كۆتایی ئینسان؟
6/8/2020 3:17:00 PM
هەندرێن شێخ راغب
لەئێستادا مرۆڤ پێویستی بەلەدایك بونەوەیەكی دیكەی كۆمەڵایەتییە، یان پێویستمان بە لەدایك بونەوەیەكی دیكەی سیستەم‌و دەوڵەتە؟ سەرمایەداری نوشستی هێناوەو پێویستمان بە لەدایك بونەوەیەكی دیكە ماركسە؟ ئایا لە كۆتایی كۆمەڵگا نزیك بووینەتەوە؟ ئەگەر كۆڕۆنا هەموو پەیوەندیەكی كۆمەڵایەتی مرۆڤ لەناو ببات، ئەوكات چ مانایەكی تازە بە مرۆڤایەتی‌و مرۆڤ بدەین، كاتێك لەبەر تەندروستی: پرسە، بۆنە، مزگەوت، بازاڕ، كۆبوونەوە،ئاهەنگ ....هەموو چالاكیەكی قەرەباڵغی مرۆڤ نەمێنێت‌و بوەستێت؟ ئەوكات ماناكانی ئینسان بوون چین؟ تاك پارێزی‌و فەردانیەت كۆتایی ئینسانە وەك بونەوەرێكی كۆمەڵایەتی. ڤایرۆسی كۆڕۆنا ئەم راستیەی دنیای سەرمایەداری دەرخست، كە پارە نابێتە ژیان. راستە بەچێژترین شتێك مرۆڤ دروستی كردبێت پارەیە. چەندین جار گوتومە پارە بە چێژترین دروستكراوی مرۆڤە. بەڵام مەترسیدارترینیشە، هەنگوینێك بە ژەهر دەورەدراوە، چونكە مرۆڤ ئامادەیە لە پێناو پارە برای خۆی بكوژێ، لەوپەڕی خاوەن قیەم‌و بڕواو پاكیەوە، بۆ پارە ببێتە گەندەڵ‌و دزو درۆزن. پارە وەك چۆن چێژی گەورەی هەیە‌و هۆكارەكانی خۆشگوزەرانیە، بەهەمان شێوە مەترسی گەورەشی هەیە. ڤایرۆسی كۆڕۆنا پێی گوتین پارە نابێتە ژیان، بەڵكو تەندروستی‌و سەلامەتیت لە ریزی پێشەوەیە. ڤایرۆسی كۆڕۆنا هەژاری كۆمەڵگای خستە سەر لەپی دەست‌و ئاوێنەیەك بوو هەژارەكانی بە روونی نیشان داین، ئێمە لەم هەرێمە بچوكەی خۆمان دەزانین رادەی بێكاری‌و بێبازاڕی‌و بژێوی هاوڵاتیان چۆنە؟ چونكە كۆڕۆنا هەمووی بۆ دەرخستین. ئەمە بۆ جیهانیش راستە. هەموو دنیا دەزانێت ژیانی هاوڵاتیانی ناو دەوڵەتان چۆنە. بۆیە چەند ئەگەرێك لەداهاتوو چاوەڕێمان دەكات وەك: دوای كۆڕۆنا جیهانی سەرمایەداری دەتوانێت خۆی نوێ بكاتەوەو پلانی هەبێت بۆ هەژاران‌و مرۆڤی برسی‌و دنیای كارو بازاڕی هاوڵاتیان، سیستەمێكی سەرمایەداری تازە لەدایك دەبێتەوە..یان ئەگەری ئەوە هەیە بۆ پڕكردنەوەی بۆشایی رۆحی‌و بابەتی كۆمەڵایەتی كردنی ئەم كەلێنە گەورەیەی كۆڕۆنا دروستی كردووە رۆشنبیریەكی دینی دیكە بە دنیابینیەكی جیاوازتر دێتەوە ناو كایە كۆمەڵایەتیەكان، مەبەستم رەهەندە فكری‌و سیستەمەو پەیوەندی بە ئاین‌و بابەتی ئیمان‌و ئیسلامەوە نیە هیوادارم پەیامەكە وەك خۆی بگات، واتە دەتوانین هەمان قەرەباڵغی دینی دروست بكەین یان پەیامەكانی دینیش دەبنە پەیامی شاشەو پەیج‌و فەردەكان. ئایا ئەم دینەی پێش كۆڕۆنا دەچووە مزگەوت، هەمان دینە كە دوای كۆڕۆنا بچێتەوە مزگەوت؟ یاخود هێزو كۆمەڵگاو ناوەندە دینیەكانیش دەرەقەتی ئەم گۆڕانكارییە خێرایە نایەن‌و ئیدی جارێكی تر ماركسێكی دیكە بە رەنگی دیكە لەدایك دەبێتەوەو بەرەو سۆسیالیزمێكی كۆمەڵایەتی تازە دەڕۆین. كێن ئەوانەی دەتوانن رابەرایەتی تازەی ئەم قۆناغە بكەن؟ كە جارێكی تر بەهاو بیروباوەڕو مرۆڤ بوون بۆ یەكتر‌و پێكەوەبوون بگەڕێتەوە.
هەموو ئەمانە ئەگەری دوای كۆڕۆنان، دەشێ هیچ روو نەدات‌و دەرمان‌و ڤاكسینێك بدۆزنەوەو ئاسایی وەك پەتایەك ئەویش كۆتایی بێت..ئەگەری ئەوەش هەیە تاك پارێزی‌و نەمانی كۆمەڵگا بەردەوام بێت‌و بێتە كولتورو یاساو بڕیاری پۆلیس‌و دەوڵەت، لەماڵەوە بژین‌و فەردی بژین‌و كاربكەین. كە ئەمە دۆخی بە رۆبۆت بوونی مرۆڤەو لای من كۆتایی ئینسانە. چونكە مرۆڤ بونەوەرێكە بێ قەرەباڵغی‌و كۆبونەوەو ئەوانی دی، توشی نامۆیی‌و دابڕان دەبێت، بۆیە نەمانی كارو دەوام‌و قەرەباڵغی‌و بۆنەكان دیوی راستەقینەی بەردەوامی ڤایرۆسی كۆڕۆنایە. بەڵام لەهەمووی جیاوازتر ناشێ نادیدە بیگرین ئەوەیە دەبێت بەتەواوی تێڕوانین‌و بیركردنەوەكان بەرامبەر كەرتی تەندروستی بگۆڕێت‌و هەڵەبووین زۆر بە گرنگیەوە سەیری كارمەندانی تەندروستی‌و دكتۆرەكانمان نەدەكرد..ئەوەش دەبێت لەبەرچاو بگرین كە بازرگانی‌و تەندروستی لەیەكتر دوور بخەینەوەو ئەم بازرگانی كردنە بە كەرتی تەندروستی سنوردارو رێك بخرێتەوە. ماناكانی مانەوەی ئینسان ئێستا لە دەستی كارمەندان‌و دكتۆرەكانی كەرتی تەندروستییە. یەكەم جارە فەیلەسوف‌و بیرمەندو پیاوانی ئاینی بڕیار لە گۆڕانكاری رەهەندەكانی ژیان‌و كۆمەڵگاو مرۆڤ نادەن، ئەوەی بڕیار دەدات كارمەندێكی دەمامكدارو دكتۆرێكی بەرگ سپییە لە نەخۆشخانەكان.