پۆستی پارێزگار یان مافە نەتەوەییەکان لە کەرکوک ؟
6/10/2024 10:29:00 PM
د. محەمەد شوانی
پۆستی پارێزگار بە گشتی و بۆ پارێزگای کەرکوک
بەتایبەتی ، کە پێکهاتەی جیاوازی لێ نیشتەجییە، گرنگی خۆی هەیە، لە کۆمەڵگا
دوواکەوتووە فرە کلتورەکاندا پارێزگار وەکو هێمای دانیشتوانی رەسەنی هەر
پارێزگایەکە، بە پێچەوانەی کۆمەڵگا مەدەنیە پیشکەوتوەکانەوە کە دەکرێ پەنابەرێک یان نەوەی دووەمی پەنابەران ببنە
پارێزگار یان سەرۆک وەزیران ، کۆمەڵگای ئێمە هیشتا نەگەیشتوەتە ئەو ئاستەو
جیاوازیەکی گەورەش هەیە لە نێوان پەنابەرێک ، کلتوری ئەو کۆمەڵگایەی وەرگرتبێت
،لەگەڵ هاوردەیەک ،بە مەبەستی گۆرانی دێموگرافی لە شارێک نیشتەجێ بووبێت ،و زمان و
کلتوری خۆی بەسەر دانیشتوانە رەسەنەکەدا بسەپێنێت ..
کەرکوک بە هۆی شوێنی ستراتیژی لە رابردو، دوواتر
بە هۆی دەوڵەمەندی بە سامانی سروشتی، بووەتە جێی چاوتێبڕینی داگیرکەران ،و زۆرجار
هەوڵی گۆڕینی دانیشتوانەکەی و کالکردنەوەی ناسنامەکەی دراوە، ئەوەی دەسەڵاتی
هەبوبێت هەولی نیشتەجیکردنی لایەنگرانی خۆی و سەپاندنی کلتوری خۆی داوە بەسەر
دانیشتوانی رەسەنی کەرکوکدا ، بۆیە بە درێژایی میژوو ،فرە رەنگی و ئیتنۆس و گروپی
مەزهەبی و ئاینی جیاوازی تێدا ژیاوە، ئێستاش ئەو فرە رەنگیە بووەتە یەکیک لە سیما
کلتوری و رەگەزی دیاری ناسنامەی کەرکوک .
بەڵام بە داخەوە ،جیاوازیەکان وەکو پایەو کۆڵەگەیەکی
کلتوری ،لە جیاتی ئەوەی ببنە نیعمەت و خێرو بەرەکەت بۆ کەرکوک ، بە فیتی
داگیرکەران و هاندان و دەستێوەردانی دەرەکی و بە بەرنامەو ئەجندای سیاسی خەڵکانیتر
، جیاوازی پێکهاتەکان بووەتە مایەی نەگبەتی و نەهامەتی بۆ کەرکوکیەکان، کراوەتە
ئاستەنگ لەبەردەم پێشکەوتن و گەشەکردنی شارەکەو لە جێبەجێکردنی یاسا و دەستوریشدا
،کە لە راستیشدا هیچ کیشەیەک لە نیوان خەلکی ئاسایی پیکهاتەکاندا نیە .
نزیکەی شەش مانگە هەڵبژاردن کراوەو ئەنجامەکانی
راگەیاندراوەو رەزامەندی لەسەر دراوە، بە پیی یاسا دەبوو دووای پازدە رۆژ لە
راگەیاندنی ئەنجامەکان ،ئەنجومەنی نوێ کۆبێتەوەو کۆبوونەوەکە لە لایەن بە
تەمەنترینیانەوە بەڕێوە بچێت، دوواتر هەر بە پێی یاسا ،دەبوو یەک مانگ دووای ئەو
کۆبونەوەیە پارێزگار و سەرۆکی ئەنجومەن و پۆستەکانی دیکە دیاری بکرایە ، لە
کەرکوکدا ئەمە نەکراوەو پێ ناچێت ئەوەش بکرێت.
ئەوەی سەرەتاییترین زانیاری هەبێ و ئەلف و بێی
یاسای هەلبژاردنەکان بزانێت، دەزانێت بە پێی ئەنجامەکانی هەلبژاردن پۆستی پارێزگار
مافی کوردە ، ئەو راستیە تەواوی دۆست و دوژمنەکانی کورد دەیزانن و لە هەر
بەرنامەیەکیاندا بۆ پرسی کەرکوک ناتوانن تێیپەڕێنن.
پاش ئەو هەموو غەدرو ستەمەی لە کوردی کەرکوک و
ناوچە کوردستانیە دابڕینراوەکان کراوە لە ماوەی شەست حەفتا ساڵی رابردوودا، لە
رووخاندنی گوندەکان و دەرکردن و بە زۆر گواستنەوەی کورد بۆ پارێزگاکانی هەولێرو
سلێمانی و دەستبەسەرداگرتنی زەوی کشتوکاڵی و هەڵوەشاندنەوەی ناحیەکان و
کەرتکەرتکردنی یەکە کارگێریەکان و نیشتەجێکردنی عەرەب بە مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی
ئەم ناوچانە و هەتا گۆڕینی ناوی گەڕەک و قوتابخانەو شەقام و بازارەکانیش ،بۆ ئەوەی هیچ مۆرک و نیشانەو ناسنامەیەکی
کوردیان پێوە نەمێنێ ، بەڵام هێشتا کورد زۆرینەیە و سیمای کلتوریی کوردی بە
ناوچەکەوە دیارو زاڵە، تا ئێستاش بە دڵنیایی لە هەر پرۆسەیەکی دێموکراتی شەفاف و بێ تەزویرو دەستێوەردان دەنگی کورد لە
کۆی ناوچە کوردستانیە دابڕینراوەکان لە دەنگی تەواوی پێکهاتەکانی دیکە زیاترە ،
بۆیە لە چارەىسەری هەر کێشەو گرفتێکی پەیوەست بەم ناوچانە، ئەگەر بریار بێت بە
دەنگدان یەکلایی بکرێتەوە ،بە مەرجێک کورد خۆی تەباو یەکگرتو و یەک هەڵویست بێت ،
ئیترهەموو کێشەو گرفتەکانی ناوچە کوردستانیە دابڕینراوەکان بە قازانجی کورد
یەکلایی دەبێتەوە .
لە قۆناغی لاوازیی کورد و نەبوونی دەسەڵاتێکی
دێموکراتی و مەدەنی و دادپەروەر لە عێراق، ئەو زۆرینەیە ئەگەری هەرەشەیەکی دیکەیە
لەسەر ئایندەی ناوچە کوردستانیە دابڕینراوەکان، بە بەرنامە کار بۆ کەمکردنەوەی
رێژەی کورد بکرێت، پاش گۆرانکاریە
دێموگرافیەکان زۆرینەی کورد لە کەرکوک و ئەم ناوچانەدا ئەگەری هێرش و پەلاماری
توندرەوەکان و زنجیرەیەکی دیکەی کارەساتی نەتەوەیی کوردی بە دوواوەیە، دەبێ کورد
ئاگاداری ئەو مەترسیانە بێت.
پیموایە بەرزبوونەوەی نرخی زەوی نیشتجێبون و
هەڵمەتی دروستکردنی خانوبەرە لەم رۆژگارەدا لە کەرکوک یەکێکە لەو بەرنامانە بۆ
نەهێشتنی ئەو زۆرینەیەی کورد دەکرێ لە
شارەکەدا ،لە هەر خاوەن نوسینگەیەکی زەوی فرۆشتن بپرسیت ، ئاماری سەرسوڕهێنەرت
دەدەنێ لە بارەی هاتنی عەرەبەوە بۆ کەرکوک ، حکومەتی ناوەندیش ئاسانکاری باشیان بۆ
دەکات لە رووی پێدانی قەرزی خانوبەرەو زەوی نیشتەجیبوون و پەلەکردن لە گەیاندنی
خزمەتگوزاری بۆ گەرەکانیان و دابینکردنی کار و ...هتد .
لەم قۆناغەو لە عێراقێکی پڕکێشەی تایەفی و سیاسی
و تەراتێنی وڵاتانی هەرێمی و زلهێزو باڵادەستی هێزی دەرەکی هەرگیز ئەوە روونادات
بە دڵی کورد بێت . لە رەوشێکی لەم جۆرە، ئامانجەکانی کورد لە پرۆسەیەکی
دێموکراتیدا نایەنەدی ، نە لە رێگای هەڵبژاردنەوە پۆستە باڵاکان وەردەگیرێت و نە
وەرگرتنی پۆستەکانیش دەتوانێت خزمەتی پرسی نەتەوەیی بکات ، نە تروسکەو رووناکیەکیش
بۆ جێبەجێکردنی مادەی سەدو چل لە ئارادایە، بۆیە پێویستە کورد بە میکانیزمیکی
گونجاو لەگەڵ هەلومەرج و رەوشی ئەم
قوناغەدا درێژە بە خەباتی نەتەوەیی خۆی بدات ، کە من لێرەدا بە کورتی لە چەند
خاڵێکدا ئاماژەی پێ دەکەم:-
١-هێندەی بەدەستهێنانی مافە نەتەوەییەکان گرنگن
هێندە خودی پۆستەکە گرنگ نیە ، ئەگەرچی پۆستەکەش مافێکی نەتەوەییە، بەڵام پۆستێک
نەتوانێت یەک هەنگاو پرسی کورد بباتە پیش و یەک داخوازی نەتەوەیی کورد جێبەجێ بکات
،ناڵێم نەبوونی باشترە بەڵام بیر لە گۆڕینەوەی بکرێت باشترە. واتە کورد رازی بێت
پارێزگار بۆ پێکهاتەیەکی دیکە بێت ، لەگەل ئەو دەستبەردار بوونە لە پۆسیت پارێزگار
چەند مەرجێک بسەپێنێت و گرەنتی بەدەستهێنانیان هەبێت یان توانای وەرگرتنیان هەبێت.
٢- جەختکردن لەسەر وەرگرتنی تەواوی مەلەفی ئەمنی
(ئیتر لە ژێر ناوی پۆلیسی فیدرالی بێت یان حەشدی کوردی یان پیشمەرگە) بۆ دابینکردنی
ئاسایش و دوورخستنەوەی هەڕەشەو مەترسی گروپە تیرۆریستیەکان لە سەردانیشتوانی
گوندەکانی داقوق و کاکەییەکان و جوتیارانی دوبزو سەرگەڕان ، بە جۆرێک کورد هەست
بکات دەسەڵاتی هەیە و هێزێکی چەکدار پشتیوانی دەکات ، بە پیی یاساو دەستوری عیراقی
دەیپارێزێت .
٣-ئاسانکاری و پیشکەشکردنی خزمەتگوزاری و
هاوکاری گوندنشینانی کەرکوک و هاندانی ئاوەدانکردنەوەو گەڕانەوە بۆ گوندەکان، بونیادنانەوەی
کۆمەڵگای لادییی کوردی ،لە رێگای هەڵوەشاندنەوەی بریارەکانی ئەنجومەنی بە ناو سەرکردایەتی
شۆرشی سەردەمی پیشو ، هەورەها پێدانی قەرزی کشتوکاڵی و رایی کردنی مامەڵەی
جوتیارانی کورد لە فەرمانگە و وەزارەتی کشتوکاڵی عیراقی ، هەڵگرتنی ئەو قەیدو
بەندەی لەسەر زەوی جوتیارانی کورد هەیە.
٤-جێبەجیکردنی یەک بڕگەی مادەی (١٤٠)، تەنیا ئەو
قەزایانەی کە هیچ کێشەیەکیان لەسەر نیەو بە زۆر خراونەتە ناو ئەم مادەوە، وەکو
قەزای مەخمور لە هەوڵیر و قەزای کفری لە کەرکوک و قەزای خانەقین لە دیالە ، بە
مەرجی گەراندنەوەی یەک قەزا لە رووی کارگێریەوە بۆ سەر پارێزگای کەرکوک ، قەزاکانی
(کفری ، خورماتو، کەلار، چەمچەماڵ) ، کە تەواوی ئەندامانی ئەنجومەنەکە دەزانن بە
مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی و کەمکردنەوەی ریژەی کورد لە کەرکوک ، ئەم قەزایانە
خراونەتە سەر پارێزگاکانی دیکە. بۆ نمونە لە دەرەوەی مادەی سەدو چل ،بە هەماهەنگی
لەگەل پارێزگای دیالەو نوێنەرانی قەزای کفری لە ئەنجومەن ،پارێزگارو ئەنجومەنی
پارێزگای کەرکوک داوا بکەن قەزای کفری بگەڕیتەوە سەر کەرکوک لە پێناو بەرژەوەندی
هاوڵاتیاندا .
٥-هاوتاکردنی
پشکی کورد لە فەرمانگەو دامودەزگا خزمەتگوزاریەکانی پارێزگای کەرکوک بە پێی ریژەی
دانیشتوان، بە تایبەتی لە سێکتەری پەروەردەو پرسی موچەی مامۆستایان و پێویستیەکانی
خوێندنی کوردی و زمانی خوێندن لە خوێندنی باڵا و زانکۆی کەرکوک .
٦-سنوردانان و دۆزینەوەی میکانیزمی گونجاو بۆ
هاتنی عەرەب و مەترسیەکانی بەردەوامی گۆرینی دیموگرافی لە پارێزگاکە، ئەمە
ببەسترێتەوە بە مەلەفی ئەمنی و کورد جەخت لەسەر وەرگرتنی بکات .
٧-کۆنترۆڵکردنی فەرمانگەکانی ئامارو سەرژمێری و شارەوانی
و خۆراک و سوتەمەنی بۆ ئاگاداربوون لە گۆرانکاریەکان و گوساتنەوەو رۆیشتن و
جێگۆڕکیی خێزانەکان و فراوانبوونی شار و تایبەتمەندی دانیشتوانی گەرەکە نوێیەکان .
٨-خۆئامادەکردن بۆ سەرژمیری و ئاماری گشتی
دانیشتوان لە عیراقدا ، کە وەزارەتی پلاندانانی عیراقی دەیەوێت لەم ساڵدا ئەنجامی
بدات، ئەگەر پۆستی پارێزگاری کەرکوک یەکلایی نەکرێتەوەو کورد رێکنەکەوێت ، و هیچ
دەسەلاتێکی لە سەرپەرشتی و بەرێوەبردندا نەبێت ، ئەنجامەکانی ئەو سەرژمێریە بە
زیانی کورد تەواو دەبێت بە تایبەتی ئەگەر ئەو ئەنجامانە وەکو بنەما بۆ چارەسەری
هەندێک لە گرفتەکانی ئایندە سەیربکرێت ...