جــــــه‌نگنـــــــــــــــامــــــــه 4*
10/19/2023 1:22:00 PM
گۆران مه‌ریوانی
یافای كۆن، پێنجشەممە، 16-19 ئۆكتۆبه‌ر
2023
كـــێ لافــــاوی خوێـــن به‌رده‌داتـــــه‌وه؟
چه‌ند ڕۆژه نه‌منووسیووه. ئایا
بنووسم؟ نازانم. كه‌مێ گومان حه‌زی نووسینم كرمێ ده‌كا. هه‌ندێ، ''له‌وه‌ته‌ی مرۆڤ
هه‌یه هه‌ر ئاوها خوێنی یه‌كدیان ڕشتووه.''
بنووسم؟ نه‌نووسم؟
ئه‌وه خودی كێشه‌ی منه.
نه‌خۆشخانه‌ی الاهلـــی العـــــــرب
كه‌مێ دوای ئه‌وه‌ی دووكه‌ڵی ڕاكێت ڕه‌وییه‌وه،
17 ئۆکتۆبەر-س نزیک حەوتی ئێوارە بە کاتی ناوخۆ، هێزی به‌رگری ئیسڕائیل بروسكه‌یان بۆ گشت باڵوێزخانه و نوێنه‌ری وڵاتان لێره
نارد، ''ئێمه نین. حه‌ماسن. ڕاكێتێكیان له ده‌ست ده‌رچووه.'' پاش ماوه‌یه‌ك له
هه‌مان بروسكه‌دا، بكه‌ر ''حه‌ماس''، ده‌كرێ به گروپی ''جیهادی ئیسلامی'' و ده‌ینێرنه‌وه.
كه‌مێ دواتر ڕاوێژكاری سه‌ربازی هێزی به‌رگری ئیسڕائیل، ''به‌پێی ئاماری فه‌ڕمی ئێمه
سیوسێ ده‌ر سه‌دی ئه‌و ڕاكێتانه‌ی جیهاد كورت دێنێ و مه‌ودا ناگرێ، هه‌ر ده نێو
غه‌زدا ده‌ته‌قێته‌وه.'' و ''به‌ڵێن ده‌ده‌ین ڕاستی به لێكۆڵینه‌وه ساخبكه‌ینه‌وه.'' سپیده جارێكی تر، ''هه‌ندێ گفتوگۆی تێلكۆم-په‌یوه‌ندیامان
ده‌ستكه‌وتووه كه چۆن گروپی جیهاد باسی كه‌وتنه خوارەوی ڕاكێته‌كه‌یان ده‌نێو خۆیاندا
كردوه.'':-
- لای خۆمان به‌ربۆوه؟
- له حه‌وشه‌ی نه‌خۆشخانه؟
- نا، به‌ڕاست؟
ئه‌مان ده‌ڵێن له گۆڕستانێكی نیزیك نه‌خۆشخانه‌ی
الاهلی هاوێژراوه، فۆتۆ-ساتیلایت نیشانی ده‌دا.
ئه‌وانیش ده‌ڵێن، نه‌خێر ئێوه هه‌ر زاڵم
بوون.
دونیا هه‌ڵده‌ستێ. ئه‌مان چی بڵێن
متمانه‌یان كه‌مه. ئه‌وان چی بڵێن، ئێستێ بازاڕیان گه‌رمه.
ئه‌مان هێند درۆیان كردوه ده‌مێ ڕاستیش
ده‌بێژن ..... سه‌ر باده‌ده‌ین. ئه‌وان هێند بۆنی كوشتاری داعشسیان لێدێ، چه‌ند
داعش جێی متمانه‌ن، ئه‌وانیش هێنده.
له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوین، كاڵای ئه‌وان ده‌فرۆشرێ.
له ئامریكا و هه‌ندێ وڵاتی تریش ئه‌مان .
به‌ڵام كێ ده‌مرێ و نامێنێ؟ هه‌ر ئێمه‌ین،
من و تۆ. غه‌زه‌ش.
مـــــن و متمـــانــــــــه
ئه‌مان هه‌ژماری بانكی متمانه‌یان سفره.
شوێن باوه‌ڕ نین. ئه‌وانیش هه‌ر سفره، لای ئیسلامی سیاسی نه‌بێ.
من متمانه‌م هه‌رگیز به ''شۆڕشگێڕ'' نییه.
خه‌ون و كاری ''شۆڕشگێڕ'' كاولكارییه، ئاڕبیجیه‌ك به ماشینی قیرتاوی حوكومییه‌وه،
پاسی هاتووچۆی كه‌رتی گشتییه‌وه بنرێ، كتێبی فێرگه‌كان بسووتێنرێ به پاساوی، وێنه‌ی
سه‌رۆكی دوژمنی تێدایه، هه‌مان كتێب، دوای ''ڕاپه‌ڕین'' بڕازێنرێته‌وه به وێنه‌ی
سه‌رۆكی خۆیان!
سیاسه‌تمه‌دارانی ڕاستڕه‌ویش، ئه‌مان،
كاریان هه‌ڕه‌شه، خه‌زێنه‌ی وڵات بۆ جه‌نگ، هێزی به‌رگری بەکاربکرێ، كاولكردنی كه‌رتی
گشتی، هه‌میشه له دۆخی گەل ده‌بێ چه‌كدار
بێ، ده‌نا ناكرێ به‌رگری له بوونمان بكه‌ین و ..... تاد.
سیاسه‌ت لای من ڕۆنان و نوێژنكردنه‌وه‌ی
بونیادی جڤاته، له بواری، كۆمه‌ڵایه‌تی، ته‌ندروستی، دادگه‌رایی و خوێندن دا.
ئه‌وانه‌ش كاری ''شۆڕشگێڕ'' و سیاسه‌تمه‌دارانی په‌ڕگڕی ڕاست نین. كاری ئه‌مانه،
هه‌ر دووكیان، شه‌ڕ و هه‌را و هوریایه.
شـــۆڕشــــگێڕ
حه‌ماس ڕێگره خه‌ڵك له غه‌زه هه‌ڵبێن.
چوون پێویستیان به قوربانی خه‌ڵكی سڤیله. خۆیان ده‌بێ بمێنن. بیری ڕابه‌رێكی خۆمانم
ده‌كه‌وێته‌وه، ''گه‌ر دوو هه‌ڵه‌بجه‌ی دیمان هه‌بایه ........ ئای چیمان ده‌كرد
كوڕگه‌ل!''. شۆڕشگێڕانی مه ڕێیان به دانیشتووان
نه‌ده‌دا هه‌ڵبجه چۆڵبكه‌ن! كه چووشینه به‌غداد، صدام، ''ده‌ست له‌گه‌ڵ دراوسێتاندا
تێكه‌ڵبكه‌ن، چیمان له ده‌ست بێ پێتان ده‌كه‌ین!'' شۆڕشگێڕێكانمان ده‌یگێڕنه‌وه.
ئێمه‌ش ئاكامی ھەڵبجەمان دی. برینی دە ڕۆحی هه‌مووماندایە. لێ ده ڕۆحی شۆڕشگێڕێكانماندا
ته‌نێ دۆلارە.
نه‌خۆشخانه‌یه‌ك به كۆمه‌كی كرسیتیان
ئێستێ كێ تاوانباری نه‌خۆشخانه‌كه‌یه
كه به هیچ جۆرێ په‌یوه‌ست نییه نه به بزوتنه‌وه‌ی ئیسلامی سیاسییه‌وه، نه
به ده‌وڵه‌تانی ئه‌وانه‌وه، چوون نه‌خۆشخانه‌یه‌كه به كۆمه‌كی بزوتنه‌وه‌یه‌كی
كریستیان ڕۆنراوه و ده‌برێ به‌ڕێوه! كریسیانێك كه له‌كن ئیسلامیسته‌كان نێودێرن
به ''نه‌ساره'' و تاقیان له به‌غداد و عێرقدا نه‌هێشتن. ئه‌وجا به‌رده‌وام له
سوریا، توركیا، لوبنان و میسر ده‌یانكوژن. نه‌ك به پاساوی دوژمن، به‌ڵكو چوون
''نه‌ساڕه‌ن''، كریستیانن. كافرن و عه‌بدی خودا نین. ھەردوو لا یەکدی تۆمەتبار دەکەن.
تــاوان بــــاری گـــــرانه*
ده‌شێ یوئێنی بێدان و چڕنووك، به یارمه‌تی
وڵاتێكی كه‌مێ باشی عاره‌بی بكرێ لێكۆڵینه‌وه لەو تراژیدیایە بكه‌ن. دۆزینه‌وه‌ی
تۆمه‌تبار، له ڕووی ته‌كنیكییه‌وه، زۆر سه‌خت نییه. به‌ڵام كێ متمانه‌ی به‌و
ده‌رئه‌نجامه ده‌بێ؟ مه‌گه‌ر خودا خۆی!
مـــــــــــــردن
مردن. له‌ملا مردن. له‌ولا مردن. ئه‌م
مردنه ژیانی لایه‌كیان چێده‌كا؟ خۆشگوزه‌رانی ده‌هێنێ؟ ژیان ئاسانتر و شادتر ده‌كا؟
ئارامی و ئاسیش به‌رقه‌رار ده‌كا؟ سیسته‌مێكی دادپه‌روه‌ر ده‌هێنێته گۆڕێ؟ ده‌سته‌یه‌ك
سیاسه‌تمه‌دارانی ڕیفۆڕمخواز و جڤاتدانه‌ر، له هه‌ردوو لا، ده‌خاته سه‌ركار؟ یان
ھەردوو لا چی بازی شه‌ڕه بەریدەدەنە
ئاسمان؟
مردن دێت. هه‌ر ڕۆژێ له هه‌ردوو لا چه‌ند
ده‌رزه‌نێك ده‌با ...... مردن شه‌رمی شكاوه، جیاوازی ده‌نێوان گه‌وره و بچوكدا
ناكا. مردن بازاڕی گه‌رمه. ئێستێ ژیان بێ به‌هاترین مه‌خلوقی خودایه. كه‌سێ به‌های
بۆ دانانێ. كه‌سێ حه‌ز به چاره‌ی ناكا. پاشان كۆمه‌ڵێ شاعیر، له هه‌ردوو لا، ده‌نووسن،
''نیشتیمان خوێنی شه‌هیدانی ده‌وێ \ نامرین و نامرین و نامرین!'' ئێمه‌ش، له هه‌ر
دوولا و ده‌وروپشت، به‌رده‌وام ده‌مرین. مردنێكی بێ به‌ها. به فیشه‌كێ كه گه‌مژه‌یه‌ك
ده قاڵبی ناوه. خۆ گه‌ر فیشه‌كی ئه‌نیشتاین ناوێكیش بێ، هه‌ر ده‌مرین.
شــــــیوه‌ن و سیاسه‌تمه‌دارن
ئه‌مانه ده‌زانن دەمێ خه‌ڵكی شیوەن دەگێرن
بیر و تێڕامان میوانیان نییه. توڕه‌یی زه‌ینیان ده‌با به‌ڕێوه. عه‌قڵ غه‌فڵه‌تگیر
ده‌بێ و زه‌ین خوێنگیر. ته‌نێ په‌رچه‌كردارێ کە دەبێتە شوێن سەرنج نه‌ستی ناخی مرۆڤه.
نه‌ستێك كه ڕاستەوخۆ په‌یوه‌سته به ئاده‌م و حه‌واوه. به ئاسن و ئاگره‌وه.
به سه‌رده‌مانێك كه ئێمه زیاتر گیاندار بووین. كه‌متر مرۆڤ. باشتر دڕنده بووین،
كه‌متر ڕامبووین. زۆرتر حه‌زمان به خوێن ........ كه‌متر به ئاو بوو. دۆخی ئاوها
خه‌ونی مه‌زنی سیاسه‌تمه‌داری نا-به‌رپرس و مرۆڤ نادۆسته.
ئه‌م دۆخه نائاساییه بۆ سیاسیه‌تمه‌دار
و شۆڕشگێڕان كانزای دووڕ و گه‌وهه‌وره. ئاوی زه‌مزه‌مه. له نۆشینی قه‌ت تێر
نابن.
سه‌رده‌می مردنه. سه‌رده‌می سیاسه‌تمه‌دارانێكه
كه ده‌رفه‌تی كار، خوێندن، ئارامی و ژیان بۆ دانیشتووان نادۆزنه‌وه، به‌ڵام هه‌میشه
ئامده‌ن، بە ماشینی خۆیان، داوه‌تمان بکەن بۆ مردن.
* جه‌نگنامه، یاده‌وه‌ریه‌كانی ڕۆژانی
جه‌نگه من له یافاوه ده‌ینووسمه‌وه.
** دێڕێك
له شیعری حه‌مه ساڵح دیلان.