لە ستایشی ستەمکاریدا
11/15/2023 2:44:00 PM
د. جەعفەر عەلی
دوای دەستپێکردنی شەڕی حەماس-ئیسرائیل، هێزە ئیسلامییەکانی باشوری
کوردستان، نە تەنیا پشتیوانی خۆیان بۆ حەماس ڕاگەیاند، بەڵکو بە پاساوی ئەم
شەڕەوە، کەوتنە ستایشی کۆماری ئیسلامی ئێران و هاوشێوەکانیشی.
ئیسلامی سیاسی و هەر هێزێکی سیاسی دیکەیش لە کوردستان، مافی خۆیانە چۆن
بیردەکەنەوە، هێڵی فیکری و سیاسی خۆیان بە کام ناوەندی سیاسی، دینی و
ئایدیۆلۆژییەوە، گرێدەدەنەوە، یان زمانی ستایشیان دەیانباتەوە ناو ماڵی کام ڕەوت و
مەزهەب، کام هێڵی فیکری و سیاسی، بەڵام هیچیان مافی ئەوەیان نابێت، دەسەڵات و
دەوڵەتێکی تۆتالیتێری دینی و مەزهەبی وەک ئێران و دەوڵەتێکی فاشیزمی وەک تورکیا بە
پاساوی داکۆکی لە حەماس، لە کورد بکەن بە فریشتە.
ئیسلامی سیاسی لە کوردستان، مافی ئەوەی هەیە بەگوێرەی فۆرمی ئایدیۆلۆژی
خۆی، لە ئێستادا پشتیوانی و هاوسۆزی بۆ حەماس هەبێت، وەک چۆن لە ڕابردوودا بۆ
مورسی و غەنوشی بوویانە. مافیان هەیە لەسەر پەلامار و سووکایەتی بە دین و
پیرۆزییەکانی دین، هەڵوێست و چالاکی مەدەنیان هەبێت، بەڵام هیچ پێویست ناکات
شەرمنانە گوزارشت لەو دید و فۆرمی
بیرکردنەوەیان بکەن، چونکە ئەگەر بیانەوێت باوەڕ بە خەڵکی کورد بهێنن، ئازاری
کوردێکی هەدەپ لە ئامەد و شرناخ، کوردێکی پەیەدە لە عەفرین و کۆبانێ، یان ئازاری
کوردێک لە مەهاباد و سەقز، وەک ئازاری تفەنگ بەدەستێکی کەتیبەکانی عیزەدین قەسام
دەبینن، بە دڵنیاییەوە هەم خۆیان فریو دەدەن، هەم ئێمەیش دەزانین ڕاست ناکەن. ئەگەر
بخوازن قەبارەی هاوسۆزی و پشتیوانیان بۆ پەلاماردانی حەماس لەلایەن ئیسرائیل
لەگەڵ هاوسۆزیان بۆ پەلاماردانی کوردانی
ڕۆژئاوا و باکوور لەلایەن فاشیزمی ئاکەپە و، پەلاماردانی کوردانی ڕۆژهەڵات لەلایەن
کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە، بەراورد بکەن، ئەوەیان لە خۆشخەیاڵی سیاسی دەچێت و هیچ
ڕاستگۆییەکی دینیشی تێدا نییە. پشتیوانی ئەم هێزانە بۆ حەماس هەرگیز بە هاوسۆزیان
بۆ ئەو پەلاماردانە فاشیانەیە بەراورد ناکرێت، کە لەلایەن دەوڵەتانی تورکیا و
ئێرانەوە دەیان ساڵە دەکرێنە سەر کورد، تەنانەت ئەگەر ئەم هێزانە مەبەستیان بێت
وێنەیەکی سەربەرەوژێری لەم جۆرەش پێشانی خەڵک بدەن، دەبێ بزانن بەر لە خۆیان،
خەڵکی دەرەوەی بازنەی سیاسی و ئایدیۆلۆژی ئەوان، باش دەزانن لەگەڵ چ پەیامێکی
سیاسی و کۆمەڵایەتی ساختە ڕووبەڕوون.
هێزی سیاسی کاتێک هێڵی فیکری و سیاسی خۆی دیاریدەکات، دەبێ وەک ستراتیژ
وەریبگرێت و کاری بۆ بکات. گرفتێکی گەورەی سیاسەت لە باشوری کوردستان ئەوەیە، هێزە
سیاسییەکان لەبری داکۆکی لە هێڵی فیکری و سیاسی، بە خاتری قازانجێکی کاتی بۆ حیزب،
بە خاتری کۆکردنەوەی دەنگ و هەوڵدان بۆ ڕازیکردنی هەمووان، پێچەوانەی ستراتیژ و
بەرنامەی کارکردنیان، خەریکی ڕێکردنن لەگەڵ دۆخەکە، نەک هەوڵدان بۆ گۆڕانکاری و
دەستکاریکردنی بونیادی کۆمەڵایەتی و فۆرمی پەروەردەی سیاسی. ئەم سیاسەتی چەواشەیە
لە کوردستان (بە ئیسلامی و عەلمانییەوە) وایکردووە، مرۆڤ لە ڕووکەشدا ناسنامەی
دینی، سیاسی، چەپ و لیبراڵ جیابکاتەوە، بەڵام لە هەڵوێست و مامەڵە لەگەڵ
ڕووداوەکاندا، لەسەر ئەرزی واقیع، جۆرێک لە فەوزا و چوونیەکی گوتار و ستراتیژ
ببینێت. ڕوونە هۆکاری سەرەکی ئەم فەوزای سیاسەتە، بەشێکی پەیوەندی بە واقیعی
کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی کۆمەڵگەی کوردی و ئەو ڕێکخستنی پەیوەندی و سپۆنسەرە سیاسی و
فیکرییەوە هەیە، کە لە دەوڵەتانی دەوروبەرەوە دێن، بەشێکیشی پەیوەندی بە
تێنەگەیشتن لە حیزب و وەزیفەی سیاسی و پەروەردەیی حیزبەوە هەیە.
ئێمە لە کوردستان دەژین و ڕاستی دابەشبوونی هێزە سیاسییەکانی کوردستان بەسەر
ناوەندەکانی دەسەڵات لە عیراق و دەوڵەتانی ناوچەییدا دەبینین، بەڵام هیچ کات، هیچ
یەکێک لەم هێزانەی کورد مافی ئەوەی نابێت بە خاتری پەیوەندی کاتی و گوماناوی، بە
پاساوی بێ بنەمای (ئەم دەوڵەتانە ڕۆژگارێک هاوکای کورد بوون)، هیچ یەکێک لەو
ناوەندانەی دەسەڵات و تاوانمان بۆ بگۆڕن بە فریشتە. ئەوان کاتێک سەرنجیان دەچێتە
سەر قورئانەکەی دەستی چەپی ئەردۆغان و خامەنەئی، دەبێ ئاوڕێکیش لە شمشێرەکەی دەستی
ڕاستیان بدەنەوە. گرفتی ئایدیۆلۆژیا ناهێڵێت بیربکەینەوە و ببینین، دەمانکات بە
هاودەمی هەمیشەیی دۆگما و نوقمی دەریای ڕەهابوونمان دەکات. ئایدیۆلۆژیا دەرفەت
نادات ببینن چۆن پیرۆزی دینی دەخرێتە خزمەتی شمشێری غەدر و خوێن. چۆن مرۆڤ،
سەوزایی، دارستان و ژیان، دەبنە قوربانی شمشێری ستەمی ئەوان و خۆراکی غەدر و ستەمی
گەورەی مێژوو. دین لای ئەوان ڕێگەیەک نییە بەرەو لێبوردەیی و بەیەکەوەژیان، کتێبێک
نییە بۆ ڕێزگرتن و داننان بە جیاوازی ئەوانیدی، ڕێگەیەک نییە بەرەو خودا، هێندەی
میکانیزمێکە بۆ سیاسەت و گەورەترکردنی ڕووبەرەکانی خوێن و بێدادی، هێندەی
ئامرازێکە بۆ بردنەوەی وێنە خوێناوییەکانی کورد بۆ ناو کۆشکەکانی ئەنکەرە و تاران،
بۆ ناو کۆشی سوڵتانەکانی نیوعوسمانی و پاشا مەزهەبییەکانی سەفەوی و قاجار. ئەوان
دین، هەرگیز بەشێوەیەکی ئەبستراکت، وەک پەیوەندی نێوان مرۆڤەکان و خودا نابینن،
دین لای ئەوان مانای جیاوازتر لە مانای عارفێکی وەک مەولانا و حەللاجی هەیە، دین
لای ئەوان بریتی نییە لە خۆشەویستی، پاکێتی، پاکبوونەوەی ڕۆح و هەوڵدان بۆ
نزیکبوونەوە و توانەوە لە بوونی باڵا، خاڵقدا، بەڵکو ئامرازی خۆشکردنی زەمینەی
داپڵۆسین و سێدارە و سووتاندنی جەستەی کورد و هەر هێزێکی کۆمەڵایەتی دیکەیشە، کە
هەوڵدات لە بازنەی ئەمر و نەهییەکانی ئەوان دەرچێت. ئەمەیە تێزی ئەردۆغان و
ئاخوندەکانی ئێران بۆ دین، چەندی دەتوانیت سەرزەمینی فریودان و ساختەگۆیی گەورە
بکە، دینیش بکە بە بەشێکی گرنگی ئەو ئامرازی فریودان و ساختەگۆییە. پرسیار ئەوەیە
بۆچی ئیسلامی سیاسی تاوانەکانی ئیسرائیل بەرانبەر گەلی فەلەستین دەبینێت، بەڵام
تاوانەکانی تورکیا و ئێران نا، بۆچی پیاوانی ئایینی کورد لە باشوور و جیهانی
عەرەبی و ئیسلامی، ستەمی دەوڵەتی ئیسرائیل و پەلامارەکانی بۆ سەر منداڵان و خەڵکی
مەدەنی فەلەستینی دەبینن، بەڵام هی تورکیا و ئێران نا. هەر کەسێکی بڕوای وابێت، دیدی
هێزە ئیسلامییەکانی کورد و پیاوانی ئایینی، لە نێوان ستەمکاری ئیسرائیل دەرهەق بە
فەلەستین و ستەمکاری ئەردۆغان و ئاخوندەکانی ئێران، دووفاقی و دوو پێوانەیی تێدا
نییە، پێویستە پێش هەموو شتێک ئەو پەردە ئەستورەی بەرچاوی هەڵگرێت، کە بینینی تەڵخ
و تاریک کردووە.
با
دیقەت بدەین، کاتێک لە پاریس کاریکاتێرێک لەسەر پێغەمبەری موسڵمانان دروست دەکرێت،
ئیسلامی سیاسی کوردی وەک سووکایەتی دەیبینێت، وەک وەڵامدانەوەیەکیش لە بەرانبەر
ئەو سووکایەتییە، دەچێتە دۆخی تەماهیبوون لەگەڵ گوتاری فیکری جیهانی ئیسلامی و
هەڵوێستی لەبارەوە وەردەگرێت، میدیاکانی بۆ دەخاتەکار و خۆپێشاندانی بۆ سازدەکات،
کاتێک محەمەد مورسی سەرکردەی ئیسلامی ئیخوانی لە میسر دەستگیردەکرێت و دواتریش لە
زیندان گیان لە دەستدەدات، دیسان ئیسلامی سیاسی کوردی لە باشوور خەڵکی بۆ دێنێتە
شەقام و دروشمی دژ بە سیسی و دونیای عەلمانی دەڵێنەوە، بۆ غەنوشیش بە هەمانشێوە
دەچنە پاڵ گوتاری ئیسلامی ئیخوانی جیهانی و هەرگیز توانای دابڕان لەو کشان و
هەژموونەیان نابێت، کە لە جیهانی ئیسلامی دەرەوەی دونیای کۆمەڵگەی کوردییەوە دێت،
بەڵام کاتێک هاونیشتمانی و هاوزمانەکانی خۆیان دەبنە خۆراک و سووتەمەنی ستەمکاری
تورکیا و ئێران، نە لە گوتاری میدیاییاندا، نە لە ڕووی جەماوەری و دەربڕینی
ناڕەزایەتی شەقامدا، جگە لە گەیاندنی هەواڵێکی میدیایی ئاسایی، جوڵەیەکی گرنگ
ناکەن، تەنانەت بەشێکیان ستایشی کۆماری ئیسلامی ئێران و هەندێکی دیکەیشیان دەکەونە
ستایشی ئەردۆغان و تورکیا.
گرفتی
حیزبی کوردی بە ئیسلامی و عەلمانییەوە، بریتییە لەم داخران و گیرۆدەبوونە
ئایدیۆلۆژی و دابەشبوونەی بەسەر ناوەندەکانی دەسەڵات لە عیراق و ناوچەکەدا، گرفتێک
هێندە کاریگەرە لە سەرەتای دروستبوونیانەوە بۆ ئێستا دەرفەتێکی بۆ نەهێشتوونەتەوە،
بتوانن بیر لە ناسنامەی سیاسی و کۆمەڵایەتی سەربەخۆی خۆیان بکەنەوە. بێگومان هیچ
کەسێکی عاقڵ ناڵێت لەگەڵ عیراق، ئێران و تورکیا و هیچ دەوڵەتێکی دیکە، بچنە
ململانێی چەکدارییەوە، بەڵام پەیوەندی سیاسی و دیپلۆماسیش بنەما و یاسای خۆی هەیە،
نابێت پەیوەندی بگۆڕێت بۆ پاشکۆیەتی، نابێت حیزب بکرێت بە دەزگایەکی سیخوڕی و بە
ناوی پەیوەندییەوە بەسەر کەوشەکانی عەرشی سیاسی ئەویدیکەدا بکەوێت. ئەوەی لە دۆخی
ئیسلامی و عەلمانی هێزی کوردیدا دەبینرێت، بریتییە لە یاسای ئەسپ و عەرەبانە،
ئەسپەکانی ئەنکەرە و تاران، چۆن بخوازن بە ئاراستەی بەرژەوەندییە سیاسی و
نەتەوەییەکانی خۆیان، عەرەبانە سیاسییەکانی کوردستان بەدوای خۆیاندا
ڕادەکێشن.
لەگەڵ
شەڕی حەماس-ئیسرائیلدا، گوتاری ئیسلامی کوردی کەوتە جارێکی دی گەڕانەوە بۆ
لێدانەوەی قەوانی دەربڕینی سوپاسگوزاری بۆ کۆماری ئیسلامی ئێران، یان ئەم شەڕەیان
کردەوە پاساوێک بۆ دووبارە نوشتانەوە لەبەردەم کۆمەک و هاوکارییەکانی تاران. ئەگەر
کۆمەک و هاوکاری ئێران بۆ کوردانی باشوور بکرێتە پێوەری مرۆڤدۆستی و دادپەروەری بۆ
ئەم دەوڵەتە، ئەوە دەبێت دان بەوەدا بنێن، کە سەدام حوسێن و بەعسی عیراق،
ئەسەدەکان و بەعسی سوریا، ستەمکارانی دەوڵەتی تورکیا لە ئەتاتورکەوە بۆ ئەردۆغان،
مرۆڤدۆست و دادپەروەر بوون، چونکە هەموو ئەوانە لە کات و سەردەمی جیاجیادا، بە
قازانجی سیاسەتی تایبەتی خۆیان، کۆمەک و هاوکاریان پێشکەش بە بەشێک لە کورد کردووە،
یان کورد لە قۆناغێکدا هاوخەبات و هاوسەنگەری بەشێکیان بووە.
سیاسەتی نیشتمانی و نەتەوەیی، بریتی نییە لە بچووککردنەوەی بەرژەوەندی و
ستراتیژی نیشتمانی و نەتەوەیی بۆ پەیوەندی سیاسی و دیپلۆماسی حیزبی. کاتێک ئێمە بە
ناوی نیشتمانەوە قسە دەکەین، نیشتمان و نەتەوە دەکەینە سەنتەری کاری سیاسی، ئیدی
شەرمێکی گەورەیە لە گوتاری فەرمیدا، هێڵی ستایشی فاشیستە چنگ بە خوێنەکانی ئەنکەرە
و تاران لە هێڵی نیشتمانی ونەتەوەیی تۆختر بکەینەوە. شەرم لەوە زیاتر دەبێ چی بێت،
فاشیزمی تورکی، خوێنی کورد وەک گەورەترین دەستکەوتی سیاسی و نەتەوەیی و دینی بۆ
شەقامی تورکیا نمایش دەکات، تا جەستەی کورد خوێناویتر بێت، ئەوان دەستکەوتەکانیان
گەورەتر و سەرکەوتنیان مەزنتر دەبینن، کەچی هەم عەلمانی و هەم هێزە ئیسلامییەکان و
زانایانی ئایینی، لە ستایشی عەرشی ستەمکاری ئەنکەرە و دەسەڵاتی ئەردۆغان و
ئاکەپەدا، بە زیادەوە بچووکی خۆیان نمایش دەکەن. لەولاشەوە، ئاخوندە ستەمکارەکانی
ئێران، جوگرافیای ئێرانیان بۆ کورد گۆڕیوە بە زیندانێکی ڕاستەقینە، زمان، کولتور،
بوونی سیاسی و نەتەوەیی لە دەرەوەی هەر دانپێدانانێکی سیستمی سیاسی و دینی
دەوڵەتدا ماوەتەوە و بابەتێک نییە بۆ قسەکردن، بە بەرچاوی هەموو دونیاوە لە
گۆڕەپانەکانی ئێراندا، پەتی سێدارە دەکاتە ملی گەنجانی ئێمە، تەنانەت ژیانی
کۆڵبەریش بە لاوانی کورد ڕەوا نابینێت و ڕۆژانە دەیانکات بە خۆراکی ئارەزووی
عەمامە بەسەر و تینوو بە خوێنەکانی تاران، ئیدی شەرم لەوە زیادتر دەبێت چی بێت،
کاتێک هێزی سیاسی کوردی، زمانی ستایشی بباتەوە سەر لموزی پێڵاوەکانی لانەی ستەمی
تاران و ژێر عەمامەکەی خامەنەئی.
بێگومان
مەترسیدارە، کاتێک هێزێکی سیاسی بە ناوی داکۆکی لە هێڵی فیکری، یان بەلاداخستنی
ململانێی ناوخۆیی و بەرژەوەندی تایبەت، لە ژێر ناونیشانی گوتاری مرۆڤدۆستی،
نیشتمانی و نەتەوەیی و دینی، دەبێتە
دەرگاوانی ستەمکارێکی سیاسی و دینی. دەبێ لە بەرانبەر گوتارێکی ساختەی وەهادا
هۆشیار و بە ئاگا بین، تایبەت کاتێک دەخوازێت وەک گوتارێکی مرۆڤدۆستی، نیشتمانی و
نەتەوەیی لە ناوەندی کۆمەڵایەتیدا پێشوازی لێبکرێت. وەک چۆن هەڵەکانی حەماس، نابنە
پاساو بۆ پەلامارە نامرۆییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەزە، بە هەمانشێوە
ستەمکاری ئیسرائیلیش ماف بە حەماس و هاوسۆز و پشتیوانانی حەماس نادات، هەرچی
جولەکەیە بە شەیتان و شەڕانگێز بناسێنن. ئەوەی بەختیار عەلی لە سەرەتای کتێبی
(ئایدیۆلۆژیستدا) دەیڵێت، بە بڕوای من هەر ئەوەیە، کە لە ئێستادا ئێمە بە توندی
بەدەستییەوە گرفتارین و ناتوانین لێی ڕزگاربین، ئەویش ئەوەیە، بەردەوام سەبارەت بە
شتگەلێک لە جەنگ و جەدەلداین، کە باش نایانناسین و نازانین چین، بە وردی
تێیاننەگەیشتووین و نازانین چ ڕەنگ و چ شێوەن، کەچی کوێرانە یەکێکیان هەڵدەبژێرین
و جەنگی لەسەر دەکەین. جۆش و خرۆشی بەشی هەرە زۆری مرۆڤەکان بۆ ئایدیایەک لە
ئایدیاکان، جیاوازییەکی قوڵی نییە لە جۆش و خرۆشی نابیناکان بۆ ڕەنگی شین یان
کایی.هونەری سیاسەت و جەنگ لای حەماس و ئیسرائیلییەکان لە بنەڕەتدا یەک شتە، لە
یەک جەوهەر و ڕیشەی تیۆری و فیکرییەوە دێت، قسەکردن بە ناوی نەتەوە، بە ناوی
ئازادی و نیشتمانەوە، هەمووان بە ناوی ئەو دروشمانەوە گەرەکییانە خۆیان وەک
پاڵەوانی نەتەوە و ژیان و ئازادی بناسێنن، دەخوازن ڕۆحی برینداری هاونیشتمانیانیان
داگیربکەن و تەنیا ئەو دیمەنانە ببینن کە ئەوان دەیانەوێت، تەنیا ئەو هەواڵ و
ڕستانەش ببیستن، کە هەر ئەوان دەخوازن بیانبیستن. ئەگەر ئەوە ڕوونەدات، بەختیار
وتەنی: هەرگیز مرۆڤەکان ناتوانن بۆ دروشمی پووچ بمرن و پێیانوابێت بۆ هیوا و
ئامانجی زۆر گەورە مردوون.
ڕۆحی
هێزە سیاسییەکانی ئێمە، تایبەت دینییەکان و پیاوانی دینی، لە ناو گەمەی شەڕی
حەماس-ئیسرائیلدا بەجۆرێک بەبێ ئەوەی دیوی شاراوەی جەنگەکە بزانن، بەبێ ئەوەی لە
ڕۆڵ و سیاسەتی سێبەر و ڕاستەقینەی ئێران، تورکیا، ڕۆژئاوا، دەربارەی جەنگەکە و
جوڵاندنی کارتەکانی گۆڕەپانی جەنگ باش تێگەیشتبن، بەبێ ئەوەی هەنیە و ناتانیاهۆ،
پەیوەندی و گەندەڵی و خۆش ژیانکردنی ئەوان ئاگاداربن، بوون بە لایەنگر و
دابەشکردنی دونیای شەڕکەرە ڕاستەقینەکان بەسەر شەیتان و فریشتەدا. ڕستەیەکی عەمامە
بەسەرەکانی تاران و نیوعوسمانییەکانی ئەنکەرە، دەمانباتە ناو گەمەی لایەنگرییەکی
کوێرانەی جەنگەکەوە، بەبێ ئەوەی بزانین و لەوە تێگەیشتبین، کە ئەوەی لە گوتاری
تیڤی و میدیاکانەوە دەیبیستین، بریتی نییە لە کۆی سیاسەت و پەیوەندی نێودەوڵەتی،
بریتی نییە لە دوا قسە و هەڵوێستی سیاسی، بەڵکو لە پشتی ئەوەوە، لە تارمایی و
تاریکیدا پەیوەندییەکان و مامەڵە سیاسی و ئابوورییەکان جۆرێکی دیکە و لە فۆرمێکی
دیکەدا دادەڕێژرێنەوە.
ئیسلامی
سیاسی لە کوردستان، لە کاتێکدا هێزێکی گەورەی میدیایی، جەماوەری و پەروەردەیی خۆیان
خستووەتە خزمەتی پرسی حەماس و گوتاری ئایدیۆلۆژی دینییەوە، بەڵام بۆ تەنیا یەک
جاریش لەبەردەم پەلامارەکانی داعش، ستەمەکانی تورکیا و ئێراندا، جوڵەیەکی سیاسی و
جەماوەری گرنگیان پێشاننەداوە، بگرە ناڕاستەوخۆ یان ستایشی ستەمکارییان کردووە،
یان بە بێدەنگی بە دیار ڕووداوەکانەوە ژمارەی قوربانییەکانی دەستی پەلامارەکانی
تاران و ئەنکەرەیان ژماردووە.