بەغدا لە 9ی نیسانی 2003دا
4/12/2021 12:22:00 PM
ئەحمەد هەورامی
سەدام حسین هەشت مانگ پێش لە شەڕی رزگاری عێراقدا كە كۆتایی بە دەسەڵاتی هێنا، وتارێكی لەسەر (ڕۆژی شۆڕش) پێشكەش كرد، واتە ڕِۆژی ئاهەنگ گێران لە یادی گەیشتنی دەسەڵاتی حیزبی بەعسدا. لەو وتارەكەیدا بە دوژمنانی ڕاگەیاند "ئەمجارە ئێوە ناتوانن بمشكێنن هەرگیز، تەنانەت ئەگەر هەمووتان پێكەوە لەسەرتاسەری جیهان یەك بگرن و بانگێشی ئەهریمیەكانیش بكەن تا هاوپشتان بن".
لە ئێوارەی (13ی كانوونی یەكەمی/ 2003)دا سەدام حسین لە كونێكدا دۆزرایەوە كە خۆی تیا حەشاردابوو، پێوانەی كونەكە هەشت بۆ شەش پێ بوو لە نزیك گوندی (عۆجەی) نزیك تكریت، لەڕۆژی دەست بەسەراگرتنەكەی (بۆل برێمەر) كارگێڕی سەرەكی ئەمەریكا لە عیراقدا ڕایگەیاند (دواجار گرتمان) ئەو وێنە ڤیدیوییەی دەست بەسەرداگیراوەكە كە لەو كۆنگرەیەدا پیشان درا هەرگیز لەیاد ناكرێت.
(ڕاجی عومەر) پەیامنێری هەواڵی تەلفزیونی بی بی سی بەریتانی، یەكێك بووە لەگەڵا ئەو ڕۆژنامەنووسە بیانیانە كە بەدرێژایی جەنگی عیراق لە/ 2003دا لە بەغدا ماوەتەوە لە دەفتەری یاداشت نامەكەی لەسەر ڕووداوەكانی بەغدای ڕۆژی (9ی نیسانی /2003)دا نووسیویەتی/ ئەو ڕۆژە لە بەغداد ((ناوەندی ڕاگەیاندن بە سانایی بوو بە هەڵم، نە چاودێران، نەبەرپرسان، نە خێوێكیش نەما، هۆڵە سەرەكیەكە سەرانسەر چۆڵا بوو، نامۆترین هەست بوو، لێوان لێو دڵەڕاوكێ، ئەمە ترسناكترین سات بوو، هیچ دەسەڵاتێك لە ئارادا نەبوو، هەستم دەكرد گەڕەلاوژەو بێ سەروبەرەیی زۆر نزیكە)).
لە تارمەی ژووری ئوتێلەكەمانەوە لە نهۆمی سیانزەهەم بەدیار ئەوباڵەخانانەوە حەپەسابووین، كە پێشتر سەدام حسین و دارو دەستەكەی خۆیان تیا دەنداند، تەماشای ئەو بینا زەبەڵاحانەمان دەكرد كە لە ناو بڵێسەی ئاگر و خۆڵەمێشدا سەرنگووم بوون، بوردومانەكە بەڕادەیەك تۆقێنەر بوو، گرمەو ناڵەكەی خۆی بە هەموو كوچەو شەقامی شاردا دەكرد، هەوری چڕی پاشماوەی بنیاكانیش بە بەرزی سەدان پێ دەچوو بە ئاسماندا، ئەو بینایانە كە بە تێچوونە خەیاڵی و بەفیزە بەرزەوە بەرزكرابوونەوە و ئاماژەبوون بۆ نزیكەی چارەكە سەدەیەك لە فەرمانڕەواییەكی دڕەندەی بەزەبر و زەنگ، لە ماوەی كەمتر لە كاتژمێرێكدا وێرانكرا.
ئەو ڕژێمی كۆنترۆڵەی دەستی گرتبوو بەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی خەڵكی عیراقدا، تەنها نەرووخابوو بەڵكو بە تەواوی لەناوچووبوو، شوێنەواری هیچ بەرپرسێك، چاودێرێك، یا هێزێكی سەربازی یا دەسەڵات نەمابوو. واتە لە (9ی نیساندا) ڕۆیشتن و بێدەنگی یەكی تەواو باڵی كێشابوو بەسەر شەقامەكانی گۆڕەپانی فیردۆسدا، سەرانسەری شارێی سەعدون و كۆڵانەكانی تەنیشتیشی گرتبۆووەوە.
دوای سەعات نۆی بەیانی دیمەنێكی ورە رووخێن لە دەرەوەی میوانخانەی فەلەستن بووە هۆی تۆقین لە نێو هەواڵنێراندا، نزیكەی بیست موجاهیدی عەرەب لە وڵاتانی دەرەوەی عیراقدا كە بەخۆبەخش هاتبوون تا لەگەڵا ئەمەریكی و بەریتانیەكان بجەنگن. لە دەورووبەری ئوتێلەكە نزیك بوونەوە، هەستمان كرد بۆ كوشتنی ڕۆژنامەوانی بیانی هاتبن، بەڵام دەركەوت كە هۆكاری هاتنیان بەدوای داڵدەیەكدا دەگەران لە ناو ئێمەدا، لە ئەنجامی ماندووبوون و برسیەتی و ترسان لە ناو شارەكەدا بەرتەوازە بوون و ئێستاش شارەكە لە دەستی ئەمەریكیەكاندایە هیچیان چەكیان پێ نەبوو، تەنها جگە لەو جلە شڕو چڵكنانە كە لەبەریاندا بوو هیچی تریان نەبوو.
لە نزیك كاتژمێر (10ی) بەیانیدا فەرمانڕەوای سەدام حسین لە بەغدادا كۆتایی پێهات. گەنجینەو خەزێنەكانی حكومەت لە باكووری ڕۆژئاوادا تاڵان كران، گەڕەكی كازمیە كە زۆربەی شیعەنیشن بوون لە بەشی باكووری شارەكە، نزیكەی دوو هەزار پیاو لە هەموو تەمەنەكاندا لە بەردەم مزگەوتێكی یەكێك لە هەژارترین گەڕەكەكاندا ئاپوورایان بەستبوو، لەسەر نەریتی شیعەی دەیانكێشا بە سنگیاندا كە هەموو پێكەوە دەیان ووت ((لا الە الا الله، صدام حسین عدو الله.)) واتە هیچ خوایەك نییە جگە لە پەروەردگار، سەدام حسین دوژمنی پەروەردگارە، ئەو وشانەش كە دەیانوت ئەگەر لەوەوپێش بیان وتایە نرخەكەی تیاچووی ژیانیان بوو.
لەبەرئەوە دەیان زانی كە كەس نییە ڕێیان لێبگرێت. ناو هێنانی ئەمەریكاو بەریتانیا و بۆش و بلێر لە دەنگی ئەوان نەبیسترا، تەنها ناوی خواو كۆتایی دیكتاتۆریان دەبرد كە بەدڕندە شێوە چەوساندبوونیەوە.
لەگەڵا تێپەڕبوونی كاتژمێرەكاندا شارەكە پڕبوو لە دیمەنی هاوڵاتیانی عیراقی كەلەو شوێنەواری جیهانەیان هەڵدەدا كە سەدام حسین دروستی كردبوو، ئەو هەستە بە هەموو سنوری بەغدا بڵاوبۆوە كە لە پڕ گەیشت بە خەڵكی بەجۆرێك كە بەزەحمەت دەیانزانی چۆن خۆشی خۆیان لە جیهانێكدا بەبێ سەدام دەربڕن.
چەند كۆمەڵە پیاو دەستیان كرد بە تاڵانكردنی ئە وبینایانە كە هەڵگری سمبولی زۆرترین ترس و ڕقی خەڵكی بوو، كە هەستیان پێدەكرد بەرامبەر ڕژێمەكە سەرەكیترین، ئەوانیش بینای لیژنەی ئۆڵۆمپی نیشتمانی بو ولە ڕۆژهەڵاتی بەغدا، كە بارەگای عودەی كوڕە گەورەی سەدام حسین بوو، لە دەرەوەی دەرگا سەرەكیەكەیەوە، پیاوێكی بە تەمەن پارچە پەڕۆیەكی واڵا كردبوو كە وێنەی دیكتاتۆری لەسەربوو، كاتێك خەڵكی بە ئوتۆمبیل بەلایدا تێدەپەڕین هۆڕینیان بۆ لێدەدا، ئەویش بە پێڵاوەكەی دەیماڵی بە وێنەكەدا، پیاوێكی تر كە بەربوەبوو بۆ تاڵانی بیناكە بەلای كابرادا تێپەڕی و خۆی چەمانەوەو تفێكی لە وێنەكە كرد.
لەنیوەڕۆدا هێزی پیادەی دەریای (مارێنز) ئەمەریكی تەنیا میلێك لە باشووری ئوتێل فەلەستینەوە دوور بوون، لەسەر ڕێگای سەرەكی گۆڕەپانی فیردۆس بۆ ناوچەی كەرادە، شەقامەكە بە تەواوی چۆڵا بوو.
پێش سەعات یەك ئەمەریكیەكانمان بینی هەرگیز لەشەش ساڵی ڕابردووی هەوڵا ناردنمدا لە بەغدا بە خەیاڵمدا نەهاتبوو سەربازانی ئەمەریكی لەسەر شەقامەكانی شارەكەدا ببینم، زۆر نامۆ دەركەوتن بە شوێنەكە، زۆر سەیر دیاربوون لەبەردەم ئەو دوكانانەی كە وێنەی بچوكی سەدام حسێنیان بە دەرگاكانیاندا هەڵواسیبوو، وا دەركەوتن كە دڵنیا نەبن لە هەنگاوی داهاتوویان.
دوو كامێرامان بەدەوری یەكێك لە تانگەكاندا دەسووڕانەوە، یەكێك لە هەواڵنێرەكان پرسیاری لە مارێنزێكی سەر تانكەكە كرد ((هەست بە چی دەكەی ئێستا لە بەغدادی؟)) مارینزەكە ووتی ((ئێمە هاتووین بۆ ئەنجام گەیاندنی كارێك هێشتا شوێنەكە مەترسیدارە، بەڵام ئێمە لێرەین بۆ هێنانی ئازادی بۆ عیراق )) ڕۆژنامەوانەكە ووتی ((سوپاس بۆ ئەم كورتە وتەیەت)). ئەمریكیە گەنجەكەش وەڵامیدایەوە ((بە خۆشحاڵیەوە بەڕێزم)). ئەمە زەنگی مردنی ڕژێمێكە كە ڕۆژانێك گەیشتبووە دەسەڵات هێشتا زۆرێك لەم مارینزە گەنجانە لە دایك نەبوو بوون، چەند عیراقیەك لە ماڵەكانیان هاتنە دەرەوە بۆ سەر شەقامەكان، چەندین گەنج دەستیان بە شكاندن و هێنانە خوارەوەی وێنەكانی سەدام كرد كەلە بەردەم دوكانەكاندا هەڵواسرابوون، هاواریان دەكرد ((بڕوخێ سەدام، بڕوخێ سەدام)).
نزیكەی سەد عیراقی لە ئاپارتمانەكانیان هاتبوونە دەرەوە بۆ سەر رۆخی گۆڕەپانی فیردۆس هەندێكیان هوتافیان دەكێشا و هەندێكی تر پیاسەیان دەكرد، لە یەكێكیان نزیك كەوتمەوە، ئەوە یەكەمین جار بوو لە هاوڵاتێكی ئاسایی عیراقی پرسیار بكەم و ئەویش بێ ترس لە سزادان وەڵامم بداتەوە، پرسیارم لە پیاوێك كرد بە ناوی عەباس سولتان، كە بۆم باس بكات هەست بە چی دەكات، ووتی ((تووڕەیمان لە باسكردن نایەت، تووڕەیمان زۆرە، سەدام عیراقی وێرانكرد، ئێمەی كوشت، ئێستا تەواو بوو، ئێمە حكومەتێكی عیراقیمان دەوێت، دوای سەدام ئەمەریكا وبەریتانیا عیراق بەجێدەهێڵن، سوپاس، بەڵام دوای سەدام عیراق دەبێت سەربەخۆ بێت)).
ناوەڕاستی گۆڕەپانەكە، كە لەوێدا پەیكەرەكەی سەدام حسین وەستابوو، جمەی دەهات لە زریبوشی ئەمەریكی، پیاوێكی گەنج بەسەر بنكەی پەیكەرەكەدا سەركەوت، بە پاژنە پێی پێی نا بە پەیكەرەكەدا و هاواری كرد بۆ ئەو خەڵكەی لە خوارەوە بوون، ئەوانیش بە دەنگێكی پڕ لە ڕقەوە فیكەیان بۆ پەیكەرەكە دەكێشا و هاواریان دەكرد، پیاوە گەنجەكەش بە مستەكۆڵە بەربووە پەیكەرەكە، ئەوجا هاواری ناڕەزاییەكە زیادی كرد، لەناكاو پیاوێك بە گوریسێكەوە لەناو قەرەباڵغیە دەركەوت گوریسكەی فڕێدا بۆ سەرەوە بۆ گەنجەكە، لەگەڵا دوانی تر ویستیان لەپەیكەرەكەی بئاڵێنن، بەڵام نەیانتوانی، فەرماندەیەكی مارینزەكان ئاماژەی بۆ زریپۆشێكی گەورە كرد بۆئەوەی بێتە ناوەڕاستی گۆڕەپانەكەوە ویارمەتی خستنی پەیكەرەكە بدات، بە زنجیرە ئاسنینەكانی ئەو پلیكانە كۆنكریتەیان وردو خاش كرد كە دەچوو بۆ بنكەی پەیكەرەكە، كاتێك پێشی كرێنە میكانیكیەكە بەرەو پەیكەرەكە بەزركرایەوە، زنجیرێكی گەورەی ئاسن لە تانكەكەوە درێژكرایەوە، لەو كاتەدا یەكێ لە مارینزەكان سەركەوتە سەر كرێنەكە لە لوتكەكەی لە ئاستی ملی پەیكەرەكەدا ، ئاڵای ئەمەریكی كردەوەو لە دەموچاوی سەدام حسینیەوەی ئاڵاند، كارێكی زۆر نارەحەت و دوور لە ژیری بوو بێزاری خەڵكەكەی پێوەدیار بوو، جارێكی تر وا دەركەوت لە شوێنێكی ترەوە هاتبێت ئاڵایەكی كۆنی عیراق دەركەوت كە بۆ سەردەمی پێش گرتنە دەسەڵاتی حیزبی بەعس دەگەڕایەوە، دوبارە مارینزەكە بەسەر كرێنەكەدا سەركەوتەوە بۆ گۆڕینی ئاڵای ولایەتە یەكگرتووەكان، هاوارێكی شادی لەناو خەڵكەكەوە بەرزبۆوە، تانگ گوێزەرەوەكە بزوێنەرەكەی دەخولانەوە بە تەكانێكەوە دەستیكرد بە هەڵگێڕانەوەی ئەو گرێ ئاسنینەی دەوری ملی پەیكەرەكە كە توند بوو بوو، تانكەكە بە توندی كشایە دواوە، بزوێنەرەكە لەگەڵا توند بوونەوەكەدا نورەی دەهات هارەی زنجیرەكە لەگەڵا قیژەی بەرزی شادی دوو سەد عیراقی تێكەڵا بوو كە لەوێدا وەستابوون بۆ بینینی ئەو ساتە، پاشان قاچە ئاسنینەكانی سەدام حسین چەمانەوە، دە گەنجی عیراقی و بەرەو پەیكەرەكە خۆیان كرد بە پشتینەی مارینزەكانداو پێڵاوەكانیان هەڵدا بۆ دەم و چاوی دیكتاتۆر، دوای ڕاكێشان و ترازاو هەڵبەزییەوە و زەویە كۆنكرێتەكەی روشاند قەرەباڵغیەكە ئاپورەیان لێبەست، دوو پیاوی گەنج بازیان هەڵدایە سەر دەم و چاوی پەیكەرەكە كاتێ هەڵبەز و دابەزیان دەكرد لەسەری، ئەوانی تریش تفیان لێدەكرد یان بە پێلاوەكانیان پیایاندا دەكێشا.
خەڵكانێك هیچ شتێكیان نەزانیبوو جگە لە دڵڕەقی و هەڵخەڵەتاندنی سەدام حسین، دواجار ڕێیان بەخۆیان دا كە باوەڕبهێنن كۆتایی هات، وێنەی ڕووداوەكان لەمێژووی ئێمەدا گرنگن، وێنەی (نیلسن ماندیلا) كەلە بەندیخانە هاتە دەرەوە كەوتە رێ بەرەو سەربەستی هیچی پێ نەوتن لەبارەی پرۆسەی درێژ و پڕ ئازاری لە گۆڕنانی ئەپارتایدا، رووخانی دیواری بەرلین كە هەزاران خەڵكی زیاتر لە خۆ گرتبوو، وەك ئەو خەڵكەی لە هێنانە خوارەوەی پەیكەرەكەی سەدام حوسیندا ئامادەبوون لە گۆڕەپانی فیردۆسدا، ڕەنگدانەوەی وردی زەحمەتیەكانی ئەڵمانیا نەبوو لەگەڵا ئەو ساتە مێژووییانەی تر، دیمەنێك بوو، خاڵێكی ئاماژەكەر بۆ پرۆسەیەكی مێژوویی ئاڵۆز و مەترسیدار و نادڵنیا كە جیهانی ئێمەی وەچەرخاند. روخاندنی پەیكەرەكەی سەدام راستەقینە بوو كە رێیدا حكومەتی بەریتانیا و ئەمەریكا باوەڕ بكەن كە پێشبینی هیواكانیان لە پێشوازیەكی پڕ كەیف بۆ هێزە ئەمەریكیەكان لە كۆتاییدایە كە ئەو هەموو ترس و بێ یاسایی و تێكچوون و بێسەرو بەرەیی بە دواوەیە.
