهێنەرەکانی هێزدا (ڕەق، یان نەرم)، بەردەوام و بە
کاریگەری گەورەوە، ئامادەیی هەیە.
لە ئاستی
پەیوەندی نێودەوڵەتیشدا، دیسان پارە وەک ڕەگەزێکی گرنگ لە سیاسەتی دەرەوەی
دەوڵەتاندا دەردەکەوێت، کاتێک لە بەشێکی گرنگ لەو پەیوەندییانەدا دەوڵەتانی خاوەن هێزی
ئابووری و سامانی گەورە، بە ئامانجی سیاسی، پارە لە بەرامبەر دەوڵەتانی هەژاردا
بەکاردەهێنن. لەم هاوکێشەی پەیوەندییەدا، زۆرجار پشتیوانی دارایی، پێشکەشکردنی
هاوکاری و بەخشینی پارە، هاوشانی هەڵوێستی سیاسی، بەیەکەوە جوڵە دەکەن، خاوەن هێزی
پارە، داوا لە دەوڵەت و گەلانی کۆمەکپێکراو دەکات، پشتیوانی هەڵوێستە
سیاسییەکانیان بن، یان بەدەستهێنانی ئەم پشتیوانییە سیاسییە وەک پێشمەرجی هەر
کۆمەک و هاوکارییەک، یان بەردەوامی ئەو پارەبەخشینە، دەستنیشان دەکرێت. ڕەنگە
ئەوەمان بیر بێت، کاتێک سەرۆکی پێشووی ئەمریکا، دۆناڵد ترەمپ، ڕوون و ڕاشکاو بە
خانەوادەی پاشایی دەوڵەتی سعودییەی گووت: دەبێ لە بەرامبەر پاراستنی ئەمنیدا، پارە
بدەن.
پارە کاتێک دەکەوێتە دەست گروپێکی سیاسی و لەوە دەردەچێت
وەک سامانی گشتی و نیشتمانی مامەڵە بکرێت، دەبێت بە پارەی سیاسی، واتە بەکارهێنانی
پارە بۆ مەبەست و ئامانجی سیاسی. سیاسەتیش ڕۆڵێکی گرنگ لە ژیانی گشتی کۆمەڵگە
جیاوازەکاندا دەگێڕێت، بۆیە پەیوەندی سیاسەت و پارە لە زیادتر لە ئاست و بوارێکدا
دەردەکەوێت، زۆربەی کاتیش بەکارهێنانی ئەم ڕەگەزی هێزە لە سیاسەتدا، لەوەوە
سەرچاوە دەگرێت، کە سیاسەت بێمانا دەکرێت و لە هەر مانایەکی خزمەت و چاکەی گشتیدا
بەتاڵ دەکرێتەوە، تایبەت ئەو بێماناکردنە گەورەیەی لە کۆمەڵگەی ڕۆژهەڵاتیدا
دەبینرێت.
لە بەشی هەرە
گەورەی ڕۆژهەڵاتدا، دەسەڵاتدارە سیاسییەکان، پارەیەکی زۆر کۆدەکەنەوە و دەستبەسەر
سامانی گشتیدا دەگرن، هیچ سنورێکی یاسایی، ئەخلاقی و نیشتمانی لە نێوان دەسەڵاتی
ئەوان و پارەی گشتیدا بوونی نییە، گیرفانی ئەوان و گیرفانی نیشتمان جیاکراوە نییە،
لەم ڕێگەیەشەوە کاریگەری خۆیان بەسەر ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتیەوە فراوانتر دەکەن،
دەبن بە خاوەنی دەزگای میدیایی گەورە، ڕێکخراوی سیاسی، لەشکر و گروپی چەکدار،
کۆمەڵەی خێرخوازی و تەنانەت دەست بۆ ناوەندی هونەری و وەرزشیش دەبەن و دەیخەنە ژێر
هەژموونی سیاسی و ئابووری خۆیانەوە. لە پشتی ئەو کارانەشیاندا ئامانجێکیتایبەت
هەیە، ئەویش داگیرکردنی وەلای ئەوانیدی، کۆنتڕۆڵی ویژدانی تاکەکان و خانە
کۆمەڵایەتییە جیاوازەکانی کۆمەڵگە و داماڵینیانە لە بوونی مرۆیی خۆیان.
پارەی سیاسی لە ململانێی پارتی و یەکێتیدا
دوای هاتنەوەی
پارتی و یەکێتی و دامەزراندنی قەوارەی سیاسی هەرێمی کوردستان، لە ململانێی نێوان ئەم
دوو حیزبەدا، پارە ڕۆڵێکی گرنگی بینیوە. ئەوان ئەو ڕۆژگارەی لەسەر دابەشکردنی
سامانی گشتی لە نێوان خۆیاندا تەبابوون، هەر یەکەیان مانگانە بە بەرچاوی
پەرلەمانەوە، بڕی (٣٥٠٠٠٠٠٠) سی و پێنج ملیۆن دۆلاریان لە پارەی گشتی بۆ حیزبەکانی
خۆیان دەبرد، هەردووکیشیان ئەو پارەیان بە ناڕەواترین شێوە بۆ کڕینی ویژدانی خەڵک،
سیاسی و هێزە سیاسییەکانی لە خۆیان بچووکتر بەکاردەهێنا. کاتێکیش ناتەبا و ناکۆک
بوون، دیسان هەر یەکەیان لە زۆنی دەسەڵاتی سیاسی و ئیداری خۆیدا، کۆنتڕۆڵی پارە و
داهاتی سنوری دەسەڵاتەکەیان کردووە و بە خواستی خۆیان و چۆن بخوازن بەم جۆرە
بەکاریانهێناوە.
لە سەردەمی شەڕی ناوخۆدا و بەر لە هێنانی سوپای بەعس
لەلایەن پارتییەوە لە ساڵی ١٩٩٦، یەکێتی کارتی هەولێری لە بەرامبەر پارە و داهاتی
گومرگی ئیبراهیم خەلیلدا ڕاگرتبوو. لە کابینەکەی مەسرور بارزانیشدا، دیسان بەشێکی
گرنگی کێشەکانی پارتی و یەکێتی لەسەر پارە بووە، بەڵام بۆ ئەوەنا پارە بکەنەوە بە
سامانی نیشتمانی و بیخەنە خزمەتی هاوڵاتیانەوە، بەڵکو لەبەرئەوە بووە، یەکیان بەشی
خۆی پێ کەمتر بووە لە ئەویدی. واتە بە درێژایی تەمەنی ئەم دوو حیزبە سیاسییە،
هەرگیز پارە لە دەرەوەی ململانێی سیاسیدا ڕانەگیراوە، هەرگیز وەک بەشێک لە سامانی
گشتی و مافی هاوڵاتیان نەبینراوە، بەردەوام هاوڵاتیان لە نەهامەتی و قەیرانەکاندا،
پشکی شێریان بەرکەوتووە، بەڵام لە پارەی گشتی و داهاتی نیشتمانیدا، نەک مافیان
لەبەرچاو نەگیراوە، بەڵکو ئەو مافەش، کە دەبوایە لە سامانی گشتیدا هەیانبێت، پێیاننەدراوە.
لە ماوەی دەسەڵاتی سیاسی کوردیدا، لە کابینەی یەکەمییەوە بۆ کابینەی نۆیەم،پارە لە
ئامرازێکی خۆشگوزەرانی گشتییەوە کراوەتە بەشێکی دانەبڕاو لە سیاسەت، پارەی سیاسیش
لەبری هێنانی خۆشگوزەرانی و باشترکردنی ژیانی هاوڵاتیان، ڕژاوەتە بەرژەوەندی حیزبی
و بنەماڵەیی و خۆشگوزەرانی خێزانی سیاسی.
پارتی و
یەکێتی، بۆ یەک ڕۆژیش نەیانتوانیوە لە دەرەوەی بەرژەوەندی حیزبی و بنەماڵەییدا
مامەڵە لەگەڵ پارەی نیشتمانیدا بکەن، بەڵکو زۆرجار پارە کراوەتە گوشارێکی سیاسی و
بە ئامانجی گۆڕینی هاوسەنگی هێز و یەکلاکردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان
بەکارهێنراوە، تا ڕادەی ئەوەی لە هەڵبژاردن و ململانێی سیاسیدا دەستیان بۆ بڕینی
موچە، دروستکردنی مەترسی بۆ سەرمایەی نەیار و ڕکابەرەکانیان بردووە، یان پارە و
سامانی گشتی، زەوی و ئۆتۆمبێل و دەمانچەیان، بە قازانجی کۆکردنەوەی دەنگ بۆ
حیزبەکانیان، بە ناڕەواترین و نایاساییترین شێوە دابەش کردووە.ئەم دوو هێزە
سیاسییە، هەم لە بەرامبەر یەکدیدا،هەم لە بەرامبەر نەیار و دەنگە ناڕازییەکانی
ناوەوەی حیزبەکانیان و ئەو هێزە سیاسیانەش، کە لە دەرەوەی ئەواندا بوون،وەکفشارێکی
نامرۆییانە، دەستیان بۆ بەکارهێنانی پارەی گشتی بردووە. پارە چەند لە ململانێی
نێوان پارتی و یەکێتیدا ئامرازی ملکەچکردن و بەچۆکداهێنانی سیاسی بووە، هێندەش لەلایەن
ئەم دوو هێزەوە، بۆ کڕینی وەلا و سۆز و دەنگی هاوڵاتیان و هێزە بچووکەکانی دیکە
بەکارهێنراوە. واتە هەرگیز پارە وەک بابەت و ڕەگەزێکی خۆشگوزەرانی گشتی مامەڵە
نەکراوە، بەڵکو کراوەتە ڕەگەزێکی گرنگی سیاسەت و بە قازانجی حیزب و کاستی سیاسی و
کۆمەڵایەتی بەکارهێنراوە، بەبێ ئەوەی ئێمە دادگا و دەسەڵاتێکی دادوەریمان بینیبێت،
لە بەرامبەر کۆی ئەو پەلامار و پێشێلکارییانە، هێزی ئەوەی پێشاندابێت، تاکە یەک
سیاسی بۆ لێکۆڵینەوە لەبەردەم دادگادا ڕابگرێت.
پارەی سیاسی لە ململانێی هەرێم و بەغدا
لە دوای ساڵی (٢٠٠٣)ەوە
دۆخێکی نوێ لە پەیوەندی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغدا هاتووەتە ئاراوە، ئەم
پەیوەندییانە ڕاستە بەراورد بە ساڵانی سەردەمی دەسەڵاتی بەعس، گۆڕانی زۆری بەسەردا
هاتووە، بەڵام هەرگیز نەگەیشتوونەتە ئاستی پەیوەندییەکی دروستی دوور لە گومان،
کێشەی سیاسی و ئابووری گەورە. پەیوەندییەکان بەردەوام پڕبوون لە گرفت و کێشە، ئەم
کێشانە لە دەستورەوە بگرە تا خاوەندارێتی و مامەڵەکردن بە پارە و داهاتی گشتی،
گرتووەتەوە.
وێڕای
گرفتەکانی دی، بەردەوام پارە و داهات، لە نێوان بەغدا و هەولێردا یەکێک لە گرفتە
گرنگەکان بووە و بەردەوامیشە. تا ئێستایش بەغدا وهەرێم نەیانتوانیوە چوارچێوەیەک
بۆ تێگەیشتنی هاوبەش سەبارەت بە مامەڵەکردن لەگەڵ چۆنێتی بەکارهێنانی پارەدا
بدۆزنەوە، لەم ململانێی پارە و ئابوورییەشدا، هەمیشە هەردوولا لە ڕووی تیۆرییەوە
پشتیان بە پرەنسیپێک بەستووە، کە بە دەیان فرسەخ لە باوەڕ و سیاسەتی نادیموکراسی و
نادادپەروەرانەی هەردوولایانەوە دووربووە، ئەویش ئەوەیە، نابێ پارە بکرێتە بەشێک
لە ململانێی سیاسی، دەبێ پارە، ژیان و موچەی هاوڵاتیان بخرێتە دەرەوەی ململانێی
سیاسییەوە. ئەوە لە کاتێکدا هیچ هێزێکی دەسەڵاتی سیاسی، نە لە عیراق و، نە لە
هەرێمی کوردستاندا بوونی نییە، لەباری پراکتیکییەوە کاری بەم پرەنسیپی ڕاگرتنی
پارە لە دەرەوەی ململانێی سیاسیدا کردبێت. هەمیشە پارە کارتێکی بەهێز و کاریگەری
ناکۆکی و ململانێ سیاسییەکان بووە و بۆ بێهێزکردنی بەرامبەر بەکارهێنراوە.
پارتی و
یەکێتی بۆ ناوەوەی هەرێم، کە دەسەڵاتی ڕەهایان بەسەریدا هەیە، بۆ یەک ڕۆژیش
باوەڕیان بەوە نەهێناوە، پارە لە بازنەی ململانێی سیاسی نێوان خۆیاندا دوور ڕابگرن،
بەڵکو بەردەوام یەکتریان بە دەستبەسەرداگرتنی پارە و داهاتی نیشتمانی تۆمەتبار
کردووە، ئەو تۆمەتبارکردنەشیان تا ئەو شوێنە بووە، کە توانیویانە لەسەر بەشە داهات
و پارەی حیزبەکانیان ڕێکبکەون، بەڵام کە دەچنە ناوەند، داوا لە هێزە سیاسییەکانی
بەغدا دەکەن، پارە لە ململانێی سیاسی نێوان هەرێم و بەغدا دووربخرێتەوە. بێگومان
تێزی دوورخستنەوەی پارە و داهاتی گشتی لە ململانێی سیاسیدا، تێزێکی سیاسی و
ئەخلاقی دروستی سیاسی و دادپەروەرانەیە، تێزێکە تیایدا بەرژەوەندی گشتی و مافی
هاونیشتمانیان لە داهاتی گشتی لەبەرچاوگیراوە، تێزێکە دەمانباتەوە ناو دونیای خەمی
گشتی کۆمەڵگە و جیاکردنەوەی ژیانی کۆمەڵایەتی و گشتی لە ململانێی بچووک و
بەریەککەوتنی سیاسی و حیزبی، بەڵام نە پارتی و نە یەکێتی سەبارەت بەم تێزە
ئەخلاقییە، هەڵگری بڕێکی کەمیش لە ڕاستگۆیی سیاسی و ئەخلاقی نین، چونکە هیچ هێزێکی
سیاسی کوردی، لە هیچ بەشێکی کوردستان و بە درێژایی مێژووی سیاسی ئێمە، هێندەی ئەم
دوو هێزە، پارەیان بە سیاسی نەکردووە و هێندەی ئەم دوو هێزەش پارەی گشتیان لە
شکاندنی شکۆی مرۆڤی کورد و هەڵوەشانی کۆمەڵگەدا بەکارنەهێناوە.
پارتی و یەکێتیلە ناو پارادۆکسێکی سیاسیدا دەژین.دەسەڵاتی
کوردی، لە ڕێی گوتاری دیپلۆماسی و میدیاییەوە دەیەوێت ئەم گوتاری پارادۆکسە
سیاسییە لە خەڵک بشارێتەوە، دەیەوێت خەڵک تەنیا ئەوە ببینێت، کە بەغدا پابەندی
دەستور، یاسای بودجە و ڕێککەوتنە سیاسی و حیزبییەکان نییە، بەڵام دیوی دووەم، کە
بۆ هاوڵاتیانی هەرێمدیوە ڕاستەقینەکەیە، دەشاردنەوە، ئەویش ئەو تێزە سیاسییەیە لە
ڕێیەوە ئامۆژگاری بەغدا دەکات و لە خودی هەولێرخۆی،بوونی نییە، تێزیجیاکردنەوەی
پارەی گشتی لە ململانێی سیاسی، تێزی تێکەڵنەکردنی موچە بە ناکۆکی سیاسی. هەولێر
کاتێک بەم تێزەوە ڕوودەکاتە ناوەند، دەسەڵاتی سیاسی لە بەغدا، وردەکاری ئەم تێزەی
ناو گیرفانی وەفدەکەی هەرێم و ژیانی ئەوان و موچەخۆرانی هەرێمیش دەبینێت، سامانی
قەبەی ئەوان لەسەر حیسابی داهاتی گشتی و مافی هاوڵاتیانی هەرێم و گیرفانی بەتاڵی
موچەخۆرانیش دەبینێت. ڕەنگە هیچ مرۆڤێکی عاقڵ گومانی لەوە نەبێت، کە بەغدا
ناوەندێکی گەورەی گەندەڵی و میلیشیای تائیفی و حیزبییە، بەڵام هێشتا لەوە تێدەگات،
کە تێزی وەفدی کوردی، چەند تێزێکی بەتاڵ و دوور لە هەر پرەنسیپێکی خەمی نیشتمانی و
مافی هاوڵاتیانی کوردستانە. تێزێکە لە هەر شوێنێک جێگەی بێتەوە لە سیاسەت و
دەسەڵاتی کوردی ماوەی زیادتر لە سی ساڵی ڕابردوودا ڕەنگی نەداوەتەوە، بۆیە باشتر
دەبێت، بەر لەوەی ئەرک بکێشین و ئامۆژگاری بەغدا بکەین، تا پارە و بودجە بە سیاسی
نەکات، هەقە ئاوڕێک لە ماڵی ئابووری کۆنتڕۆڵی حیزبی خۆمان و بە سیاسیکردنی پارەی
هەرێمی کوردستان بدەینەوە.
ئەگەر لە
ماوەی سی ساڵی ڕابردوودا، دەسەڵاتی کوردی، وێڕای ڕەگەزەکانی دیکەی بە
نیشتمانیکردن، هێزی بە نیشتمانیکردنی پارە و سامانی گشتی هەبوایە، گومان لەوەدا
نییە، ئێستا ئینتیمای هاوڵاتیانی کورد بۆ هەرێم لە ئاستێکی باڵا و، دۆخی هەرێمی
کوردستانیش، لە ئاستی ناوخۆ، ناوچەیی و نێودەوڵەتیدا، دەیانجار لە ئێستا بەهێزتر
دەبوو.