پێگه‌ی ئاین له لای نه‌وشیروان مسته‌فا
5/20/2022 11:41:00 AM
د. مەجید ساڵح
مامه‌ڵه كردن له‌گه‌ڵ ئاین، بۆ كه‌سێكی سیاسه‌تمه‌دار
یاریكردنه له‌گه‌ڵ ئاگر. به تایبه‌تی سیاسه‌تمه‌دارێك كه پاشخانی كولتووریه‌كه‌ی
چه‌پێكی شۆڕشگێڕ بووبێت. ئه‌م مامه‌ڵه‌كردنه له دوای روخانی بلۆكی رۆژهه‌ڵاتی و
پاشه‌كشه‌ی كۆمۆنیزم و ده‌ركه‌وتنی جوڵانه‌وه‌یه‌كی
به‌هێزی ئیسلامی سیاسی له وڵاته ئیسلامیه‌كاندا، هێنده‌ی دیكه قورس و هه‌ستیار
بوو. هه‌ندێك له‌و سیاسیانه‌ی خۆیان به كۆمۆنیست و چه‌پ ده‌زانی، پێیان وابوو به
لێدان له بناغه و سه‌وابتی ئیسلام ده‌كرێت رێگه له ته‌شه‌نه سه‌ندنی ئیسلامی
سیاسی بگیرێت و هه‌ندێكی دیكه‌شیان تا راده‌ی شه‌ڕی خوێناوی له‌گه‌ڵیاندا چوونه پێشه‌وه
و هه‌ندێكیشیان بێ ده‌نگیان به باشترین چاره‌سه‌ر زانی، چونكه پێیان وابوو كۆتایی
حقبه‌ی كۆمه‌نیزم و له‌مه‌ولا سه‌رده‌م سه‌رده‌می ئیسلامی سیاسییه.
دیدگای نه‌وشیروان مسته‌فا بۆ پرسی رۆڵی ئاین
له كۆمه‌ڵگای كوردیدا ناگه‌ڕێته‌وه بۆ كاردانه‌وه به‌رامبه‌ر سه‌رهه‌ڵدانی جۆره‌ها
ره‌وت و ئاراسته و حیزب سیاسی ئیسلامی له كوردستاندا، به‌ڵكو ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ
سه‌ره‌تاكانی گه‌شه‌كردنی كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستان له كۆتایی حه‌فتاكان،
بۆ ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی چه‌ند سه‌ركرده‌یه‌كی ناو كۆمه‌ڵه دوای خوێندنه‌وه‌ی چه‌ند
كتێبێكی ماركس و لینین و ماوتسی تۆنگ، به‌له‌سه بووبون و كه‌وتبوونه دژایه‌تی
كردنی ئاینی ئیسلام و به یه‌كێك له رێگرییه‌كانی به‌رده‌م روخانی ئیمپریالیزمی جیهانیان
ده‌زانی و پێیان وابوو كۆمه‌ڵگای كوردستان نابێته كۆمۆنیزم تا ئیسلامێك مابێ تێیدا.
كه‌چی له ئێستادا پاشه‌كشه‌یان كردوه و كه‌وتوونه‌ته مه‌رایی كردن بۆ ئیسلامی سیاسی
و خوا و قورعان و پێغه‌مبه‌ر به موقه‌ده‌س ده‌زانن!!
ساڵی ١٩٧٧ نه‌وشیروان مسته‌فا به دیدگایه‌كی
نوێوه گه‌ڕایه‌وه بۆ خڕی ناوزه‌نگ له كوردستان، دیدگایه‌ك ته‌واو جیاواز له سه‌ركرده‌كانی
پێش خۆی بۆ ماركسیزم، ئاین و كوردایه‌تی.
ساڵی ١٩٧٩ له ژماره سێی وه‌رزنامه‌ی (كۆمه‌ڵه)دا،
توێژینەوەیه‌كی نووسی به ناوی (بەرەو پێکهێنانی حیزبی پێشڕەوی کرێکاران و رەنجدەرانی
کوردستان). خاڵی هەرە گرنگی توێژینەوەکەی، باسکردنی رۆڵی ئاینه لە کۆمەڵگای
كوردستان و نووسیویه‌تی "لە کوردستاندا دین حورمەتێکی یەکجار زۆری هەیە لەلای
خەڵک، پیاوانی دین ئەتوانن دەوری گەورە بگێڕن لە راپەڕاندن و سازدانی کۆمەڵانی خەڵکدا
دژی زوڵم و زۆر و ستەم."
هه‌روه‌ها پێی وایه بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی
كوردستان "ئەبێت هەوڵ بدات بۆ هێنانە جۆش و خرۆش و راپەڕاندنی پیاوە ئاینییەکانی
کۆمەڵ، ئەبێت حورمەتی باوەڕی ئاینی خەڵک، حورمەتی ویژدان، حورمەتی بیروڕا و خوورەوشت
و نەریتی کۆمەڵایەتی خەڵک بگرێت."
له جێگه‌یه‌كی دیكه‌دا ده‌ڵێ: "ئەبێت هەموو
ئەو وزە و توانا گەورانە بتەقێنێتەوە بە قازانجی شۆڕش، بە قازانجی گۆڕینی کۆمەڵ، بە
قازانجی هەڵتەکاندنی بناغەکانی کۆمەڵی کۆن و دامەزراندنی کۆمەڵی نوێ، بە قازانجی گۆڕینی
پەیوەندی چەوسێنەرانەی بەرهەم هێنەران، بە قازانجی نەهێشتنی زوڵم و زۆر، نەهێشتنی
هەموو شێوەکانی چەسانەوەی نەتەوایەتی، چینایەتی، رەگەزایەتی، مەزهەبی، فەرهەنگی.."
ئه‌و توێژینه‌وه‌یه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا له‌و
سه‌رده‌مه‌دا كاردانه‌وه‌یه‌كی توندی له ناو هاوڕێ ماركسیه‌كانیدا دروست كرد و هه‌ندێكیان
وتاری توندیان له‌سه‌ر نووسی، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی نه‌وشیروان مسته‌فا كۆمه‌ڵگاكه‌ی
خۆی باش خوێندبووه و به خه‌یاڵ نه‌ده‌ژیا، رێچكه‌كه‌ی خۆی به‌رنه‌دا و هه‌رگیز
نه‌چووه به‌ره‌ی ئه‌وانه‌ی كه ده‌یانویست ئاین له كۆمه‌ڵگادا فڕێده‌نه ده‌ره‌وه
و به‌ڵكو له هه‌موو قۆناغه‌كانی تێكۆشانیدا ویستویه‌تی رێبه‌ره‌كانی ئاینی ئیسلام
له كوردستاندا رۆڵی خۆیان بگێڕن له دژایه‌تی كردنی هه‌موو جۆره زوڵم و چه‌وسانه‌وه
و سته‌مێك، جا ئه‌و زوڵمه و زۆره داگیركه‌رێكی بێگانه بیكات یاخود سه‌رۆك و رێبه‌رێكی
كورد.
نه‌وشیروان مسته‌فا، گه‌ره‌كی بوو ئاین له ده‌ستی
سیاسیه‌كان ده‌ر‌كات و رۆڵی ئه‌خلاقی و كۆمه‌ڵایه‌تی خۆی ببینێ، بۆیه له ساڵی
٢٠٠٩ پاش دامه‌زراندنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له كاتی سه‌ردانی كردنی مزگه‌وتی گه‌وره،
به زانایانی ئاینی وت: "زانایانی ئاینی
به درێژایی تاریخی میلله‌ته‌كه‌مان هه‌میشه پێشه‌وای میلله‌ت بوون له زۆر شتدا یان
هه‌موو شتێكدا... ره‌نگه ئێوه له هه‌موو كه‌س زیاتر په‌یوه‌ندی و ته‌ماستان له‌گه‌ڵ
خه‌ڵكدا هه‌بێ. هه‌ریه‌كه له ئێوه رۆژانه سه‌دان كه‌س ده‌بینن یان دێن بۆ
لاتان و سكاڵای حاڵی خۆیان ده‌كه‌ن و پرسیاری شه‌رعی و پرسیاری تایبه‌تی خۆیان ئه‌كه‌ن
و موشكیله‌یان هه‌بێ موشكیله‌كانتان بۆ باس ده‌كه‌ن. ره‌نگه ئێوه له هه‌مو كه‌س
زیاتر شاره‌زای ئه‌وه‌بن كه خه‌ڵك داخوازیه‌كانی چییه، موشكیله‌كانی چییه گیروگرفته‌كانی
چییه و چۆن چاره‌سه‌ر ئه‌كرێ و عه‌یبه‌كان
له كوێدایه. من به‌شداری كاری سیاسیم كردوه، به‌ڵام دڵنیا بن له‌وه كه وه‌كو
چۆن ئێوه به هه‌موو تواناتانه‌وه كه خوا ئه‌مری پێكردون كه ئه‌بێ دژی مونافق
و دژی نیفاقی دینی بن، منیش له هه‌موو ته‌مه‌نما شانازی ئه‌كه‌م به‌وه‌ی دژی نیفاقی
سیاسی بووم. پێشم وایه نیفاقی دینی ره‌نگه بۆ شه‌خسه‌كه خۆی زه‌ره‌ری هه‌بێ بۆ
سه‌ر ئیمان و بۆ سه‌ر ئه‌خلاقی بۆ رۆژی قیامه‌تی. به‌ڵام ئه‌وه‌ی كه مونافقی سیاسی
بێت و نیفاقی سیاسی بكا، زه‌ره‌ر له میلله‌ته‌كه وه‌دا، زه‌ره‌ری زۆر گه‌وره‌تره
له نیفاقی دینی.."
له ساڵی ٢٠١٣ كاتێك له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵ و یه‌كگرتووی
ئیسلامیدا هاوپه‌یمانیه‌كیان بۆ دژایه‌تی كردنی گه‌نده‌ڵی دروست كرد، چه‌ند رۆشنبیرێك
له نامه‌یه‌كدا ره‌خنه‌یان لێگرد چۆن ده‌بێ له‌گه‌ڵ ئیسلامیه‌كاندا هاوپه‌یمانی
ببه‌ستێ له كاتێكدا بزوتنه‌وه‌كه‌ی بزوتنه‌وه‌یه‌كی مه‌ده‌نی و دیموكراسی خوازه.
له وه‌ڵامدا پێی وتن "ئه‌و پاكێجه
چاكسازیانه‌ی كه ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌واندا داومانه به ده‌سه‌ڵات، هه‌موو باس له
دیموكراسی و دژایه‌تی گه‌نده‌ڵی ده‌كات و له هیچ خاڵێكیدا داوای دروست كردنی ده‌سه‌ڵاتێكی
ئیسلامی سیاسمان نه‌كردوه، ئه‌وه حیزبه ئیسلامییه سیاسیه‌كانن هاتونه‌ته سه‌ر
رێی ئێمه، نه‌ك به پێچه‌وانه‌وه...
"
نه‌وشیروان مسته‌فا له‌گه‌ڵ دروستكردنی كۆمارێكی
ئیسلامی كوردستانیدا نه‌بوو، به‌ڵام دژی ئه‌وه‌ش نه‌بوو كه ئاینه‌كان به گشتی و
ئاینی ئیسلامیش به تایبه‌تی له كۆمه‌ڵگادا رۆڵی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئه‌خلاقی خۆیان
بگێڕن..