میدیا و تەوژمە سیاسییەکان: وەرزی دوورینەوە
4/26/2025 9:38:00 PM
لاوک سەلاح
لاوازبوون یان گەشەسەندنی میدیا، راستەوخۆ پەیوەندی بەو ژینگە سیاسی و تەوژەمە سیاسیانەوە هەیە کە تێگەیشتنێکی سیاسی دیاریکراو لە سەردەمێکی دیاریکراودا بەرهەمی دەهێنن، هەر بۆیە، کە وەرزی سیاسی ئایدیۆلۆژیایەکی تایبەت لە برەودا دەبێت، وەرزی بەهاری میدیا بە باش یان خراپ گەشە دەکات، ئەکتەرە سیاسی و میدیاوانەکان دەبنە دۆست و هاوکار و هاوخەباتی یەک سەنگەر، با لەیادیشمان نەچێت، زۆرجار، ئەوە میدیایە کە دەبێتە ئامرازێکی پرۆپاگەندە یان تەرویج کردن بۆ تەوژمە سیاسییەکە لە هەر بەرەیەکی سیاسیدا بێت؛ دەستەڵات یان ئۆپۆسیسۆن بێت. لێرەدا حوکم نادەین بەسەر ئەوەی چی بەرەیەک لەسەر حەقە، ئێمە لێرەدا باسی رۆڵی میدیا دەکەین چۆن چۆنی وەرزی دوورینەوە شەن و کەو دەکات.
کاریگەری میدیا و تەوژمە سیاسییەکان لەسەر کۆمەڵگە و لەسەر یەکتر هەمیشە راستەخۆ هەبووە، پێکەوە بوونەتە مێژووی ئەو سەردەمە، بۆ نموونە تەماشای میدیای سەردەمی بەعس بکەنەوە، نەوەک هەر تەواوکەری یەکتر بوون، بەڵکو پێکەوە لکێنراوبوون، میدیا هەڵگری خەسڵەتی سەرەکی بەناو دەوڵەتی ئەو کاتە بوو، عێراق دەوڵەتێکی تۆتالیتاری، میدیایەکی ئاراستەکراوی رەهای هەبوو کە پانتاییەکی بۆ پرسیارێکی جیاواز نەبوو، هەر سەرقاڵی تەخوین کردن و سڕینەوە و شاردنەوەی راستییەکان بوو. لەو جۆرە سەردەمانەدا، کە پەیوەندی نێوان دەوڵەت و میدیا هەرەس دەهێنێت، ئەکتەرە سیاسیی و میدیاوانەکان پەرتەوازە دەبن و چارەنووسیان نادیار دەبێت، هەندێکیان دەبنە قوربانی و سەرنگوم دەکرێن، هەندێکیان کە فێڵبازەکانن بۆی هەڵدێن، هەندێکی دیکەیان پەراوێز دەکرێن و بەسەر شەقامەکاندا رەش هەڵدەگەرێن. ئەو پەیوەندییە لە نێوان ئەکتەرە سیاسییەکان و میدیاوانەکان جۆرێکی دیکە لە خەسڵەتی سیاسی دێنێتە ئاراوە و سەردەمەکەی پێ پێناسە دەکرێت. لە بەشەکانی دیکەی ئەم نووسینەدا دەگەرێینەوە سەر ئەم چەمکە، بۆ ئەوەی بزانین لای ئێمە پەیوەندی نێوان سیاسەتمەدار و میدیا لەم ژینگە لۆکەڵەدا خەسڵەتی چۆنە.
ئاشکرایە کە تەوژمە سیاسییەکان لە ئەنجامی بوونی فیکرێکی سیاسی دیاریکراودا دێنە بەرهەم، ئەم فیکرە رەنگدانەوەی ئەو ژینگە و رووداوانەیەکە کە نەوەیەک پێکەوە بیری لێدەکەنەوە و سەرەتا لەسەر هەندێ بنەمای سیاسی یان رۆشنبیری یان کەلتوری رێک دەکەون و لە بەیاننامەیەکی سیاسی- میدیای ئاساییەوە دەست پێدەکات، بەڵام دواتر کە ئاراستەکان بەرەو دوریانی جیاواز دەڕۆن، نە بەیاننامە سیاسی-میدیایەکە بەهای دەمێنێتەوە، نە ئەکتەرەکان دەناسرێنەوە، بۆ نموونە، ئەو کاتەی نیولیبرالییەکان لە برەودا بوون ئەوە میدیا بوو لەپاڵ کۆڵەکەکانی دیکەی کۆمەڵگە گەشەی خێرای دەکرد، لەبەر ئەوەی نیولیبرالیزمەکان بە تایبەتی بانگییان بۆ سنووردارکردنی دەستەڵاتی دەوڵەت بەسەر کۆڵەکەکانی نێو کۆمەڵگە و بە تایبەتی میدیا دەدا . بەداخەوە نیولیبرالیزمەکان، ئەوانیش، "کۆمەڵگەیەکی ئیفترازیان" خوڵقاند کە میدیا ئامرازی بوو.
رەنگدانەوەی میدیا هاوشان بە هاتنەکایەی تەوژمە سیاسییەکانی دیکە ئاستی ئەو کاریگەرییە ستاندەردەی تێپەڕاند، هەر وەک چۆن تەوژمە سیاسییەکانی وەک پۆپۆلیستەکان کە سڵ لە هیچ ناکەنەوە و دەست ناپارێزن، میدیاش هەموو سوچ پەنایەکی ئەم گەردوونەی بە هی خۆی دەزانی، با لەیادمان بێت، لە وەرزی پۆیۆلیستەکان، ئەوە ئەکتەرە سیاسییەکان بوون کە میدیایان وەک خۆیان بەکارهێنا. ئەم تەوژمە پاساو بۆ رەفتاری دەستێوەردانی خۆی لە هەموو سوچ و پەنایەکی ژیانی هاوڵاتیدا دەهێنتەوە. ئەم تەوژمە لە پۆپۆلیستەکان لەگەڵ ئەوەی فۆرمی پارتی سیاسی وەردەگرن، بەڵام وەک پەتا لە هەموو پارتە سیاسییەکاندا بوونیان هەیە. ئەکتەری نێو پارتە سیاسییەکان، میدیا و سۆسیال- میدیا، نەوەک هەر بۆ لێدانی یەکتر بەکار دەهێنن، بەڵکو بۆ تەختکردن و "ئیغتیالی سیاسی" نەیارەکان بەکار دەهێنن. میدیاش لە وەرزی پۆپۆلیستەکاندا لاسایکەرەوەیەکی کوێری رەفتاری ئەکتەرە سیاسیەکانن و پاساوی حازر بەدەستیان هەیە و وەرزێکی دیکەی دوورینەوەیە.
با پێکەوە سەرنجێک لە ژینگەی سیاسی هەرێمی کوردستان بدەین ئەوەندەی پەیوەندی بە کاریگەری سیاسەت و میدیاوە هەیە، بابزانین وەرزی دوورینەوە بۆ میدیا چۆنە و میدیا لە خزمەتی کێ دایە، ئایا لە خزمەتی هاوڵاتیدایە؟ وەک تیۆر کە میدیاوان پێی ئاشنایە. لێرە تەوژمی سیاسی سەرهەڵنادات، ئێرە پێگەی فیکری سیاسی نییە، بە پێوەری تەوژمە ئەوروپیییەکان، لێرە، هیچ لە گۆڕێ نییە، بێگومان کاریگەری ئەو تەوژمانەی کە لەسەرەوە باسمان کرد بوونیان هەیە، بەڵام فۆرمێکی سەیر لە خۆ دەگرێت، ئەگەر کەسێک شارەزای کەلتوورە سیاسی و میدیا لۆکەڵەکە نەبێت، دەرهاویشتە و فۆرمەکانی لەلا سەیر و سەمەرە دەبێت. ئەو فۆرمە و شێوازانە، زۆر جار، مەترسیدارە.
ئەوەی لێرە دەگوزەرێت، لاسایەکی ناجۆری تەوژمە سیاسیەکانە چ وەک پەیکەری "سیاسی–میدیای-یاسایی"، چ وەک ئەرکێکی پیشەیی، بۆ نموونە، ئایا کاتی پێداچوونەوە بە رێکارەکانی کۆمسیۆنی هەڵبژاردن و یاسا و رێکارەکانیان و چاودێری کۆنفرانسەکان و سەرپەرشتی هەڵبژاردنە سیاسییەکان نەهاتووە؟ ئایا کاتی ئەوە نەهاتووە رۆڵی ئەم کۆمسیۆنە باش بکرێت؟ ئایا تێبینی ناکەن کە کۆمسیۆن لە بەرچاوی هاوڵاتیدا وەک تارمایی دامەزراوەیەک وایە؟ ئایا هەست ناکەن پەیاماکانی ئەم کۆمسیۆنە پیشەییانە ناکەونە بەرگوێ و بەرچاو؟ تۆ بڵێی کۆمسیۆن کادرێکی میدیای نەبێت یاسا و رێساکانی کۆمسیۆن روون بکاتەوە، بۆ نموونە، کۆنفرانسێکی پارتی سیاسی بخاتە روو، ئایا ناتوانن بوار بە نوێنەرانی بەرامبەر بەیەکدی نێو پارتێکی سیاسی نەدەن کە گەمە بە ئەرکێکی نیشتمانی وەک کۆنفرانسی سیاسی بکەن، ئەوان لەبری کۆمسیۆن پەیام بەناوی کۆمسیۆنەوە بڵاو دەکەنەوە، بەداخەوە، ئەوە ئەکتەری نێو پارتە سیاسییەکانە زانیاری چەواشە دەبخشنە هاوڵاتی. ئەمە کێشەیەکی دامەزراوەیی سیاسی-یاسای-میدیاییە کە ژینگەی سیاسی لۆکەڵ بەرهەمی دەهێنێت. ئەم جۆرە لە پرۆسەی سیاسی لە ژێر کاریگەری تەوژمی سیاسیدا نییە، بەڵکو لە ژێر کاریگەری کەلتوور و بەرژوەندی مادیی نێو پارتی سیاسییە، هەروەها لە ژێر کاریگەری شێوازەکانی بیرکردنەوەیە لە کێشە سیاسییەکانی ئێستا، بە کورتی، ئەوە کۆمەڵگەیە بە کەلتووری سیاسی ناسراوی نێو خۆی، مومارەسەی سیاسەت دەکات.
فۆرمێکی دیکە لە سوشیال-میدیا لای ئێمە سەری هەڵداوە کە لاپەرەکانی مێژووی سیاسەت بەو شێوازەی بیەوێت هەڵدەداتەوە. فۆرمی "چاوپێکەوتنی سیاسی - میدیای" وەک تۆمارکردنی رووداوەکانی مێژوو، یاخود نوسینەوەی سەرزارەکی رووداوەکان. لێرەدا میدیا، بەداخەوە یەک پرسیاری جیدی لەکەسەکە ناکات، بەڵکو زەمینە خۆش دەکات بۆ ئەکتەرە سیاسییەکە بەئارەزووی خۆی قسە بکات، زۆرجار، میدیا شارەزای ئەو مێژووە نییە، یاخود لێکۆڵینەوەی تەواوی نەکردووە، تاوەکو دیمەنە سیاسییە مێژوویەکە بۆ بینەر یان هاوڵاتی تەواو بکات. بۆ میدیا، لەم فۆرمەدا، وەرزی دوورینەوەیە، پڕکردنەوەی بەرنامە و بەدەستهێنانی زۆرترین ژمارەی بینەرە لەسەر حسابی حەقیقەتی رووداوەکان.
نابێت یاداشتنامەی سیاسی-میدیای بۆ تەوخین کردنی کەسەکان بێت، لێرە، ئەکتەرە سیاسییەکان لە هەموو وێستگەکاندا خۆیان بە پاڵەوان و فریشتە دەزانن و ئەوانی دیکە بە ئەهریمەن، هەر لەسەرەتاشەوە، بە تەخوین و بە حکومدان دەسپێدەکەن. ئەمەش وەرزێکی دیکەی دوورینەوەی میدیایە، بەڵام بێ ئاگا لەوەی ئەوە ئەکتەرە سیاسییەکەیە قاچی میدیا رادەکێشێتە نێو چەواشییەکانی کارەساتەکانی مێژووە و ئەمیش دەستەوەستان ناتوانێت تەحەدای زانیارییەکان بکات.
مەبەستی ئەم پرۆسەیە بۆ هەڵسەنگاندنی ژینگەی سیاسی لە قۆناغێکی سیاسیدا بەشێوازێکی بابەتییانە نییە، بەڵکو بۆ لێدانی ئەکتەرە سیاسیەکانی ژینگەی ئەو کاتەیە، ئەوەی مایەی سەرنجە ئەوەیە کە ئەکتەرە سیاسییەکان بەناوی شایەتی سەردەمەوە رووداوەکان بێ بوونی ناوەرۆکی سیاسی بابەتی، دەگێرننەوە و قسە بە دەمی کۆچکردوانەوە دەکەن و میدیاش کوێرانە خۆی بۆ ئەو جۆرە لە گێرانەوەیە شل دەکات بەبێ ئەوەی پرسیاری جیدی لە قسەکان بکات، کە ئەمەش گەمەیەکی سیاسی ئاشکرایە بە مێژوو .
پوختەی قسە: کار و ئەرکی میدیا ئەگەر لە ئەرکی سیاسەتمەدار قورستر و گرنگتر نەبێت کەمتر نییە، ئەم ئەرکە شارەزایی قووڵ دەخوازێت لە تەوژمە سیاسییەکان و ژینگەی سیاسی دەرەکی، لە هەمان کاتدا، مێژووی رووداوە سیاسییەکانی ناوخۆ. میدیاوان دەبێت لە فێڵ و فێلبازی بەدوور بێت، ئەرکەکەی لە نێو ئۆرگانێکی پارتی سیاسییەوە کە دێت نەیکاتە قوربانی، بەتایبەتی لە ژینگەی ئەمرۆدا، کە پارتی سیاسی بە شێوەیەکی گشتی، لە دەرەوە و ناوەوەدا، بەهای کلاسیکی خۆی لە دەست داوە و بۆتە قوربانی نمایشکردنی کەسە سیاسییە تاقانەکان وەک ترەمپ!