ئالنگاریەكانی توركیا لەبەردەم بە ئەندام بوونی سوید و فینلەندا لە ناتۆدا
5/29/2022 1:34:00 PM
ئەحمەد هەورامی
لەكاتێكدا بەهۆی هێرشی ڕوسیا بۆسەر ئۆكرانیا، سوید و فینلەندا هەست بە مەترسی دەكەن و دەخوازن ببنە ئەندامی پەیمانی ناتۆ تا لە هەڕەشەكانی ڕوسیا پارێزراوبن، ئەمەش پێویستی بە پشتیوانی كۆ دەنگی ئەندامانی ئێستای ئەو پەیمانەیە و تەنانەت یەك ڤیتۆ دەنگی ناڕازیش بە ئەندام بوونەكەیان پەك دەخات، بۆیە توركیا هەڕەشە لە ئەندام بوونی سوید و فینلەندا دەكات لە پەیمانی ناتۆدا.
توركیا هەموو ستراتیژی دەخاتە گەڕ بۆ دووبارە هاتنەوەی بۆناو گۆڕەپانی سیاسەتی نێودەوڵەتی و نەخشەی چیوپۆلتیكی نوێ، بەڵام بەهۆی گرنگی پێگەی چیوپۆلتیكی توركیا، ئەوروپا و ئەمەریكا ماوەیەكی زۆرە چاوپۆشی لە خراپیەكانی دەوڵەتی توركیا دەكەن بۆ ئەوەی بەلای ڕوسیەكاندا نەڕوات. هەروەها توركیا هیچ كات ناخوازێ وڵاتانی ڕۆژئاوا بەتایبەتی ئەمەریكا و بەریتانیا كۆنتڕۆڵ و كاریگەری لەسەر نفوزی توركیا بكەن.
توركیا نایەوێت ڕوسیا زاڵ بێت بەسەر ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا و ناشیەوێت ناتۆ بەتایبەتیش ئەمەریكا زاڵ بەسەر هەژموونی توركیا لەناوچەكەدا.
ستراتیژی توركیا لە ناتۆدا بۆ لێدانە لە كوردەكانی باكووری كوردستان و ستاتۆی ڕۆژئاوای كوردستانە، دەستی بە شەڕێكی نوێ كردووە لە هەرێمی كوردستان كە یاسا نێودەوڵەتیەكانی پشت گوێ خستووە.
ستراتیژی توركیا لەڕێگری بە ئەندام بوونی سوید و فینلەندا لە پەیمانی ناتۆدا بۆ ڕێگرتنە لە باڵا دەستی ئەوروپیەكان و ئەمەریكا لەناوچەكەدا كە بەلای توركیاوە جێگەی قبوڵ نیە و هێشتنەوەی باڵانسێكی جیوستراتیژی لەنێوان ڕوس و ناتۆ لە ناوچەكەدا، نەمانی باڵانسی هاوسەنگی نێوانیان دەبێتە لاواز بوونی هەژموونی جیوستراتیژی توركیا لەناوچەكەدا.
داواكاری سوید و فینلەندا بۆ بوونیان بە ئەندام لەناتۆ توركیا ڕاستەوخۆ ناڕازی خۆی ڕاگەیاند، ئایا لەم بابەتەدا توركیا ستراتیژی بیر دەكاتەوە یا كاردانەوەی بەرامبەر پارتی كرێكارانی كوردستان لەم دوو وڵاتەدا.
قبوڵ كردنی داواكاریەكانی توركیا لە هێرش كردنە سەر بەشەكانی كوردستان، ڕۆژئاوا و هەرێمی كوردستانی عێراق یەكێكە لە داواكاریەكانی توركیا كە ئێستا ڕێكلامی بۆ دەكات، بەوەی پەیمانی لۆزان كۆتایی دێت و لە ساڵی داهاتوودا خاكە داگیر كراوەكانی بگەڕێنێتەوە بۆسەر خاكی خۆی، ئەمەشیان بۆ كورد لە ناوچەكەدا پڕ مەترسییە.
دەكرێت یەكێك لە ڕێگریەكانی توركیا لە بەئەندام بوونی سوید و فینلەندا هەوڵ بێت بۆ قەدەغە كردنی چالاكیەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان و پارتە نزیكەكانی لەو حیزبە لەم دوو وڵاتەدا.
ئۆردوغان ڕایگەیاند ئامانجمان كۆنتڕۆڵ كردنی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) یە و گەڕاندنەوەی ملیۆنێك پەنابەرە بۆ ئەو ناوچانە. مەترسییەكانی توركیا لەوەرگرتنی سوید و فینلەندا لە پەیمانی ناتۆ دەگەڕێتەوە بۆ هۆكاری:-
یەكەم/ هاوپەیمانی نێوان ڕوسیا و توركیایە، ئەویش دەستی توركیای گرتووە بۆئەوەی وەرگرتنی سوید و فینلەندا قبوڵ بكات، چونكە ڕوسیا پێیوایە وەرگرتنی ئەو دوو وڵاتە دەبێتە نائارامی سنوورەكانی.
دووەم/ ئەگەر ئەو دوو وڵاتە بچنە ناتۆوە دەبێتە هۆی تێكەڵ بوونی حسابات و بەرژەوەندییە هەرێمیەكانی توركیا، بەتایبەتی لەناوچەكانی قەوقاز و ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا.
سێ یەم/ توركیا ترسی ئەوەی هەیە كە لە ناتۆدا دوو وڵاتی دژ بەرە زیادبێت بەهەمان شێوەی یۆنان كار بكەن بۆ دروست كردنی یەك دەنگی ناو هاوپەیمانیەتیەكە دژی بەرژەوەندییەكانی توركیا.
توركیا بەو مەرجە پشتیوانی لە ئەندام بوونی سوید و فینلەندا دەكات كە پشتیوانی لە پەكەكە و یەپەكە لە ڕۆژئاوای كوردستان نەكەن و بە ڕێكخراوی تیرۆرستیان بزانن و كەسانی دیار و چالاكی كورد لەو وڵاتانەدا ڕادەستی توركیا بكەنەوە و چالاكیەكانی كوردیش لە وڵاتەكانیاندا قەدەغە بكەن.
ئۆردوغان سەرۆكی توركیا داوا دەكات بەر ئەوەی سوید ببێتە ئەندامی ناتۆ ((ئەو تیرۆرستانە لە پەرلەمان دەربكات كە پشتیوانی لە كورد و پەكەكە دەكەن، كە ئامینە كاكە باوە پەرلەمانی بەڕەچەڵەك كورد یەكێكە لەوانەی كە ئۆردوغان داوای دەركردنی دەكات)). ئێستا ئامینە كاكە باوە لەلایەن توركیاوە كراوەتە ئامانج لەبەر ئەوەی وەك ئامینە دەڵێت "ئۆردوغان ڕقی لە هەر كەسێكە كە داكۆكی لە مافی ژن و مافی مرۆڤ بكات".
ئامینە كاكە باوە خەڵكی ڕۆژهەڵاتی كوردستانە لە سێ خولی بەردەوامدا ئەندامی پەرلەمانی سویدە، هەموو ژیانی بۆ خزمەت كردن و تێكۆشان لەپێناو كوردستان و كار كردن بۆ چەسپاندنی دادپەروەری و ئازادی ژنان تەرخان كردووە، سەرسەختانە داكۆكی لە دەسەڵاتی خۆ بەڕێوەبەری ڕۆژئاوای كوردستان دەكات و بەردەوام بەرەنگاری گروپە توند ڕەوەكانی توركیش بووەتەوە لە سوید، ئەو دەڵێت چۆن دەتوانم بێ دەنگ بم كە خەڵكی لەبەر چاوم دەكوژرێن و بە هەزارەها كەس دەخرێنە زیندانەوە لە توركیا لەپێناو ئازادی و مافی مرۆڤ. ئەوە منم كە ئۆردوغان داوای دەستگیر كردن و ڕادەست كردنەوەم بۆ توركیا دەكات.
توركیا و ئۆردوغان دنیایەك مەرجی دیكەیان هەیە كە تا ڕادەیەك پەیوەندیان بە ئامینە كاكە باوەوە نی یە، ئەو وڵاتە سەبارەت بە فراوان كردنی ناتۆ ڕۆڵێكی چالاكی هەیە، بەڵكو كارتێكی بەهێزی دەست كەوتووە كە هەروا بە ئاسانی لەدەستی نادات. ئۆردوغان لەم كەیسەدا كۆمەڵێ مەرجی دەبێت، ئەم ڤیتۆ پێش وەختەش بۆ بەدەست هێنانی دەسكەوتە چ لەئاستی دەرەوە و ناوخۆدا.
لابردنی گەمارۆی چەك بێفرۆشتن لەلایەن وڵاتانی ئەوروپا و ئەڵمانیا و سوید و فینلەندا، كە لەدوای پەلاماردانی ڕۆژئاوای كوردستان لەساڵی 2019دا سەپاندیان بەسەریدا.
لابردنی سانسۆر لە فرۆشتنی فڕۆكەی (F35)ی ئەمەریكی دوای كڕینی سیستەمی موشەكی (S400)ی ڕوسی لەلایەن توركیاوە.
ڕاگرتنی پشتگیری لەو وڵاتانە لە دۆزی كورد بەگشتی و لە باكور و ڕۆژئاوای كوردستانیش بەتایبەتی، مەسەلەی پارتی كرێكارانی كوردستان بەردەوام كێشەیە ناتۆیە، ئەمەش ئۆردوغان دەتوانێت كەڵكی لێوەر بگرێت.
فینلەندا لەسەر بەرزترین ئاست توركیای نائومێد كرد، بەوەی سەرۆكی پەرلەمانی فینلەندا ڕیگەیاند / وڵاتەكەی بەرازی بوونی توركیا بۆ ئەندام بوونی وڵاتەكەی لە هاوپەیمانی باكوری ئەتلەسی (ناتۆ) ئامادە نییە هیچ بەرهەڵستكارێكی توركیا لەسەر خاكی وڵاتەكەی ڕادەستی دەسەڵاتدارانی ئەنكەرە بكاتەوە.
وەك شێوەیەكیش لە پێشاندانی بێمنەتی بەرامبەر بە ناڕەزایەتیەكانی توركیا، سەرۆكی پەرلەمانی فینلەندا جەختی كردوەتەوە بە دڵنیایی وڵاتەكەیان دەبێتە ئەندامی ناتۆ.
لەهەمان كاتدا لە سكاڵا نامەیەكدا (17) نووسەر و بڵاوكەرەوەی سویدی ڕایگەیاند ، داوا كاریەكانی توركیا بەڕاستی نیگەرانی و ناڕەحەتی لە سەرتاسەری سوید لێدەكەوێتەوە، نەك تەنیا لەناو ئەوانەی كە وەك ئێمە كار بۆ ڕۆژنامەگەری ئازاد، ئازادی ڕادەربڕین دەكەین. لە هیچ بارودۆخێكدا سوید ناتوانێت نووسەر و بڵاوكەرەوەكان ڕادەستی ڕژێمێك بكات، كە بەنیازە ڕەخنەگرەكانی خۆی لە دەرەوەی سنوورەكانی وڵاتیش بێ دەنگ بكات. بانەكەونە ناو تەڵەی ئۆردوغانەوە، كاتێك كە هەوڵ دەدات ڤیتۆ یەك لە ئەندامێتی ناتۆی سویدی بقۆزێتەوە.