277وتار

سینان ئۆغان، دەبێتە دروستکەری پاشا؟

5/23/2023 5:17:00 PM
د. جەعفەر عەلی

  •     لۆنگریک لە کتێبی (چوار سەدە لە مێژووی عیراقی نوێ)دا، زاراوەی دروستکەری پاشا، یان مەلیک دروستکەر (King Maker)ی، وەک ئاماژەیەک بۆ کاریگەری هێز و دەسەڵاتی عەبدولڕەحمان پاشای بابان، لە دانانی والی عوسمانی لە بەغدا بەکارهێناوە.
  •    لە ئێستادا و لە یەکلاکردنەوەی ئەنجامی گەڕی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیادا، دەتوانین سینان ئۆغان وەک دروستکەری پاشا ناوبنێین. ئۆغان هێزی ئەوەی دەبێت، یەکێک لە دوو ڕکابەرەکەی سەرۆکایەتی، کەمال کڵچدار ئۆغڵوو، یان ڕەجەب تەیب ئەردۆگان، بگەیەنێت بە کۆشکی سەرۆکایەتی کۆمار لە ئەنکەرە.
  •    گومان لەوەدا نییە، ئۆغان بە حوکمی ئەو دەنگانەی لە گەڕی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیدا هێناویەتی (%5,17)، ئەگەر توانای پاراستنی قەبارەی دەنگەکان و یەکڕیزی (هاوپەیمانی ئاتای) ناسیۆنالیست و ڕاستڕەوی هەبێت، دەتوانێت لە گەڕی دووەمدا، کاریگەری گەورەی هەبێت و دوورنییە ئەم قەبارەی کاریگەرییە هێزی ئەوەی هەبێت، دەرگای کۆشکی دۆڵمەباخچە بە ڕووی یەکێک لە دوو کاندیدە ڕکابەرەکە بکاتەوە و وەک مەلیک بیخاتە سەر کورسی سەرۆکایەتی.  
  •    ئۆغان، لە ڕووی ئایدیۆلۆژییەوە سەر بە دونیای فاشیزمی نەتەوەیی و ڕاستڕەوی تورکیایە، کوردی نەک وەک مرۆڤێکی ئاسایی و مەدەنی، بەڵکو وەک بەکرێگیراو و نۆکەریش قبوڵ نییە، ئەو نەک بە بوونی هەدەپە و هەر نزیکبوونەوەیەک لێی بێزار دەبێت، بەڵکو بوونی هوداپاریش وەک هێزێکی سیاسی-ئیسلامی کوردی سەر بە هێڵی سیاسی و فیکری ئەردۆگانیش ڕەتدەکاتەوە. ناسیۆنالیزمی توندڕەو و هەڵکشاو بۆ ئاستی فاشیزم سەرچاوەی فیکری سیاسی ئۆغانە. ئەو ڕاستە لە ماڵی پارتی نەتەوەیی تورکیا (مەهەپە)ەوە هاتووەتەدەر، بەڵام ئەوەی ئەوی لەم پارتە هێناوەتەدەر، ناکۆکی فیکری لەبارەی هێڵی فاشیزمی نەتەوەیی مەهەپە و دژایەتیکردنی توندڕەوی نەتەوەیی نەبووە، بەڵکو هەوڵدان بووە بۆ گەیشتن بە لوتکەی دەسەڵات لە ناو پارتەکەدا، بۆیە لە دەرەوەی ئەو پارتەش، وەک فیگەر و کارەکتەرێکی سیاسی، خەریکی کارکردن لە ناو هەمان دونیابینی فاشیزم و دابەشکردنی کۆمەڵگەی تورکیا بووە بۆ خوێنی پاک و خوێنی پیس، ڕوناکی و تاریکی، منی تورکی فریشتەیی و ئەوی کوردی شەیتان.
  •    ئێستا ئۆغان، وەک کەسایەتییەکی سیاسی و کاندیدێکی خولی یەکەمی ململانێی سەرۆکایەتی تورکیا، دەنگی خۆی خستووەتە پاڵ دەنگی هاوپەیمانی کۆمار و ڕایگەیاندووە، لە خولی دووەمدا دەنگ بە ئەردۆگان دەدات. هۆکاری ئەم هەڵوێست و بڕیارەی ئۆغان ڕوونە، ئەردۆگان وەک شەیتانێکی سیاسی چەندین ساڵە، خەریکی پەلاماردانی هەموو بوونێکی سیاسی و کولتوری و مەدەنی کوردییە. لە ڕێی پەلاماردان و زیندانیکردنەوە هەوڵدەدات ڕێگەکانی بەردەم خەبات و جوڵەی مەدەنی و دیموکراسی لە کورد دابخات. لە هەڵبژاردن و ململانێی دیموکراسیدا لێیدەبەیتەوە، پارێزبەندی لەسەر پەرلەمانتاران هەڵدەگرێت و زیندانیان دەکات، لەململانێی سیاسی شارەوانییەکانیش شکست دەخوات، بە (سیستەمی قەیوم) ئەنجامی هەڵبژاردن بەتاڵ دەکاتەوە و خەڵکی خۆی وەک فەرمانبەر لە شوێنی سەرۆک شارەوانییە کوردە هەڵبژێردراوەکان دادەمەزرێنێت. پەنا بۆ چەک و خەباتی چەکداریش ببەیت دەڵێن، کوردەکان تیرۆریستن. هیوادارم پیاوە دینی و فەتواچییەکانی یەکێتی زانایان، ئەوانەی نە تەنیا چاو لە ئاستی ستەمکاری ئەردۆگان دادەخەن، بەڵکو پشتگیریش لە سیاسەتی نکوڵی لە بوونی سیاسی و کۆمەڵایەتی کورد دەکەن، ڕێگەی سێیەم بۆ تێکۆشان، بۆ داکۆکی لە بوونی سیاسی و کولتوری بدۆزنەوە و بۆ کوردی باکوری پێشنیار بکەن. ئەوەی دەنگی ئۆغانی وەک سیاسییەکی ناسیۆنالیستی ڕاستڕەو بردۆتە پاڵ دەنگی ئەردۆگان، نکوڵی لە بوونی سیاسییانەی کورد و بە تیرۆریست ناساندنی هەر جوڵەیەکی سیاسی و مەدەنی کوردە لەلایەن ئەردۆگان و باخچەلییەوە، جا ئەو جوڵەیە لە باکور، ڕۆژئاوا، یان باشووری کوردستان و هەر گۆشەیەکی دیکەی ئەم دونیایەدا بێت. واتە کۆکردنەوەی دەنگ لەسەر بنەمای مامەڵە بە خوێن و مافی نەتەوەیەکی دی، نەتەوەیەک، هیچ گوناهێکی لەوەدا نییە، کە خودا بوونێکی سیاسی، کۆمەڵایەتی، زمان و کولتوری جیاواز لە تورکی پێبەخشیووە.
  •    سینان ئۆغان، لە خولی یەکەمدا، خاوەنی نزیکەی سێ ملیۆن دەنگی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتییە. ئەو خۆی نە حیزبی سیاسی هەیە، نە ئەندامی هیچ حیزبێکی سیاسیشە، بەڵکو کاندیدی هاوبەشی چەند پارتێکی نەتەوەیی توندڕەو بووە بۆ سەرۆکایەتی. بە ئەگەری زۆرەوە و هەر وەکو لە ئێستاوە ئاماژەکانی دەرکەوتوون، (هاوپەیمانی ئاتا)، کە ئۆغانی کردووە بە کاندیدی هاوبەش، بە هاوبەشی ناچنە ژێر باڵی فەرمانەکانی ئۆغان لە دەنگدان بە ئەردۆگان، واتە بە ئەگەرێکی زۆرەوە هاوپەیمانێتییەکە بەسەر هەڵوێست و بڕیاری جیاوازی پارتەکانیدا دابەش دەبێت. دابەشبوونەوەی هاوپەیمانێتییەکە بەسەر پارتە جیاوازەکانیدا، بەر لە هەر شتێکی دی هەڵوێستی سیاسی و پێگەی کۆمەڵایەتی و جەماوەری ئۆغان لاواز دەکات، لێرەوە ئۆغان لەوە دەکەوێت لە گەڕی دووەمی هەڵبژاردندا، هێزی دروستکردنی مەلیکی لە کۆشکی دۆڵمەباخچەدا هەبێت.
  •    بە بڕوای ئێمە، جگە لە پارتەکانی ناو هاوپەیمانێتی سێیەم (ئاتا)، کە هەڵوێستیان چی دەبێت، ملیۆنان دەنگی بایکۆت و ئەو دەنگانەیش لە خولی یەکەمدا بۆ ئەردۆگان و کڵچدار ئۆغڵوو چوون، مەرج نییە وەک خۆی و بە جێگیری بمێننەوە. ڕەنگە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی شارەوانی ئەستانبوڵ (٢٠١٩) باشترین نموونەی ئەم قسانەمان بێت. لە ٢٠١٩دا، (ئەکرەم ئیمام ئۆغڵوو)ی کاندیدی جەهەپە، بە ڕێژەیەکی کەم، نزیکەی پازدە هەزار دەنگ پێش (بن عەلی یڵدرم) سەرۆک وەزیرانی پێشوو و کاندیدی ئاکەپە کەوت و هەڵبژاردنەکەی بردەوە، بەڵام ئەردۆگان ئەنجامەکەی ڕەتکردەوە و هەڵبژاردنی دووبارەکردەوە. لە دووبارەکردنەوەدا، کاندیدەکەی جەهەپە بە ڕێژەیەکی زۆر زیادتر، نزیکەی هەشت سەد هەزار دەنگ پێش کاندیدەکەی ئاکەپە کەوت و ئەردۆگان و ئاکەپەی تووشی یەکەم شۆکی هەڵبژاردن لە ئەستانبوڵ و تورکیا کرد. ئایا مێژوو خۆی دووبارە دەکاتەوە، ئایا گەڕی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تورکیا ئەردۆگان دەخاتەوە بەردەم وەستانەوە لەبەردەم شۆکی دووەم و گەورەتردا. بێگومان ئێمە دەزانین، ئەوەی ئێستا دەکرێت هەڵبژاردنی شارەوانی نییە، دەیشزانین لە خولی یەکەمدا، ئەردۆگان زیادتر لە دوو ملیۆن دەنگ پێش کڵچدار ئۆغڵوو کەوتووە، بەڵام ئەوەش ڕوونە، پێشبینیکردن بۆ دەرچوونی یەکێک لە کاندیدەکان لە گەڕی دووەمدا ئاسان نییە. ململانێکە، ململانێیەکی قورس و تا ڕادەیەکیش هاوسەنگە، ئەگەرەکانی سەرکەوتنیش بۆ هیچ یەکێکیان مسۆگەر نییە، چونکە لەلایەکەوە، تا ڕادەیەک نزیکی ئەنجامەکانی خولی یەکەم لە یەکدی، لەلایەکی دی، ئەگەری گۆڕینی هەڵوێستی بەشێک لە دەنگدەران و گواستنەوەی دەنگدان لە کاندیدێکەوە بۆ یەکێکی دی، دەبێ هەمیشە وەک بەشێک لە ناجێگیری هەڵوێستی ژمارەیەکی زۆری دەنگدەر لەبەرچاو بگیرێت، جگە لە ئەگەری بەشداری زیادتری دەنگدەران و کەمبوونەوەی ڕێژەی بایکۆت، کاریگەری شێوەی کامپەینی هەڵبژاردن، زیاد و کەمکردنی بەڵێنەکان، هەموو ئەوانە دەشێت کاریگەری بەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەکەوە جێبهێڵن.  هەرچەندە لە ڕواڵەتدا لەوانەیە زۆربەی پێشبینییەکان ڕوو لە سەرکەوتنی ئەردۆگان بن، بەڵام پێشبینی بە تەنیا لەسەر بنەمای ئەنجامەکانی گەڕی یەکەم، مەرج نییە ڕاست دەرچێت، بۆیە ئەگەری پێشکەوتنی کەمال کڵچدار ئۆغڵوو و دووبارەکردنەوەی نموونەی شارەوانی ئەستانبوڵیش، ئەگەرێکی زیندووە. ئەگەرێکی لەم جۆرەش تەنیا ئەردۆگان و ئاکەپە شۆک ناکات، بەڵکو تێزی بینینی ئۆغانیش وەک مەلیک دروستکەر بەتاڵ دەکاتەوە.        
  •       

سۆشیال میدیا

بیروڕا

ڕۆژنامەی زەمەن
وتاری هەفتانەی گۆڕان زەمەنی ڕەمەزان دایەلۆگی نێوان عێراق و ئەمریكا رووماڵی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا

کولتوور
      

“گەڕانی مرۆڤ بە شوێن مانادا”

 

Zemenpress copyright © / [email protected]

Developed by Avesta Group & Powered by Microsoft Azure