میدیا و هاوڵاتی: گەڕان بە دوایی پەیامی سیاسی رووندا
1/2/2024 8:52:00 PM
لاوک سەلاح
لە هەموو
قوتابخانە و زانکۆکان، سەرەتاترین و یەکەمین پێناسە بۆ ئەرکی میدیا بەم جۆرە دەکرێت:
میدیا بە گشتی، بۆ دوو مەبەست و ئەرک و ئامانجی سەرەکی کار دەکات، ئەمە سەرباری
ئامانجەکانی دیکە، یەکەمیان گواستنەوەی رووداوە وەک خۆی، دواتر پەیامە سیاسیەکەیەتی
کە رەنگدانەوەی خەمی گشتی خەڵکە. لە راستیدا، ئەمە کرۆکی ئەرکی ستراتیژی میدیایە.
تا ئێرە هیچ خەوشێک لەم پەیامە تیۆرەدا نییە. ئەم قسە تیۆرییە وەک پەیمانێکی سیاسی
و کۆمەڵایەتی وایە لە نێوان هاوڵاتی و میدیادا.
بەڵام، ئەم پەیامە
گرنگە، تا ئەو مەودایە بڕ دەکات کە میدیا ناچێتە نێو ململانێ سیاسییەکانەوە و لایەنگری
لایەنێک لەسەر حسابی لایەنێکی دیکە ناکات. لە هەندێ دۆخدا، ئەم تیۆرە ئەکادیمیە تا
ئەو مەودایە کاریگەر و بێگەردە کە پەیامەکە تێکەڵ بە گەمێی سیاسی و ململانێی شەخسی
و تموحی سیاسی کەسەکان ناکرێت، یاخود کەسایەتی و شوناسی میدیا لە نێو ئاژاوەی کورت
مەودای سیاسیدا ون نابێت. ئەم دۆخە ناتەندروستە چۆن دەخوڵقێت؟ چۆن چارەسەر دەبێت؟
ئەم نوسینە هەوڵێکە بۆ وەڵامدانەی راستەوخۆ و ناراستەوخۆی ئەو دوو پرسیارە.
ئاوڕدانەوەیەکی
خێرا بە هەموو ئەو سەرچاوانەی میدیا کە لە سۆشیال میدیای هەرێمی کوردستاندا خۆیان
دەبیننەوە، ئەوەمان پێ دەڵێن کە ئەم سۆشیال میدیایانە ئەوەندەی لە گەمێی سیاسەکانەوە
نزیکن، نیو ئەوەندە لە هاوڵاتییەوە نزیک نیین. لە دۆخێکی گشتی سەخت و ناهەمواری
دارایی و یاسایی و دەستووری و پڕ هەرەشەی سیاسی و سستی و نەبوونی پرۆسەی پەرلەمانی
و گەمارۆدانی وجودی هەرێمێک و ناکامڵی ئەزموونێک کە هێشتا دونیایەک فرسەخ لە پرۆسەی
دیموکراسییەوە دوورە، ئا لەم دۆخەدا، پەیامی زۆربەی میدیاکان لە سۆشیال میدیادا پەلاماردانی
یەکترە و کارکردنە لەسەر هاوکێشەی “منی فریشتە و تۆی ئەهریمەن".
سۆشیال میدیایەک کە ئەگەر زانیارییەکانی بە
بێژن ببێژینەوە، لە بری ئەوەی مرواری خڕ بکەینەوە، زانیاری چەوت بە هاوڵاتی دەدات
و دۆخێک لە تەخوین دروست دەکات و بەرزترین ئاست لە بەرجەستەکردنی سەردەمی بێ متمانەیی
سیاسی دەخاتە روو، کە هیچ پانتاییەک بۆ مرۆڤدۆستی و هێنانەکایەی دایالۆگێکی سیاسی
ساغ ناهێڵێتەوە بۆ کارکردن، بۆ پتەوکردنی
جەوهەری کێشە چارەنوسازەکان.
بەداخەوە، زۆربەی
ئەو میدیایانەی کە لە ئێستادا هەن میدیا دۆخی جەنگن، یاخود تارمایی جەنگن، رەنگدانەوەیان
پڕ لە شەرانگێزییە, وەک هەموو جارێک ئەم قسەیە دووبارە دەکەمەوە، میدیایەک نیە بەشێک
بێت لە پرۆسەی گەشەسەندنی سیاسی ئاسایی کۆمەڵگە، میدیای کۆمپانیا ئەوروپییەکان نییە
کە پەیامیان لە پێگەی خۆیانەوە روون و ئاشکرایە، یاخود میدیای "بی بی سی"
نیین کە هاوڵاتییان خۆیان مانگانە وەک ئیلتیزامی دارایی و یاسایی بۆ میدیایەکی گشتی
لە رێگەی بانقەوە پشتیوانی دەکرێت.
میدیای ئێمە.
زۆربەیان، وڕ و ونن، لەبەرنەبوونی خیتابی سیاسی روون و پێگەی سیاسی بەوەی لە چ بەرەیەکی
سیاسیدان، زۆر جار، تینویەتی هاوڵاتی ناشکێنن، لەبەرئەوەی کێشەی توانای سیاسی و تەکنیکییان
هەیە، نەوەک هەر زەحمەتی دەبیینن لە ئاستی رووداودابن، بەڵکو پێشبینیکردن بۆ
رووداو زۆر دەگمەنە. هەر لە نەبوونی پەیامی سیاسیدا، میدیا، بە تایبەتی میدیای
پارتی سیاسی، وێڵ دەبێت و لە بەردەم هاوڵاتیدا ئیحراج دەبێت، چارەسەر چییە؟ لە
راستیدا، گرفت لەوەدا نییە کە میدیا لە چ سەنگەرێکی سیاسیدایە، گرفت لەوەدایە کە رۆڵ
و پێگەی میدیا لە هەر سەنگەرێکدا بێت، دەبێت ئاشکرا و روون بێت، پڕ بە پێستی ئەرکەکەی
بێت، بۆ نموونە، دەشێت پارتێکی سیاسی و میدیاکەی لە دەستەڵاتیشدابن و میدیاکەی هەر
هەڵگری دیدێکی رەخنەیی بیناخواز بێت، مەرج نییە کە ئیتر لە دەستەڵاتدا بوویت نەتوانیت
قسە لەسەر خەوشەکان بکەیت، بەڵام شێوازی قسەکردن چۆنە؟ ئەو شێوازە بە باش یان
خراپ، رەنگدانەوەی خیتاب و هێڵی سیاسی پارتە سیاسییەکەیە کە ئاراستەی میدیاکەی دەکات.
بۆ نموونە کە باس لە هەرەس هێنانی پردێک دەکرێت، میدیا وەک رووداو راپۆرتی دەکات،
کە پردەکە بیناکرایەوە، رۆژنامەنوسی پسپۆر دەخوازێت بۆ ئەوەی بزانێت لە بیناکردنەوەی پردەکەدا چی نەکراوە،
کە میدیا دەستنیشانی کەلێنەکەی کرد، بەوە لە پرۆسەی بیناکردندا بەشدارە و پێگەی خۆی
لە ئیدانەکردنەوە بۆ چاودێر و بەشداربووی بیناکرنەوەی پردەکە دەگوازێتەوە و بە هاوڵاتی
دەڵێت من زانیاری دروست بە تۆ دەدەم. میدیا لای ئێمە پێویستی بە فراوانکردنی ئەو دیدە
پیشەیی و پسپۆرانە هەیە، با ئاورێک لە دۆخی میدیا بدەینەوە؛ چەند رۆژنامەنوسی پسپۆری
بوارەکانی دارایی و ژینگە و کاروباری ناوخۆ و سیاسی و تەندروستی و دەوڵەتیمان هەیە.
لە ئێستادا، کێشەیەک لە کێشەکانی گفتوگۆکانی نێوان هەرێم و بەغدا سەبارەت بە بودجە
نەبوونی رۆژنامەنوسی پسپۆرە کە لە بودجە تێبگات یاخود شارەزای تەکنیکی هەبێت لە کۆکردنەوەی
زانیاری داراییدا، هەروەها لە یاساکانی پەرلەمان شارەزا بێت، لە پرۆسەی دارایی لە
نێوان حکومەتی بەغدا و پەرلەمانی بەغدا لە لایەک و هەولێر و بەغدا لە لایەکی دیکەوە
شارەزا بێت. زۆر لە گفتوگۆکان پێویستییان بە زانینی زمانێکی عەرەبی پەرلەمانتاری و
دامەزراوەیی و دارایی هەیە.
ئەوەی یارمەتی پتەوبوونی پێگەی سیاسی میدیا
دەدات، سەرەتا، بوونی مانفێستێکی سیاسی پارتە سیاسییەکەیە کە دەبێت جیاواز بێت و
ببێتە پرۆگرامی کاری سیاسی، ئەو کاتەی پارتە سیاسییەکە دێتە دەستەڵاتەوە، بەداخەوە
لای ئێمە گرفتی ئادا و توانای سیاسی و تەکنیکیمان هەیە کە هەم پارتی سیاسی و هەم میدیا
پێویستی پێیەتی بۆ ئەوەی توانای ئەوەی هەبێت شان بە شانی رووداو هەنگاو بنێت. ئێوە
بڕواننە کاری ئێستای پارتی کرێکارانی بریتانیا کە چۆن ئەو مانیفێستە سیاسیەی خۆی بۆ
هەڵبژاردنی داهاتوو ئامادە دەکات و لە ئێستاوە لە میدیادا دۆخێکیان دروست کردووە کە
هەموو وا تێدەگەن حکومەتی ئاییندە حکومەتی پارتی کرێکارانە. تکایە برواننە گفتوگۆکانی
نێو پەرلەمانی بریتانیا بزانن لەوێ شەڕەکە لەسەر چییە؟ با راشکاوانە قسە بکەین، لە
میدیادا یاخود لە سیاسەتدا کار بکەین، لە هەر بەرەیەکی پرۆسەی سیاسیدابین، پێویستمان
بە خیتاب و سەرکردەی میدیا و خیتاب و سەرکردەی سیاسی هەیە کە پەیامە سیاسییەکان لە
میدیادا لە هاوارەوە بکاتە بەرنامەی سیاسی، توانامان هەبێت دروشم و بەرنامە سیاسییەکان
بە میکانیزمی روون و ئاشکرا پیادە بکەین.
راشکاوتر،
ناکرێت کەسێک لە میدیادا و لە پێگەی هەستیاری میدیادا کار بکات بڕوانامەیەکی پسپۆری
لەو بوارەدا نەبێت، یاخود ئامادەی خولێکی راهێنانی چڕی میدیا نەبوو بێت، ناکرێت
لانی کەم زمانی عەرەبی و ئینگلیزی نەزانێت، ناکرێت شێوازەکانی گەڕان بە دوای زانیاری
و دارشتنەوەی زانیاری نەزانێت، ئەگینا زانیارییەکانی رەنگدانەوەی ورتەورتی مەجلیس
و کۆبوونەوە کۆمەڵایەتییەکانی نێو کۆمەڵگە دەبێت، ئەوەی بە "دەڵێن"
ناسراوە
بەرامبەر بەوە،
ناکرێت کەسێک لە پرۆسەیەکی سیاسی سەختی رۆژهەڵاتی ناوەراست و عێراق و هەرێمی
کوردستاندا بەشداربێت و چەندان ساڵ لە وڵاتانی ئەوروپا ژیابێت و توانای ئەوەی نەبێت
لانی کەم ببێتە چاودێرێکی باشی ئەو پرۆسەیە و هەندێ وانە و عیبرەت ئاوێتەی کێشەکانی
خۆمان نەکات، لە بری دەوڵەمەندکردنی پەیامی سیاسی و راستکردنەوەی مێژوویەک لە هەڵەی
سیاسی، هێشتا وەک نۆستالجیا بیری گەرەک و کۆڵانی گەرەکەکەیان بکات، وەک سەردەمی
منداڵی لە دەستەویەخەیەکی خۆرسکانەدا بێت لەگەڵ دارو بەردا!
بەداخەوە، ئەوەی
دامەزراوە سیاسی و میدیاکانی ئێمە بە گشتی دەبات بەڕێوە بیرکردنەوەیەکە لە "سۆز"ەوە
سەرچاوەی گرتووە، سایکۆلۆجیەتێكی موتوربەنەکراوە بە بنەما بابەتییەکانی مەعریفەی
گشتی و سیاسی و سۆسیۆلۆجی و ئەدەبی و کەلتووری، چونکە ئەگەر ئەو مەعریفە سیاسی وکەلتوورییە
هەبوایە، توانای پەروەردەکردنی ئەو سۆزە خۆرسکە دەبوو، وەک بینینەوەی پانتایی گەرەک
و کۆڵانە دێرینەکانمان، لە پاش تێپەربوونی تەمەنێک، پانتاییەکان بچووک دێنە بەرچاو.
بچووک بینینی پانتایی گەرەک، بچووک بوونەوەی زەین و دیدی کەسەکە خۆیەتی! جارێکیان،
زۆر لە مێژە، لە بۆنەیەکەدا، پرسیارێکم لە سیاسییەکی کاریگەری خۆمان کرد، هێشتا لە
ژیاندایە، ئەو لە رابردوودا، بەشێک بووە لە رووداوی سیاسی جەرگبری خۆمان، وتم فێری
زمانی ئەو وڵاتە بوویت کە زیاتر لە ١١ ساڵ لێی ژیاویت، وتی کاتم نەبوو فێری زمانی
بیانی ببم، من لەوێ سیاسەتم دەکرد؛ وەک ئەوەی ئەوروپاش دوڵێک بێت لە دۆڵەکانی
کوردستان! ئەو زەین و دیدە هێشتا باڵا دەستە.
پوختەی قسە: بۆ
ئەوەی لە ئاستی ئەرک و چاوەڕوانییەکاندا بین، دەبێت لەم ساڵەوە کار لەسەر بیناکردنی
کادیری سیاسی و میدیا بکەین، با رۆڵ و ئەرکی هەر لایەنێک، لە هەر بوارێکدا، دەستنیشان
بکەینەوە، بەر لەو ئەرکانەش، با پێداچوونەوەیەک بە خەسڵەتی گشتی دۆخی سیاسیدا بکەین،
با ئەو پرسیارە لە خۆمان بکەین؛ ئێمە لە چی ئەچیین کە لە ئاوێنەدا خۆمان دەبینینەوە!
پرسیارکردن لە بەرامبەر، ئەو کاتە رەوایە کە کەسەکە شەرعیەتی بوونی خۆی لە بەرهەم
و پرۆژەوە دا سەلماند بێت.
ساڵی نوێتان،
ساڵی ٢٠٢٤، ئارامتر بێت.