پرسی قەوارەی هەرێم و سەرنجێکی کورت
2/21/2023 4:38:00 PM
د. جەعفەر عەلی
ڕاپرسییەکەی کۆمپانیای شیکار سەبارەت بە پرسی قەوارەی هەرێمی کوردستان و
بڵاوبوونەوەی لە (الصباح)، ڕۆژنامەی نیمچە فەرمی حکومەتی عیراق، کاردانەوەی خێرا و
مشتومڕی پڕ لە هەڵچوونی خستە نێوان هەولێر و بەغداوە.
دوای بڵاوبوونەوەی دەنگۆی ئەجێندای سیاسی لە پشتی ڕاپرسییەکەوە، خودی
دەزگاکە، کە بنکەی سەرەکیان لە هەولێرە، بە فەرمی ئەوەیان ڕاگەیاند، کارەکە بۆ هیچ
ئامانجێکی سیاسی و حیزبی ئەنجام نەدراوە، بۆیە دەبێت وەک کاری دامەزراوەیەکی
مەدەنی، کە هەڵبژاردن، کۆچی گەنجان، پەروەردە و هەندێ پرس و بابەتی سیاسی و
کۆمەڵایەتی لە بازنەی کار و چالاکییەکانیاندایە، مامەڵە بکرێت.
قسەی ئێمە لەبارەی خودی ڕاپرسییەکەوە نییە، هێندەی قسەکردنە لە میتۆدی
مامەڵەکردن و پەرچەکردارەکان لەگەڵ ئەنجامی ڕاپرسییەکەدا. بۆ هەرێمی کوردستان و
مانەوەی وەک قەوارەیەک، هیچ بایەخێکی نابێت کێ ڕاپرسی دەکات، بابەت و ئەنجامی
ڕاپرسییەکەش چی دەبێت، کاتێک تۆ لە ناوەوە بەهێز بیت و بەشی ئەوەندە ژێرخانی سیاسی،
کۆمەڵایەتی و ئابووریت پتەو کردبێت، نە مەترسیت لە ڕاپرسی دامەزراوەیەکی مەدەنی
هەبێت، نە ڕاپرسییەک شەبەقی درزەکانی ناوەوەت گەورەتر دەرخات و لە ئاستی فەرمیدا
عەرشی دەسەڵاتەکەت بخاتە لەرزین و پەرچەکرداری ناعەقڵانییەوە.
بە
بڕوای من، گرفتی هەرێم لەگەڵ خودی ڕاپرسییەکەدا نییە، بەڵکو لەگەڵ ئەنجامی
ڕاپرسییەکە و ئەو کەسانەدایە، کە پرس و ڕایان پێکراوە، واتە لەگەڵ بەشدارانی
ڕاپرسییەکە و هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستاندایە، بەڵام لەبری ئەوەی وەڵامی کێشە و
قەیرانەکانی ناوەوە بدەنەوە، بۆ گواستنەوەی سەرنجی خەڵک لە ناوەوە بەرەو دەرەوە،
گرفتەکان هەناردەی بەغدا دەکەن. دەسەڵات لەبری ئەوەی هەوڵدات ئەم میتۆد و نەغمەی
کارکردنە بگۆڕێت، کە لەگەڵ ناوەوەی هەرێمدا کاری پێدەکات، دێت و بابەتی ڕاپرسییەکی
ئاسایی دەزگایەکی مەدەنی، لە ڕووی ناسیۆنالیزمی نەژادییەوە دەکات بە سەنتەرێک بۆ
دروستکردنی تارماییەکی قورستر بۆ بەرچاوگرتنی هەموو ئەوانەی هێزی تێگەیشتن لە
حەقیقەتی ناسیۆنالیزم و گوتاری بچووک و چروکی دەسەڵاتی کوردیان نییە. ئیدی بەشێکی
گرنگ و جەوهەری گرفتەکە لێرەیە لە هەولێر، نەک لە بەغدا. هەولێر بەهێز بکەن، دەزگا
و دامەزراوەکانی ئیداری، پەروەردەیی، سوپایی و ئەمنی، بە نیشتیمانی بکەن، ڕێز لە
کەرامەتی ئینسان بگرن و پەلاماری ماف و ئازادییە تایبەتی و کەسییەکانیان مەدەن،
ئیتر ڕاپرسی بە موشەکیشەوە بێت، دیوارە کۆمەڵایەتییەکانی هەرێم لەبەردەمیدا ئەستور
و قایم دەبێت.
حیزبی دەسەڵاتداری کوردی بە هیچ پێوەرێکی فیکری، حیزبی داکۆکی لە
بەرژەوەندی نەتەوەیی نییە. دەسەڵاتی کوردی، مۆدێلی دەسەڵاتێکی سەرگەردانە، بەر لە
هەر شتێک خەریکی خۆی و خەمی خۆیەتی، بە دوای کۆمەڵێک بەرژەوەندی بچووکی حیزبی،
بنەماڵەیی، خێزانییەوەیە، خەریکی بچووککردنەوەی نیشتیمان و نەتەوە، کۆی پیرۆزی و
بەها مێژوویی و کولتورییەکانی گەلێک و نیشتیمانێکە لە ناو لەپی دەستەکانی حیزب،
بنەماڵە، خێزان و سەرۆکدا، ئیدی سەرۆک زەرد، یان سەوز، یان هەر ڕەنگێکی دی بێت،
جیاوازی نییە، کەچی گەرەکییەتی ئەم تێزە بچووک و خێڵەکییەی وەک تێزی ڕاستەقینەی
بەرگری لە نەتەوە و نیشتیمان لێ قبوڵ بکەین. ئەوان دەخوازن لە پشتی تارماییەکانی
ئەم گوتارەوە، کە بە ناوی نەتەوە و بەرگری لە بەهاکانی نیشتیمان دەیخەنە بازاڕی
سیاسییەوە، جگە لە ئەڵقە بچووکەکانی چواردەوری خۆیان، عەوامیش تێوەبگلێنن و
بابەتێکی لە چەشنی ئەم ڕاپرسییەش وەک شەڕ و ململانێی مێژوویی هەولێر-بەغدا، لە
هەندێ ئاستی فەرمی و جەماوەریشدا ڕاسیستانە، وەک ململانێی نەژادی کورد-عەرەب،
لێکبدەنەوە.
لە
ماوەی تەمەنی سیاسی خۆیدا، دەسەڵاتی کوردی بە ڕوونی ئەوەی پێشانداوە، کە لەوە
بچووکترە شەڕ بۆ کەرامەت و ئیرادەی نەتەوەیی بکات، لەوە وێرانترە بتوانێت ماڵی
لێکترازاوی کوردی و ئەو هەڵوەشانە ناوەکییەی ئەوان ڕووبەڕوویان کردۆتەوە چارەسەر
بکەن. بەڵگەنەویستیشە، ماڵی هەڵوەشاو و شێواو ڕەگەزەکانی بەرگری و مانەوەشی لاواز
دەبێت و توانای چالاککردنی دروشمە حەماسی و خەڵەتێنەرەکانیشی بۆ نێو ڕووبەری
کۆمەڵایەتی کەمتر دەبێت. ئەم ماڵە سیاسییە تەمەن سی ساڵییەی ئێمەی کورد، بە ناوی
نەتەوەوە، یان بە ناوی دین و مەزهەب و تائیفەوە، چەندێکیش فوو بکەیت بە جەستەی
شەکەتیدا، بۆ شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەی هیچ هێزێکی دەرەکی بە کەڵک نایەت. چاوەڕوانی
و ئەگەرەکانی سەرکەوتن لە ڕووبەڕووبوونەوەی دەرەکیدا ئەگەر لە ئاستی سفردا نەبێت،
ئەوا لە نزمترین ئاستی سیاسی و کۆمەڵایەتی خۆیدا دەژیت.
تۆ
سی ساڵی تەواوە لە ناوەوە خەریکی هەڵوەشان و تێکشکاندنی ئیرادەی ئینسانی کوردی،
زیادتر لە سی ساڵە نیشتیمان و میللەتێکتان خستووەتە بازاڕی مامەڵەی دۆسییە نهێنی و
هەواڵگرییەکانی ئەنقەرە و تارانەوە، زیادتر لە سی ساڵە چەند شەقامێک، بەرزەپرد و
ئەندەرپاسێکتان دروستکردووە، بەڵام سەدان هێندەی ئەوە، مرۆڤی ئێمەتان لە خودی خۆی
و ماناکانی مرۆڤبوون خاڵی کردۆتەوە، سەدان هێندە پێکهاتی کۆمەڵایەتی، پەروەردەیی و
سایکۆلۆژی ئینسانی ئێمەتان ڕووبەڕووی داڕمان و شێواندن کردۆتەوە.
ئەوەی لە بەرامبەر مەترسییەکانی دەرەوەدا زامنی مانەوەی شوناسی سیاسی
قەوارەیەک دەکات، شەقام و بەرزەپرد و بینا و باڵەخانە بەرزەکان نین، ئەوە ئیرادە و
هێزی ئیرادەی تاکەکانی کۆمەڵگەکەیەتی، ئیرادەیەک زیادتر لە سی ساڵە ئێوە لەبری
بەهێزکردنی، تێکیدەشکێنن. بۆیە ئەوەی لە ئێستادا و بە پلەی یەکەم نەک مەترسی،
بەڵکو مەترسییەکی تەواو ڕاستەقینەیە بۆ سەر مانەوە و ئایندەی قەوارەی هەرێم،
سیاسەتی حیزبی کوردی و ئەو ماکینە سیاسی، میدیایی، پەروەردەیی، سەربازی و ئەمنییەی
تێکشکاندنە، کە بە درێژایی تەواوی ئەو ساڵانە، کۆمەڵگە و جوانییەکانی مرۆڤبوون و
پرسی نەتەوەبوونی پێ دەهاڕن.