پاراستنی کەلتور ئەرکێکی نیشتمانی و نەتەوییە
1/22/2025 9:04:00 PM
رەهێڵ دزەیى
کەلتور یەکێکە لە ئەو فاکتەرانەی هەر نەتەوەیەکی پێ دەناسرێ. هەموو نەتەوەیەک خاوەن کەلتوری تایبەت بە خۆیەتی.
سادەترین پێناسەی کەلتور دەتوانی بەم شێوەیە گوزارشتی لێبکەین:
“کەلتور هەموو ئەو کردارە نا سروشتیانەی مرۆڤ ئەنجام دەدات”
مرۆڤ هەر لەگەڵ لەدایک بوونی دەم بۆ سنگی دایکی دەگێڕێت بۆ ئەوەی خواردنێکی دەسکەوێت، بۆیە خواردن سروشتیە، بەڵام شێوازی خوارد و ئەو ئامرازانەی بەکاری دەهێنێت بۆ خوارد ئەوەیان دەبێتە کەلتوری ئەم کۆمەڵگایە. هەندێ نەتەوە هەن بە دەست نان دەخۆن، هەندێکیان کەوچک بەکاردەهێنن یان کەوچک و جەتاڵ بەکاردەهێنن، ئەوروپیەکان چەقۆ و جەتاڵ بەکار دەهێنن بۆ خوارد. لە کلتوری هەندێ نەتەوە دادەنیش لەسەر ئەرز لە کاتی نان خوارد، هەندێکیش هەن لەسەر کورسی و مێز نان دەخۆن.
منداڵ کە لە دایک دەبێ هیچ جلێکی لەبەر نییە، ئەو جلانەی لەبەری دەکات ئەوە بەشێکە لە ناسنامەی گەلەکەی و بەشێکی گرنگی کەلتورە، نەتەواکان پێی دەناسرێنەوە، تەنانەت ئەو بۆنەی بەکاردەهێندرێت دەبێت مۆرکی نەتەوەکە، بۆ نمونە نەتەوەی عەرەب (مسک و عنبر) زۆر بەکار دەهێنن، هەر کە بۆنی مسک دەکەین عەرەب بە خەیاڵت دادێ، کورد زیاتر بە( مێخەک و گوڵەباخ) ناسراون.
مرۆڤ بونەرەوەرێکە قسەکەرە، نەتەوەیەکان هەر یەکەو بە زمانێکی تایبەت بە خۆیان دەئاخەفتن، ئەوەیان سروشتیە، بەڵام چۆن قسە دەکات و بە چ شێواز و ئاستێک قسە دەکات و هەڵس و کەوت دەکات ئەوەیان ئاستی کەلتوری نەتەوەکە دیاری دەکات. هەر نەتەوەیەک شێواز و وشەی تایبەت بە خۆی هەیە بۆ نیشاندانی ڕێزگرتن لە بەرامبەرەکەی.
بەم ئاکارە نا سروشتیانەی هەر نەتەوەیەک، کەلتوری نەتەوەکە پێناسە دەکرێت.
زۆر گرنگە ئێمەی کورد کەلتوری خۆمان ببپارێزین و گەشەی پێبدەین بە شێوازێکی ئەرێنی و ڕێگەنەدەین کەلتوری نەتەواکانی تر، بەتایبەتی کەلتوری وڵاتانی دراوسێ زۆر کاریگەری هەبێ لەسەرمان.
ئێمەی کورد خاوەن کەلتورێکی دەوڵەمەند و زۆر جوانین، لە شێوازی جل و بەرگ و شێوازی مامەڵەکرد و نیشاندانی ڕێز و بەکارهێنانی وشەی ئاست بەرز بەرامبەر بە یەکتر و پاراستی ئازادیەکانی یەکتر لە پێش زۆرێک لە نەتەواکانی ترین.
بەداخەوە گرنگی ئەم کەلتورە جوانە نازانین و نای پارێزین و قەدری نازانیم بۆ ناساندی نەتەوەی کورد لە ناو گەلان، خەریکە زۆرێک لەم بەها و ئەو فاکتەرانەی کەلتوری کوردی پێناسراوە لەدەستی دەدین و کەلتوری گەلانی تر زاڵ دەبێت بەسەر کۆمەڵگاکەمان.
ئەو شێوازەی قسەی پێدەکرێت و مامەڵەی پێدەکرێت لەگەڵ یەکتر و ئەو شێوازەی لە جل و بەرگەی دەبیندرێت لە ناو کۆمەڵگاکەمان نامۆیە بە کەلتوری کوردەواری، کۆلەڵگای کوردی، کۆمەڵگایەکی کراوەیە و ڕێز لە تایبەتمەندیەکانی یەکتر دەگرن و لە شێوازی جل بەرگیان پێمان دەڵێ ژن و پیاو سەربەست بوونە و بە ڕێزەوە مامەڵەیان لەگەڵ یەکتر گرتوە و ژن بەهایەکی گەورەی هەبووە. مرۆڤ دۆستی بەشێکی گرنگی کەلتوری کوردیە.
پاراستنی کەلتوری کوردەواری ئەرکێکی نیشتمانی و نەتەوایەتیە ئەرکی هەر تاکێکی کوردە، با هەریەکەو لە لای خۆمان ئەم کەلتورە جوانەی بۆمان بەجێماوە لە نەوەکانی پێش خۆمان دەستیپێوەبگرین و فێری نەوەکانمانی بکەین.