مەترسییەكانی قەوارەی هەرێم لەنێوان ڕاستی و بەلاڕێدان و چەواشەكاریدا
5/30/2022 11:58:00 AM
چۆمان محەمەد
مەترسییەكانی سەرقەوارەی هەرێمی كوردستان، پرسێکە بەردەوام ئامادەی هەبوە،
بەڵام لەدوای ریفراندۆمەوە بەبەردەوامی وەك زەنگێك لێدەدرێت، بەرێز (بلاسخارت) نێردەی
تایبەتی نەتەوەیەكگرتوەكانیش لەعێراق، زیاد لەجارێك و لەچەند دیدارێكدا باسی هەرەشەومەرسییەكانی
سەر هەرێم دەكات. باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراقیش دیسان جەخت دەكاتەوە لەبونی مەترسی
بۆسەر هەرێم، لەناوخۆیی هەرێمیشدا كەم نین ئەوانەی باسی ئەو مەترسیانەیان کردووە،
لەرابردودا یەكێتی و پارتی زۆر سودیان لەم دەستەواژەیە وەرگرتوە بۆ جێبەجێكردنی هەر
خواست و جوڵەیەك كردبێتیان لەروی سیاسەت و حكومرانى. رایەكیش هەیە پێیان وایە هەرەشە
لەسەر قەوارەی هەرێم نیە. چونکە قەوارەكە بەپێی دەستوری عێراق دانێدانراو و پارێزراوە،
بەڵکو ئەوەى هەرەشەبێت تەنها لەسەر یەكێتی و پارتیە هەربۆیە ئەم ئاراستە واى دەبینن
كەقسەكانی بلاسخارت راست نیە تەنها لە خزمەتی حزبی حاكمی هەرێمدایە.
ئێمە وایدەبینین دۆخی ئیستای هەرێمی كوردستان زۆر جیاوازە و بەردەوامیدان بە
سیاسەتی هەڵەو پەرتەوازەیى هێزە سیاسییەكان و نەبونی دیدگاو بەرنامەی نیشتیمانی و
ستراتیژی و بێخەمیان بەرامبەر قەیران و دۆخی خراپی هاوڵاتییان ململانێ و رێكنەكەوتن
لەگەڵ حكومەتی ناوەندى و پیشاندانی وێنەیەكی ناشرینی حكومرانی و رێزنەگرتنی مافی
مرۆڤ و سەروەرنەبونی یاسا و بەحیزبی كردنی كۆی كایەكانی کۆمەڵگا لەبەرامبەر وڵاتانی
دنیا و نەتەوەیەكگرتوەكان، هەرێمی كوردستانی بردۆتەوە قۆناغێكی لەپێشتری مەترسییەكان
كەهەمیشە هاوڵاتیان و خەڵكی هەرێم قوربانی و زەرەرمەندی مەترسییەكانن، سەرباری ئەوەی
هەرێم لەڕوی جوگرافی سیاسییەوە و لەروی سەرچاوەی و زەوئارامی ناوچەكە تائێستاش بۆ
ئەمەریكا و نەتەوەیەكگرتوەكان گرنگە. بۆیە دەكرێت لەڕوی پلەبەندی وجۆری مەترسییەكان
زۆر بەكورتی و بەبێ چونە ناوەرۆك و شرۆڤەی ئاماژە بەچەند مەترسییەك بدرێت كە
گرنگترینیان:
یەكەم- لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی
رۆژ بەدوای رۆژ پێگە و ناوبانگی ئەم هەرێمە لاوازتر دەبێت، پشتگیری نێودەوڵەتی
و رێكخراوی نەتەوەیەكگرتوەكان و لایەنی دیبلۆماسی بەتایبەت ئەمەریكاو وڵاتانی ئەوروپا
لەرابردوو چەندە گرنگ بوە بۆپاراستنی قەوارەكە و ئارامی و ئاسایشی ئیستاش گرنگی یەكجار
گەورەی هەیە. چونکە وڵاتانی رۆژئاوا بەردەوام هاوكاری لۆجستی و راهێنان و دارایی ئەم
هەرێمەو هیزەكانی پێشمەرگەیان كردوە، بۆیە ناكرێت هەروا بەسانایی ئەم بابەتە وەربگیرێت،لاوازبونی
پەیوەندی و پشتگیری دبلۆماسی، مەترسییەكان گەورەتر و زیاتر دەكات لەباری دوبارە سەرهەڵدانەوەی
داعش كەناوبەناو چالاكی دەكەن لەسنورەكانی هەرێم، كەلەئێستادا توندترو زبرتر قسەلەسەر
هەرێمی كوردستان دەكەن.
دووەم- لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێم
بێ هیوای و بێزاری خەڵك بەرامبەر بەدەسەڵات و حیزبەكان لە لوتكەدایە، بێ
باكی و كەمتەرخەمی و ئەنجامنەدانی چاكسازی راستەقینە، بونى دو زۆنى و بێ سەروبەرى
لە کارکردن و ئیدارەدان، دەستوەردانى حیزبى و ناشەفافى داهات و سەروەرنەبونى دادگا
و باڵادەستى کۆمپانیاکانى حیزب و بێ بازاڕى و بێکارى.. ئەمانە گەورەترین مەترسین لەسەر
ئاستى ناوخۆیى.
سێەم- لەسەر ئاستی حكومەتی عێراق
هەرچەندە هەرێمی كوردستان بەشێكە لە حكومەتی فیدراڵی، بەڵام قوڵبونەوەی كێشەكان
و نەمانی گفتوگۆ و ديالۆگ بۆچارەسەركردنی كیشەهەڵواسراوەكان لەگەڵ عێراق و بەردەوامیدان
بەو سیاسەتەى ئێستا، توشى کێشە و مەترسى دەکات، باشتر بوو دەسەڵاتدارانى هەرێم لەجیاتى
دوژمنایەتى لەگەڵ حکومەتى ناوەندى، بەغدادیان بکردایەتى قوڵایى ستراتیژى، لە جیاتى
قوڵکردنەوەى کێشەکان سودیان لە سەروەرى و ئابورى عێراق وەربگرتایە لە پێناوە
باشترکردنى ژیانى خەڵک.
چوارەم- لەسەر ئاستی هەرێمى
هەرێمی كوردستان بۆ وڵاتانی دراوسێ و بەشێك لەوڵاتانی كەنداو زۆر گرنگە،
چونکە بەرژەوەندی سیاسي و ئابوری گەورەیان هەیە، دابەشبونە ناوخۆییەكان بەسەر ئەم
ئاراستانە مەترسی جدین بۆ داهاتوو، هەرچەندە لەواقیعدا ئەم دابەشبونانە خاڵی بەهێزی
مانەوەی حیزبی حاكم بوە، بەڵام لەبەرامبەردا بەردەوام بۆتە هۆی لاوازی پێگەی هەرێم.