کاتێک شورەیی دەماننوسێتەوە
1/6/2023 11:53:00 AM
د. جەعفەر عەلی
وەزیفەی
ڕەخنە ئەوە نییە تا بەرانبەرەکەت بکەی بە باشترین، چونکە زۆرجار خودی ئەم
چاوەڕوانییە نە تەنیا بۆ باشترین، بەڵکو بۆ باشبوونیش لەسەر وەهم بونیادنراوە.
هەندێجار ڕەخنە بۆ ئەوەیە، تۆ دەزانیت کارێک، جوڵەیەک بە بەرچاوتەوە دەکرێت و
هەڵەیە، بێڕێزییە بە کەرامەتی ئینسان، بوونی مرۆیی و نەتەوەییت، لێرەدا ڕەخنە بۆ
زەقکردنەوەی ئەو هەڵەیە و ڕاڤەکردنی بزوێنەرەکانییەتی.
ڕەنگە دوو
مرۆڤی ئاقڵ نەدۆزیتەوە گومان لە ستەمکاری دەسەڵاتی سیاسی ئێران بکەن. هەر وەک چۆن
لەوانەیە هیچ دوو مرۆڤێکی کەمێک مرۆڤبوونیان تێدابێت لەم جیهانەدا نەدۆزیتەوە،
گومان لەوە بکەن ئەوەی لە تاران بڕیار دەدات، دیکتاتۆریەتێکی سیاسی- دینییە.
ئێران
دەسەڵاتێکی سیاسی-دینی دڕندە و زیانبەخشە، زیادتر لە چل ساڵە ناوەوە و دەوروبەری
خۆی بەرەو گێژاوێکی تاریک و پڕ کێشە بردووە. چل ساڵە ئاخوندەکانی سیاسەت لە تاران
مەرگ دەچێنن، جوانی دەکوژن، ئازادی ئینسان و شکۆی مرۆڤ وردوخاش دەکەن. چل ساڵە
ئەوەی لە سەری پڕ لە ئاشوبی خومەینی و خامنەئیدایە، دەبێ بە یاسای پیرۆز و کۆی
سیستەم، ژیان، جوڵە و ئازادی شەخسی
تاکەکانی کۆمەڵگەی ئێرانی پێڕەنگ دەکرێت. چل ساڵە لەم جوگرافیای ستەمەدا شەڕ لەگەڵ
ڕوناکی و ژیان و کرانەوەدا دەکرێت، زمان، هونەر، وەرزش، پەیوەندی کۆمەڵایەتی و کولتور
دەخرێنە ناو بازنەی پیرۆزییەکانی عەمامە بەسەرەکانی تاران و لە خولگەی چاکە و
خراپەی عەبا ڕەشەکانی مەزهەبدا هێڵی سووری ئەمر و نەهی ئایەتوڵڵاکانی ستەمی بە
ژێردا دەهێنرێت.
هەموو مرۆڤێکی
ئاسایی و تەندروست دەبێ ئەوکاتەی سەیری ئێران و دیمەنەکانی دەسەڵات لەم وڵاتە
دەکات، تەواوی جەستەی بلەرزێت. هەر کاتێکیش مرۆڤ ئەگەر کەمێکیش هۆشیاری سیاسی و
کۆمەڵایەتی هەبێت، کاتێک دیمەنی یادکردنەوەی فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێران، قاسم
سلێمانی لە شارە جیاوازەکانی عیراق و هەرێمی کوردستان، یان بە بەرچاوی مێژووی پڕ
لە شکۆی قەڵاوە نمایشی پۆلێک گەنج بە هێمای ستەمی مێژوویی ئەتاتورک و گورگەبۆرەکانەوە
دەبینێت، دەبێت بە پارێز و گومانێکی قوڵەوە بۆ داهاتووی عیراق و هەرێمی کوردستانیش
بڕوانێت. من لە ماناکانی پەیوەندی سیاسی و دیپلۆماسی و فاکتەرە کاریگەرەکان بۆ سەر
ئەو پەیوەندییانەش تێدەگەم، بەڵام ئەم شەرم و شورەییە مێژووییەی بەم قەبارە سیاسی
و میدیاییەی بۆ پیرۆزکردن و نەمری ئەو فەرماندەیەی سوپای پاسداران ئەنجامدرا، هیچ
مانا و پاساوێک هەڵناگرێت. ئاغای سلێمانی هەرچی بووبێت، ناتوانرێ لەو ستەم و
بێڕێزی و پەلاماردانە مێژووییەی ناوەندی دەسەڵات لە تاران بۆ سەر ئازادی و
کەرامەتی کۆمەڵگەی ئێرانی بەگشتی و کورد بەتایبەتی خاڵی بکرێتەوە. هیچ یادێک، هیچ
قەبارەیەکی ئامادەیی سیاسی لە هۆڵەکانی ماتەمی، ستایشی هیچ حیزب و سەرکردەیەکی سیاسی
ناتوانێت ڕووبەرەکانی ستەمی فەرماندەیەکی ناو دەسەڵاتێکی ستەمکار و شمولی، دەرهەق
بە گەلانی ئازادیخوازی ئێران و گەلی کورد، بچووک و کاڵ بکاتەوە.
هەموو ئەوانەی
گەندەڵی و لادانی کەسێک، حیزبێکی سیاسی دیاریکراو دەبینن، بەڵام لە ئاست ناو
ماڵەکەی خۆیاندا چاو دادەخەن، مرۆڤی ترسناکن، مرۆڤگەلێکن جگە لە ژیان لە ناو
پارادۆکسێکی مێژوویی، هەڵگری خەونێکی نەتەوەیی و نیشتیمانی نین. ئەوانەش کە خۆیان
وەک مرۆڤی ئازادیخواز نمایش دەکەن و کۆڕی یاد و ماتەمی دژ بە ئازادی و شکاندنی
کەرامەتی ئینسان گەرم دەکەن، دەیان فرسەخ لە ئازادی و بەهای مرۆڤی ئازاد و
دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی بە ئیرادە و ئازادەوە دوورن. ناسنامەی گەورەیی هیچ دیکتاتۆر
و دەسەڵاتێک لە مێژوودا بە تەنیا لە
ناوەوەی خۆیەوە نەهاتووە، بەڵکو لە بچووکی و گرگنی ئەوانیدیکەی دەرەوەی دەسەڵاتەوە
وەرگیراوە. نەمری و پیرۆزی هەر دیکتاتۆر و دەسەڵاتێک پابەندی گەمژەیی و بچووکی
ئەوانیدی دەرەوەی خۆیەتی. گەمژەیی دەوروبەر ڕاستەوخۆ دەبێتە هەوڵدان بۆ دروستکردنی
شوناسی نەمری و پیرۆزی بۆ فیگەرێک، واتە تاقانەکردنەوەی کارەکتەرێک لە پیرۆزی و
نەمری مێژووییدا.
ئێمە دەزانین،
ئێران و تەواوی دەسەڵاتەکانی هاوشێوەی ئێران، لەگەڵ بوونی مرۆڤی ئازاد و
بیرکەرەوە، لەگەڵ ئەخلاق و مێژووی ئازادیدا ناکۆکن. ئەوان حەزیان بە سەری نزم و
ملی کەچ و چەمانەوەیە، دڵخۆشن بە بچووکبوونەوە و زەلیلکردن. لە دەرەوەی فیگەری
باڵادا، کە خودی بڕیار بەدەستی دەوڵەت و کۆمەڵگەیە، نموونەیەکی دیکەی باڵا بوونی
نییە، هەمووان لەبەردەمی باڵایی ئەودا دەبێ بچووک و نزم و زەلیل بن. ڕەنگە
نێگەتیڤترین وێنەی ناو کایەی سیاسی و کۆمەڵایەتیش بریتی بێت لەوەی مرۆڤەکانی
دەرەوەی دەسەڵات و بڕیاری سیاسی، دەرفەت و زەمینە بۆ ئەم پەلاماردانە بۆ سەر بوون
و کەرامەتیان بڕەخسێنن، ئاسانکاری بۆ ڕووشاندنی شکۆ و تێکشکاندنی کەسایەتییان بکەن.
لە ئێستادا ڕووبەرەکانی ئەم چەمانەوەیە بە ڕوونی لە ناو حیزب و سیاسییەکانی
دەوڵەتانی دەوروبەری ئێراندا دەبینرێت. ئێستا سیاسی و حیزبەکانی کورد لە باشور لە
ستایش و پیرۆزکردنی قاسم سلێمانیدا پێشبڕکێی شیعەکانی سەر بە ئێران لە عیراق،
حوسییەکانی یەمەن و حیزبوڵڵای لوبنانی دەکەن. هەموو ئەوانەش لە کاتێکدا دەکرێت، کە
ڕۆژانە بە بەرچاوی هەموویانەوە خوێنی گەنج و ژن و منداڵی کورد بە دەستی
ئاخوندەکانی تاران و ستەمی ئیمام و ئایەتوڵڵاکانی سیاسەت لە ئێران دەڕژێنرێت.
عەبدوڵڵا
قەسیمی دەڵێت: "دیکتاتۆر عاشق بە شەرمی مێژووە، نەخۆشی دیکتاتۆرەکان، چەندیش
بچووک بن، ئەوەیە دەیانەوێت ببنە پزیشکی جیهانی بۆ مێژوو". شەرم لە مێژوودا هەر ئەوە نییە تۆ لە جەنگ، یان لە بەرانبەر
دوژمن و نەیارەکەتدا شکست بخۆیت، بەڵکو شەرم ئەوەیە کاتێک ستەمکارێکی مێژوویی
گەورە، دەسەڵاتێکی تۆتالیتار و چنگ بە خوێن، کۆی بەها ئینسانییەکانت پێشێل دەکات،
ئازادیت لە بازنەی موقەدەسێکدا لە مەنگەنەی دینی دەدات، زمان و کولتور و بوونی
نەتەوەییت سانسۆر و قەدەغە دەکات، ژیانی کۆڵبەریش بە گەنجانی نیشتیمانەکەت ڕەوا
نابینێت و بە فیشەکی ستەمکاری جەستەی ماندوویان خەڵتانی خوێن دەکات، نزیک بە چوار
مانگە لە سەرانسەری جوگرافیای دەسەڵاتیدا، دەنگی ئازادی و مرۆڤبوون سەرکوت و
ئازادیخوازانیش ڕاپێچی زیندان و ڕووبەڕووی مەرگ دەکاتەوە. لەم سیاقە سیاسی و
کۆمەڵایەتییەدا، لەم دۆخی خوێن و ستەمەدا، تۆ دێیت نە تەنیا کۆڕی یاد و ماتەمی بۆ
ستەمکارێکی ناو ئەو مێژووەی کۆماری پەت و سێدارە گەرم دەکەیت، بەڵکو لەبەردەم
وێنەی ستەمکاردا، پڕ بە زاری شورەییت زمانی ستایشت بەرز و نزم دەکەیت، ئەگەر ئەوە
شورەیی مێژوو نەبێت، ئەی دەبێت شورەیی چی بێت؟