ئاژاوە ...وەک میکانیزمێک بۆ گۆڕینی ناسنامەی کەرکوک
9/4/2023 11:59:00 AM
د. محەمەد شوانی
لە ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ەوە بەرێوەبردنی کەرکوک و
ناوچە کوردستانیە دابڕێنراوەکان لە ژێر دەسەڵاتی هێزە کوردیەکاندا نەماوە، لە
ئۆپەراسیۆنێکدا کە حکومەتی عیراقی لە
شازدەی ئۆکتۆبەردا بە ناوی سەپاندنی یاسا لە رێگای بەکارهێنانی هێز و پەلاماری
سەربازیەوە ئەنجامیدا ، پیشمەرگەو هێزە کوردیەکانی گەراندەوە سنوری پیش ١٩ی ٣ی ٢٠٠٣ . بە پێچەوانەی ئیستاوە، لەو رۆژگارەدا حکومەتی
عیراقی ، زۆر پێویستی بە ئەمن و ئاسایش ، و هێورکردنەوەی رەوشەکە، و نەهێشتنی هەر مەترسیەک بوو لەسەر دڵنیایی دانیشتوانی ناوچەکەو هاتنە
دەنگی نێودەوڵەتی و هەرێمی ، کە بە بیانووی ریفراندۆمەوە ئەو هەلەی قۆستبوەوە و تا
رادەیەک ئەو بێ دەنگیەی زامن کردبوو .
کورد لەو رۆژگارەدا ، لە جیاتی بەرەنگاری و
تێکدانی رەوشی ئارامی ئەو ناوچانە،و پەلاماری
پێچەوانە و سیاسەت کردن بۆ کۆتایی نەهاتنی پرۆسەکە و بەیانامەی نارەزایی و
هەڕەشەکردن بە بەکارهێنانی هێز و وەرگرتنەوەی کەرکوک و ناوچە کوردستانیە
دابڕێنراوەکان ، سەرقاڵی تەخوینکردنی یەکتری و پاڕانەوە لە بەغدا بۆ گفتوگۆ و پڕوپاگەندەی ئەوەی بڵاو دەکردەوە کە حکومەتی
عیراقی بە نیازی گرتنەوەی هەولێرو سلێمانی و دهۆک بووە ، لە چەند نەبەردیەکدا ئەو
پلانەمان پوچەڵ کردەوە! بۆ ئەوەی بە لە
دەستدانی کەرکوک و ناوچە کوردستانیە دابڕێنراوەکان مەمنون بین و سوپاسی خوا بکەین
هەرێمیان پاراست !
هیچ سەرکردەو حیزب و لایەنێک ، بەرنامەی ئەوەی نەبوو بیر لە پەلامارێکی پێچەوانە بکاتەوە،
و ناحیەیەک ، یان قەزایەک یان چەند گوندێک لە خوار سنوری ١٩ی ٣ی ٢٠٠٣ بگرێتەوە،
بۆیە حکومەتی عیراقی زۆر بەسەرکەوتوویی ئەو پرۆسەیەی ئەنجامدا و لە دۆخێکی ئارام و بێ دەنگیدا کۆتایی هات و
سەرکردایەتی سیاسی کوردیش وەکو ئەمری واقع ئەو رەوشەی قبوڵکرد .
دووای نزیکەی شەش ساڵ لەو رووداوانە، و
مانەوەی کورد و تا رادەیەک راهاتنی لەگەڵ
خەباتی مەدەنی و یاسایی و دەستوری و هەستکردن بە هێزو قورسایی کورد وەکو
دانیشتوانی رەسەنی کەرکوک و ناوچە کوردستانیە دابڕێنراوەکان ، بردنەوەی لە نیوە
زیاتری کورسیەکانی ئەم ناوچانە لە هەموو
هەلبژاردنەکاندا ، سەرەڕای دەسەڵاتی پێکهاتەکانی دیکە ،و هەموو ئەو ستەمانەی لە
کوردی ئەم ناوچانە کراوە، لە دەرکردن و ئاوارەکردن ودەستکاری نەخشەی کارگێڕی و
هێنانی عەرەب و نیشتەجێکردنیان ، هێشتا بە پێی ئامارو سەرژمێریەکان کورد زۆرینەیە ،
ئەمە بە داگیرکەرانی کوردستان و دوژمنانی کورد و هێزە شۆفینیەکانی پێکهاتەکانی دیکە قبوڵ ناکرێت ، نازانن چی بکەن
؟! لە ماوەی هەشتا ساڵی رابردوودا هیچ رێگایەک نیە بۆ سڕینەوەی کورد بەکاریان
نەهێنابێت ، هیشتا کلتور و پێکهاتەی کوردی زاڵە و بە روونی ناسنامەی ئەم ناوچانە
کوردستانین ..
ئەگەر سەرنجێک لە رابردوو بدەین و بە
رووداوەکانی ئیستای بەراورد بکەین ، لە سالی ١٩٥٩ ئاژاوەیەکیان نایەوە بۆ دروستکردنی کەلێن لە نێوان پێکهاتە تەبا و
دۆستە مێژووییەکانی کەرکوک، ویستیان
دانیشتوانی رەسەنی شارەکە بکەن بە دوژمن، لە سالی ١٩٦٣ بە دەیان لاوی کوردیان لە
سێدارەدا ، لە لایەک بۆ ترساندن و تۆقاندنی کورد و لە لایەک بە پاساوی تۆڵە و هەقی
بەرامبەر، ئەو ئاژاوەو نا ئارمیانە کودەتای ساڵی ١٩٦٨ یان لێ کەوتەوە ، لە ماوەی
سی و پنج ساڵی دوواتردا، کوردو تورکمانی کەرکوک پێکەوە بوونە قوربانی و بەر هیرش و پەلاماری پاکتاوی نەژادی و سرینەوە
کەوتن، لە ژێر فشارو هەڕەشەدا کەرکوکیان
بەحێ هیشت یان بەزۆر راستکردنەوەی نەتەوەییان پێ پڕ کرایەوەو بە عەرەب تۆمار کران
.
رووداوەکانی ٢٠٠٣ بەشێکی زۆری ئەو بەرنامەو پلان و نەخشە شۆفینیانەی لەبەر یەک
هەڵوەشاندەوە، بەشێک لە خێزانە کوردو
تورکمانەکان گەرانەوە کەرکوک و ناوچەکەو سەر زێدی باوباپیریان ، گوندەکانیان
ئاوەدان کردەوەو سیمای کلتوری نەتەوەیی کوردیان بە ناوچەکە بەخشیوە، سەرەتای
دەستپێکردنەوەی ژیانی ئاسایی و دوور لە توندو تیژی هەست پێ دەکرا، سەرەرای
رووداوەکانی دوواتر و هەڵەکانی سەرکردایەتی سیاسی کورد و نەقۆستنەوەی ئەو هەلە ، هیشتا
کورد لە رێگای خەباتی نەرمەوە دەتوانێت زۆرینەی خۆی بسەلمێنێت و لە میانی کاری مەدەنی
و دەستوریەوە بەراێوەبرنی کەرکوک و قەزاو
ناحیەکانی ناوچە کوردستانیە دابرێنراوەکان بگرێتەوە دەست، هەندێک لە وڵاتانی هەرێمی و گروپە توندرەو و شۆفینیەکانی عێراقیش ئەمە بە مەترسی
دەزانن، بۆیە لە هەوڵی نانەوەی ئاژاوەو دروستکردنی رەوشێکی نا ئارامین، لەو
بارودۆخەشدا زەرەرمەندی یەکەم کورد دەبێ ،
چونکە:
١-فایلی ئەمنی کەرکوک و ناوچە کوردستانیە
دابڕێنراوەکان بە دەستی کوردەوە نیە، لە هەر ئاژاوەیەکدا دەتوانن بە بیانوی کاری تیرۆریستی بە سەدان لاوی کورد بگرن .
٢-هێزی چەکداری کوردی لەم ناوچانە نیە ، هەر
ئاژاوەو نائارامیەک کە دەبێتە مایەی مانۆری هێزی سەربازی ، ترس لای کورد دروست
دەکات ، بە پێچەوانەوە بوونی ئەو هێزە
ئارامیەک دەداتە مەڕدارو جوتیارو کرێکارو خێزانەئاوارە عەرەبەکان و هانیان دەدات
بۆ مانەوە .
٣-شەهیدبوونی هەر گەنجێکی کورد جگە لە زیانی
مرۆیی و دێموگرافی ، لە رووی دەرونیشەوە ترس و دڵەراوکێ لە ژینگە کۆمەڵایەتیەکەیدا
دروست دەکات و بە لایەنی کەمەوە لە فراوانبوونی رەگەزە کلتوریەکانی کورد کەم دەکاتەوە.
٤-وەکو میراتی کۆمەلایەتی و دابونەریتی
خێڵەکی کە هیشتا لە کەسایەتی بەشێکی
زۆری تاکی کورددا ماوە، بە تۆڵە
نەکردنەوەی ئەو ستەمانە هەست بە نامۆیی دەکەن ، ئەمەش لەگەڵ کلتوری شارنشینی و
شارستانیدا ناگونجێت ، بە ناچاری لە خەباتی یاسایی و دەستوریەوە بۆ جۆرێکی دیکەی
خەبات پەلکێشمان دەکات کە هیچ لایەنێک
سودی لێ وەرناگرێت.
٥-بوونی ئاژاوە لەم ناوچانەدا بواری ئاوەدانی
و گشەکردن و ئاستی خزمەتگوزاری دادەبەزێنێت ، دەبێتە مایەی بێزاری و تەنگبوونی
ژیان لەم ناوچانەدا، ئەگەر ترس و زەبر و
زەنگیش نەبێت ، ئەگەری کۆچکردنی خێزانە کوردەکانی هەیە.
٦-هەڵبژاردنی
ئەنجومەنی پارێزگاکانمان لە پێشە ، لایەنەکان چاویان لەسەر پارێزگاری شارەکەیە، کێ
ببێتە پارێزگاری ئایندەی کەرکوک، لە هەر ئاژاوەو نائارامیەکدا بە لایەنی کەمەوە ناکۆکیەکانی نێوان خودی کورد
خۆی قوڵتر دەکاتەوە، کورد لەم ناوچانە پەرتەوازە دەکات ، بە دڵنیاییەوە پۆستی پارێزگار لە دەست دەدات.
بۆیە ئاژاوە لە کەرکوک ، میکانیزمێکە بۆ
گۆڕێنی ناسنامەی رەسەنی شارەکە و ناوچە کوردستانیە دابڕێنراوەکان بە گشتی.