كاریگەری ئۆپراسیۆنەكانی سوپای توركیا و هەناردەی گازی هەرێم بۆ ئەوروپا لەسەرهەرێمی كوردستان چی دەبێت؟
4/26/2022 2:39:00 PM
ئەحمەد هەورامی
شەوی (17)ی ئەم مانگە سوپای توركیا ئۆپراسیۆنێكی سەربازی لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بۆ سەر پێگەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان لەناوچەكانی چیای كورەژارۆ و زاب و مەتینا و ئاماشین لە ئامێدی دەستی پێكرد، ئەوەش دوای دوو ڕۆژ بوو لە سەردانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ توركیا و كۆبوونەوەی لەگەڵ ئۆردوغان و سەرۆكی دەزگای میتی ئەو وڵاتە. خەونی توركیا خەونێكی گەورەیە، توركیا دەیەوێت هەموو باشووری كوردستان و ڕۆژئاوای كوردستان داگیر بكات و ئیمپڕاتۆریەتی گەورە دروست بكات و نەخشەی وڵاتەكەی فراوان بكات.
كەجەكە لەڕاگەێنراوێكدا ((ئاماژەی بەوە كردووە پەدەكە دەڵێت پشتگیری لە هێرشی داگیركەری دەوڵەتی تورك ناكات، ئەوەتا بەهەموو شێوەیەك لەڕووی هەواڵگری و لۆجستی پشتگیری لە سوپای توركیا دەكات بۆ گەمارۆدانی ناوچەكانی گەریلا.
سوپای توركیا نەیتوانی لە كورەژارۆ لە ئاسمانەوە هێزەكانی جێگیر بكات.
بەهاوكاری پەدەكە هێزەكانی خۆی گەیاندە شیلادزێ و لەڕووی زەمینیەوە خۆی گەیاندە ناوچەكە، ئەمەش نیشان دەدات تا چ ئاستێك پەدەكە هاوكاری دەوڵەتی توركیا دەدات)).
بەگوێرەی زانیاریەكانی خەڵكی ناوچەكە سوپای توركیا داوای كردووە كە دەبێت ((هێزەكانی زێرەڤانی و هێزەكانی ڕۆژ و لیوای تایبەت)) شان بەشانی هێزەكانی توركیا لەو زنجیرە چیایانە دابنرێن، هاوكات داوایان لەخەڵكی ناوچەكە كردووە لەناوچە سەربازیەكان نزیك نەبنەوە.
لەهەمان كاتدا داوایان لە بەغداد كردووە كە هێز بەكار بهێنێت دژی پەكەكە لە شەنگال.بەگوێرەی ئەو دەستپێكە دەبێت چاوەڕوان بین لەچەند ڕۆژی ئایندەدا هێرشی زەمینی توركیا بەشێوەیەكی فراوان و بەرنامە بۆداڕێژراو بۆسەر باشووری كوردستان دەست پێبكات. هاوپەیمانی یەتی نێوان پارتی و توركیا تەنیا لەوەدا گۆشەگیر نابێت كە ڕێكەوتنێكی سیاسی بێت بەڵكو ئەم هاوپەیمانییەتە هەڵبژاردەی ڕێگاكەیە.
زۆر مەترسیدارە بۆسەر بوون و ئایندەی میللەتی كورد، ئەم هاوپەیمانیەتە نزیكە لەوەی كوردستان و پرسی ڕزگاری نەتەوەیی بەرەو چارەنووسێكی زۆر مەترسیدار بەرێت، دوور نیە ئەم وڵاتەش بەدەردی ئۆكرانیا نەبرێت.
وەزیری بەرگری توركیا ڕایگەیاند ئۆپراسیۆنی سەربازی ((چەنگی قوفل))ی سوپای توركیا لەناو خاكی هەرێمی كوردستان بەردەوام دەبێت و درێژە دەكێشێت.
توركیا لە ئۆپراسیۆن و لەشكركێشیە داگیركاریەكەی وای دەبینێت كە باشووری كوردستان بەشێكە لە خاكی توركیا و دوژمنایەتی توركیا بەرانبەر كورد ئاشكرایە لە باشوور و باكور و ڕژئاوادا.
ڕۆژنامەی ((ئیكسپریت ڕۆ))ی ڕوسی ڕاپۆرتێكی "لەژێر ناونیشانی پێشێلكاری سەروەری خاكی عێراق لەلایەن توركیا و بێدەنگی ڕۆژئاوا لەبەرانبەریدا بڵاو كردەوە، دەڵێت وەك ئەوەی دەسەڵاتدارانی توركیا ئاماژەیان پێكردووە ئۆپراسیۆنە سەربازیەكەی بە هاوكاری و هەماهەنگی لەگەڵ دۆست و هاوپەیمانیەكان ئەنجام دەدرێت، مەبەستیش لەوە وەك دەردەكەوێت حكومەتی هەرێمی كوردستانە بە سەرۆكایەتی مسرور بارزانی.
ڕاپۆرتەكە ئاماژەی بەوە كردووە لەهەمان كاتدا وڵاتە ڕۆژئاواییەكان بەهیچ شێوەیەك ئامادەنین ڕایبگەیەنن كە ئەنكەرە پێشێلكاری بەرانبەر بە سەروەری وڵاتێكی تر و بەرانبەر یاسای نێودەوڵەتی ئەنجامدراوە، دەشڵێت توركیا هێزی ڕەوانەی ناو عێراق دەكات وەك ئەوەی نیشتمانی خۆی بێت، سەروەریەكەش پێشێل دەكات، لەبەرانبەریشدا ڕۆژئاواییەكان هیچ جۆرە سزایەكی بەسەردا ناسەپێنن بەڕوونی دیارە تەنیا لەبەرئەوەیە كە توركیا ئەندامی ناتۆیە. لەكاتێكدا ئەو وڵاتانە لەبەرانبەر دەستێوەردانی سەربازی ڕوسیا لە ئۆكرانیادا هەڵوێستی زۆر توندیان پیشانداوە".
ئۆردوغان لەكۆبوونەوەی فراكسیۆنی پارتەكەی لە پەرلەمانی توركیادا سوپاسی حكومەتی هەرێم و حكومەتی عێراقی كرد بەرانبەر ئەو هاوكاریەی كردوویانە لە ڕوو بەڕوو بوونەوەی تیرۆردا و ڕایگەیاند ئۆپراسیۆنەكە بەهاوكاری حكومەتی عێراق و هەرێم ئەنجامدراوە.
وتەبێژی وەزارەتیدەرەوەی عێراق وەڵامی لێدوانەكانی ئۆردوغانی دایەوە و ڕەتیكردەوە كە ئۆپراسیۆنی سەربازی توركیا لەخاكی هەرێمی كوردستاندا بەهەماهەنگی و ئاگاداری حكومەتی ناوەند كرابێت، لەهەمان كاتدا ڕایگەیاند ئۆپراسیۆنی سەربازی توركیا پێشێلكردنی زەقی سەروەری خاكی عێراقە و هەڕەشەیە لەسەر یەكپارچەیی خاكی عێراق و زیانیش بەهاوڵاتی سڤیل دەگەیەنێت.
بەڵام وتەبێژی حكومەتی هەرێم لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی ڕەتی نەكردەوە هاوكاری توركیا كرابێت بۆ ئەنجامدانی ئەو هێرشانەی دەكرێنە سەر خاكی هەرێم و تائێستاش حكومەتی هەرێم بەڕەسمی ئیدانەی هێرشەكانی سوپای توركیای نەكردووە بۆسەر خاكی هەرێمی كوردستان. ئەم ئۆپراسیۆنەی سوپای توركیا جگە لەوەی پێشێل كردنی ڕوونی سەروەری خاكی كوردستان و عێراقە و بێ بەها كردنی یاسای نێودەوڵەتییە، گومان دەكرێت ئەم ئۆپراسیۆنە لێكەوتە و ئەجیندای تری لەپشتەوە بێت.
دەوڵەتی توركیا سەد ساڵە نایەوێت بە عەقڵانی سیاسەت بكات و لەو ڕاستییە مێژووییە تێبگات چیتر پەلامار و هێرشی سەربازی و زمانی چەك و قین و توڕەیی بەرەو بەدیهێنانی ئامانجە ستراتیژیەكان نایەتەدی.
جێگەیداخەتوركیاتوانیوویەتییەكڕیزی كورد تێكبدات و هیچ متمانەیەك لەنێوان هێزە كوردییەكان نەهێڵێت.
دەبێت خەڵكی كوردستان بەگشتی و لایەنە سیاسیەكانی كوردستان هەست بە مەترسیەكانی پشتی هەنگاوەكانی سوپای داگیركەری توركیا بكەن و هەڵوێستی نیشتمانیان هەبێت بەرانبەر نیازەكانی توركیا لە هەرێمی كوردستاندا.
دەسەڵاتی سیاسی هەرێم بەمەبەستی ڕووبەڕوو بوونەوە لەگەڵ ئەم ئەزمە سیاسی و ئابووری و ئیدارییە قووڵە هەموو هەوڵی خۆی خستووەتە گەڕ تا كاریگەری لێكەوتەكانی ئەم هەلومەرجە تازە و ئەزمەكانی بەسەرجەماوەری بێبەشی كوردستان بشكێتەوە.
لە هەرێمی كوردستان و عێراقیشدا گازی سروشتی بووتە بابەتێكی گەرم و جێی ناكۆكی نێوان لایەنە سیاسەكان و حكومەتی هەرێم و عێراقی فیدراڵ. ئەم بابەتە تەنها لەچوارچێوەی عێراقدا نەماوەتەوە، بەڵكو هەردوو جەمسەرە هەرێمییە خاوەن بەرژەوەندییەكانی هێناوەتە قسە و ململانێ كە ئێران و توركیای دراوسێی عێراقن. هەردوو وڵات بە ئاڕاستەی جەمسەر بەندی جیهانیە لە ململانێ یەكی توندن بۆ كۆنترۆڵ كردنی ڕزگاری هەرێمی كوردستان و عێراق، لەم نوێوەندەدا هەرێم كەوتووەتە نێوان دوو بەرداشی بەهێزی ناوچەیی ئەگەر بە وریایی مامەڵە لەگەڵ ئەم دۆخە نەكات دوور نیە ببێتە مایەی هەڕەشە و دەستێوەردان. ئاڕاستە كردنی موشەكەكانی پاسدارانی ئێران بۆسەر هەولێر ئاگاداریەكی توند بوو بۆ حكومەتی هەرێم لەوبارەیەوە.
مسرور بارزانی لەسەردانەكەیدا بۆ بەریتانیا ئاماژەی بەوە كرد دەتوانن ببنە جێگرەوەی دەوڵەتی ڕوسیا لە هەناردەی گازی سروشتی بۆ یەكێتی ئەوروپا، ئەم دڵنیا كردنەوەی مسرور بارزانی بە هەناردەی گازی هەرێم لەڕێگای توركیاوە بۆ ئەوروپا كاردانەوەی توندی چاودێران و شارەزایانی سیاسەتی نێودەوڵەتی لێكەوتەوە بەشێوەیەك بە كێشەیەكی ناڕەوا و ناشارەزایانە لێكدرایەوە، بەهەر نزیك بوونەوەیەك لە یەكێتی ئەوروپا بەواتای بەدژایەتی ڕوسیا دەبینرێت.
نیشاندانی غازی كوردستان وەك بەدیلی گازی ڕوسیا بۆ وڵاتانی ناتۆ هەرێمی كوردستان دەخاتە نێو شەڕێكی نێودەوڵەتیەوە كە هیچ كات هەرێم كەرەستەی بەرگریكردنی لە خۆی نییە.
كارتی بەهێزی ڕوسیا بەرانبەر یەكێتی ئەوروپا و وڵاتانی ناتۆ كارتی وزەیە بەتایبەتی گاز، هەوڵدانی هەرێم بۆئەوەی كارتی گاز لەجێگەی ڕوسیا بسوتێنێت ئەوە ئەوپەڕی كورتبینی سیاسیە، هەرێم نەپێگەی جیو سیاسیە و نە بەتواتای ئابووری و سەربازیەكەی و نەڕەوایەتی دەستووری یاساییەكەی هی ئەوەبێت بچێتە ململانێیەكی نێودەوڵەتی گەورەوە!
ئەم هەنگاوەی حكومەتی هەرێم و خودی مسرور بارزانی مەترسی گەورە لەسەر باری ئابووری هەرێم بەتایبەتی مووچە خۆرانی هەرێم دروست دەكات، چونكە وەزارەتی نەوتی عێراق پەرچە كرداری دەبێت لەسەر ئەو وەڵامەی هەرێم بەتایبەتی سەرۆكی حكومەت كە بڕیارەكە لەلایەن ئەوەوە دەركراوە، ئەوكاتە هەنگاوەكانی داهاتووی وەزارەتی نەوت دەتوانێت كێشە بۆ بازرگانی نەوتی هەرێم دروست بكات بەشێوەیەك نەتوانێ نەوتەكەی بەڕەسمی ساغ بكرێتەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی نەوتی هەرێم لە بازاڕەكانی دەرەوە بە قاچاغ بفرۆشرێت.
دادگایباڵایفیدراڵیبڕیاریژمارە (2019) لە (15/2/2022) دەركردووە، كرۆكیبڕیارەكەیدادگایفیدراڵیبەمشێوەیەیە:-
1-نادەستوریبوونییاسای نەوت و غازی هەرێم ژمارە (22)ی ساڵی (2007) هەروەها هەڵوەشاندنەوەی یاساكە لەبەرئەوەی پێچەوانەی مادە دەستووریەكانی (110,11,112,115,121,130)یە.
2-پابەندكردنیحكومەتیهەرێم بە ڕادەستكردنی سەرجەم بەرهەمە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم كە وەزارەتی سامانە سروشتیەكان دەریهێناون بە وەزارەتی نەوتی عێراق.
3-سكاڵاكارمافیئەوەیهەیە بەدواداچوون بۆ پوچەڵكردنەوەی ئەو گرێبەستە نەوتیانەی كە حكومەتی هەرێم و نوێنەرەكەی (وەزارەتی سامانە سرووشتیەكان) لەگەڵ لایەنە دەرەكی و دەوڵەت و كۆمپانیاكان سەبارەت بە دۆزینەوەی نەوت و گاز گرێبەستیان كردووە.
4-هەرێمڕێگەبداتبەوەزارەتی نەوتی عێراق و دیوانی چاودێرانی دارایی بەهەموو گرێبەست و مامەڵەیەكی نەوتیدا بچنەوە بۆ وردبینی و دیاریكردنی پابەندییە داراییەكان كە دەكەونە سەر حكومەتی هەرێم كە لە بودجەیفیدراڵیدیاریدەكرێت.
وەزارەتینەوتی عێرا قلە نوسراوێكداداوایگرێبەستەكانیهەرێمبۆئەممەبەستانەیە:.
1-تەماشاكردنیان لەلایەن تیمێكی پسپۆڕ و ڕاوێژكارانی وەزارەتی نەوتی عێراقەوە بەئامادەكردنی نوێنەری ڕێگەپێدراوی هەرێم .
2-گونجاندنی گرێبەستەكانی هەرێم و هەمواركردنیان بەپێی یاسایی بەركاری عێراق و بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی عێراق.
وەزیری نەوتی عێراق لەبارەی بڕیاری دادگای فیدراڵی یەوە دەڵێت / بڕیارەكە دەسەڵاتی بە وەزارەتی نەوت داوە بە هەڵوەشاندنەوەی ئەو گرێبەستەی كە هەرێمی كوردستان كردوویەتی، هەروەها دەسەڵاتی پێداوین بگەڕێین بەشوێن لێكەوتە داراییەكانی پڕۆسەی فرۆشتنی نەوت و غازی هەرێم لە ساڵانی ڕابردوودا، لەهەمان كاتدا بۆری نەوتی عێراق لەڕێگەی توركیا لە دادگای نێودەوڵەتییەكاندایە، توركیا بە شێوەیەكی نایاسایی بۆریەكەی بەكارهێناوە.
دادگا ڕێگەی پێداوین كە نەوتی هەرێم بە نرخی سومۆ بفرۆشین و هەروەها دادگای فیدراڵی دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستە نەوتیەكانی هەرێمی پێداوین و قبوڵی ناكەین كە نەوتی هەرێم كەمتر لە نەوتی عێراق بفرۆشرێت.
بەپێی زانیارییەكان حكومەتی هەرێمی كوردستان بەنامەیەك وەڵامی وەزارەتی نەوتی عێراقی داوەتەوە تیایدا ئەو بڕیار و میكانیزمانەی وەزارەتی نەوتی عێراقی ڕەتكردۆتەوە كە تایبەتە بە جێ بەجێ كردنی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی و ڕادەست كردنی دۆسیەی نەوت بە بەغداد.
هەرهەنگاوێكی لەم جۆرەی ئێستای هەرێم كارێكی ناپەسەند و هەڵەشەیە لە كاتی بوونی ململانێ و ناكۆكیدا، پێویستە حكومەتی هەرێم نەبێتە بەشێك لە كێشە و ملكلانێكان كە ڕەنگە داهاتووی قەوارەی هەرێم و سەروەری خاكەكەی بخاتە ژێر مەترسییەوە...